tag:blogger.com,1999:blog-81343272024-03-07T04:11:17.133-05:00קטלא קניאלאַכט ווי אַ חסיד - טראַכט ווי אַ משכּיל - קרענקט ווי אַ בר־נשקטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.comBlogger202125tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-30343512518164509232018-05-02T20:17:00.001-04:002018-05-02T20:17:10.617-04:00וְתיִנוֹק לְלַמְּדוֹ סֵפֶר<iframe style="border: currentcolor; border-image: none; width: 100%; height: 185px;" src="https://gogetfunding.com/embed-widget?campaignid=5569338&frame_type=t2" scrolling="no"></iframe> <div style="padding: 0px 0px 0px 188px; color: rgb(109, 129, 145); font-family: arial; font-size: 8px;">Fundraising with <a style="color: rgb(66, 139, 202);" href="https://gogetfunding.com" target="_blank">GoGetFunding</a></div> <p>מיר פריייען זיך צו מעלדן דעם עולם אַז דער קאַמפּיין צאַמצושטעלן געלט פאַר דעם קונטרס האָט זיך אָנגעהויבן אין ערנסט. אַז איר האָט דאָ הנאה געהאַט במשך די יאָרן פאַר אומזיסט בעט איך אייך יעצט איין מאָל צו העלפן אַרוסצוגעבן דאָס קונטרסל פאַר דער טובה און עתיד פון חסידישע קינדער.</p> <p>אַ דאַנק!</p>קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-72682818172761818162017-01-01T10:11:00.001-05:002017-01-02T15:49:54.502-05:00האיש יקדש<p>נאָך יאָרן פון שרייבן, דענקן, קרענקן, האָט עס ענדלעך פּאַסירט. דער בחור וועט אי"ה מקדש זיין בשעה טובה ומוצלחת און אין אַ מזלדיקע שעה וועט מען שטעלן חופה פאַר אים און זיין בת זוג וואָס מען האָט אים באַשערט זייט פערציק טעג איידער ער איז באַשאַפן געוואָרן. וועט איר מיר פרעגן, און אַז דאָס קינד איז נאָך נישט באַשאַפן ווי איז שייך עס משדך צו זיין? וועל איך אייך ענטפערן אַז איר קענט נישט אנזערע שדכנים.</p> <p>ומעשה שהיה כך היה.</p> <p>אַז איר האַלט מיט מיין סעריע פון האיש מקדש וועט איר שוין וויסן אַז ילד יולד לנו, גאָט מיט זיין גרויס גענאָד האָט אונז געשאָנקן אַ זון, מען האָט אים געייִדישט, ויגדל הילד ויגמל און מען האָט אים געשוירן, געפירט אין חדר, דערנאָך בר־מצווה געמאַכט, געשיקט אין ישיבה אַריין, און אַז גאָט צו דאַנקן ער איז אָנגעקומען צו די יאָרן האָט דער עולם זיך גענומען ווינטשן, שדכנים האָבן גערופן, מיר האָבן אָנגעויבן צו 'הערן' (אָדער אויף ענגליש, ליסענינג), מען האָט אָנגעטראָגן 'זאַכן', פון זיי האָבן אַפּאָר אונז נישט געוואָלט אן ביי אַנדערע האָבן זיי נישט געוואָלט, מען האָט נאָך אָנגעטראָגן, ער איז מיט איר אַרויסגעגאַנגן איין מאָל, און נאָכאַמאָל, און ווידער אַמאָל און אַלץ שפּעטער אַהיים געקומען, ער האָט שוין נישט אַלעס איבערדערציילט, ער האָט ארומשפּאַצירט אין דער היים אָן צו רעדן און בלויז זיך ציען דאָס בערדל, און אין אַ שיינעם טאָג, אָדער בעסער געזאָגט, אָווענט, האָט מען געבראָכן טעלער, דער עולם האָט אויסגערופן מזל טוב און מיר זענען געוואָרן אַ מחותן.</p> <p>וואָס זאָל איך אייך זאָגן? דאָס מחותנשאַפט איז אינגאַנצן עפּעס אַנדערש. שבת גריסט מען אייך, גוט שבת ר' מחותן! ייִדן קומען צו אייך צו אַז מהיום והלאה איז מען שוין אַריבער צום צווייטן זייט. כלומר ווי דער וועלט איז צוטיילט אויף צווייען: די וואָס האָבן נאָך נישט חתונה געמאַכט און די וואָס יאָ. כאָטש זיי זאָגן נישט בפירוש קלער איך אַז זיי מיינען אַז דאָ ענדיקט זיך דער שטראָז פון דער טראַכט און עס הייבט זיך אָן דער שאָסיי פונעם קבר. "ברוך הבא" זאָגן ייִדן מיט גרויע בערד וואָס שפּראָצן אויף זייערע אוירן און אין דער נאָז.</p> <p>מיינט אָבער נישט אַז מען איז אַהער לייכט אָנגעקומען. עס איז שווער צופיל צו דערציילן אָן אַריינצוקריכן אין מיין זונס אהבה רבה אָדער זיך צו פאַרפּלאָנטערן מיטן מחותן זאָל זיין געזונט. אין אמתן האָט איך גאָרנישט אַזויפיל צו דערציילן ווייל נאָך איין צוויי מאָל האָט דער זון שוין נישט איבערדערציילט. עראָס האָט געשאָסן זיינע פיילן, די האַרצן האָבן אָנגעהויבן צו קלעבן און צו אונז האָט זיך זיין מויל געגעבן אַ פאַרקלעם. פּראָסט אַזוי האָט זיך אָנגעהויבן דעם על כן יעזוב. מיר די עלטערן זיצן אויף שפּילקעס צי מה' יצא הדבר און צי די בת־קול האָט טאַקע זיי געמיינט און זיי זיצן זיך אין אַ באַר און פאַרבערנגן שעות אויף שעות און ער קומט דערנאָך אַהיים אַז "ער ווייסט נישט". נאָר ער דאַרף נאָך און נאָך און נאָך.</p> <p>איז לאָמיר איבערלאָזן דעם בחור און דער בתולה צו זייערס. אַז זיי ווילן באַשרייבן זייערע חולת אהבה, געזונטערהייט, אָבער דאָס איז נישט פאַר אונז. גלייבט מיר נאָר אַזויפיל אַז המקרא הזה אומר דרשוני. זייט אליעזר עבד אברהם האָט געמאַכט קניען די קעמלען ביי דער קאָרעטע חזרט מען כסדר איבער פרשת שידוכים און בלויז דאָרט זאָגט רש"י יפה שיחתן של עבדי אבות. די אבות אַליין רעדן פון ייחוס און געלט און אַ דאַך איבערן קאָפּ און ווען און וווּ מען וועט שטעלן חופה און ווער וועט מסדר קידושין זיין און וועם זאָל מען געבן ברכה אחריתא.</p> <p>אָבער די עבדי אבות זיי רעדן צו דער זאַך. זיי דערציילן פון דער ערשטער טעלעפאָן פון דעם שדכן ביז מען איז געלאָפן צום שכן באַרגן אַ וויסקי ווייל דער לחיים איז אויסגעלאָפן ביים שלום זכר מיט צוויי וואָכן פריער און דאָ וואַרטן צען פעטערס און מען וויל שוין 'שליסן' ולרש אין כל בלויז אַן איי קאָניאַק צי אַ בנאַנאַ ליקער ואָס צוברעקלט זיך ווען מען דרייט אויף דאָס דעקל וואָס מען האָט נישט געעפנט זייט דער אָפּשערן, טאַקע פון דעם חתן דינן, ווען דער זיידע וואָס קען נישט טרונקן האָט געבעטן מען זאָל אים אַריינגיסן אַביסל 'פון דער געלע' 'אויף יוצא צו זיין'. די עבדי אבות זיי רעדן אויך פון די באַשויען, ווי לאַנג זיי האָבן געדויערט, און וואָס זיי האָבן געשמועסט.</p> <p>איך זאָג 'זיי' כאילו בעל כרחך איז געווען מער ווי איין באַשוי, און מיר ווייסן אַלע אַז מען קען מיט איין באַשוי אויך, כאָטש מיר נייטן חלילה נישט די קינדער און טאָמער ווילן זיי דווקא נאָך איין מאָל איז אין מוחין בידם. נאָר וואָס דען, דבר הכתוב בהווה און בדרך כלל ביי היימישע ייִדן נאָך דער ערשטער באַשוי טרעפט מען זיך נאָכאַמאָל אויף פעסט צו שטעלן אַז די פּאָר געציילטע ספיקות זענען נישט מער ווי איינרעדענישן ווי די מאַמע האָט געזאָגט און אַלע גיין עס דורך און כּל זמן דער שמועס איז געפאָרן איז אַ ראיה אַז מאת ה' היתה זאת.</p> <p>ממילא פון דער צווייטער באַשוי ביז צום לחיים קען זיין דער לענג פון אַן אשרי ובא לציון אָן למנצח. דאָס הייסט קוים זענען זיי אַריין אינעם צימער מיט דער טיר אָפן אַ שפּאַרע מחמת ייחוד, הייבן שוין אָן די טעלעפאָנען מיט אנעים זמירות און מען זאָגט פאַר יעדן 'נאָך נישט' און פאַר דעם בחור זאָגן מען ער קען נאָך רעדן צוויי מינוט ווי מען זאָגט פאַר אַ בר־מצווה בחור ער קען זאָגן נאָך צוויי אַ האַלב ווערטר פון זיין פּשעטל איידער מען זינגט אים נאָכאַמאָל אַריין און מען זעצט אים אַוועק. און דערנאָך שטוינט מען אַז יעדער ווייסט שוין אַזוי שנעל און בדיעבד נעמט מען אָפּ די מזל טובס און מען האַקט אַריין דאָס פּאָר פאָלקל אַז דער לחיים שטייט שוין גרייט.</p> <p>מיר זענען פאַרפאָרן ווייל אונז האָלטן מיר נאָך ווען דער שדכן האָט גערופן. אייגנטלעך איז עס געווען אַ שדכנטע, און דאָ בין איך אויך עפעס געווויר געוואָרן. אַז ביי די שטאַרקע חסידים זענען בדרך כלל די שדכנים מענער משא"כ ביי ווייניקער חסידישער און אַזוי גערופענע "מאָדערנע" איז עס בעיקר פרויען. פרעגט מיר נישט פאַרוואָס און דער כלל האָט גענוג יוצא מן הכללס אָבער כן נראה לי. ביי חסידים ברענגט מען אויך בעיקר דעם שידוך צום פאָטער. איך קען אייך נישט זאָגן צי ביי נישט חסידישע ברענגט מען די שידוכים צו דער מוטער אָבער אַזוי איז געווען ביי מיר. איך האָב איבערגעלאָזט דער גאַנצער מסכת קידושין צו מיין אשת חיל. זי האָט געפרעגט אויסקומף, חוקר געווען מה טובן, געפרעגט שאלות און געזוכט תשובות און בלויז ווען עס איז געקומען צו די דיני ממונות האָט מען מיר געברענגט צום טיש - כמעט צו מאַכן אַ חורבן פון אַלעס.</p> <p>ווען מען פרעגט אויסקומף קומען די תשובות אויף אַלע אופנים. אויף איינעם האָט מען אונז געזאָגט אַז די עלטערן זענען צובראַקעוועט און עס איז דאָ אַ קלאַנג אַז אַזוי ווי זיי מאַכן חתונה וועלן זיי זיך צוטיילן, אויף נאָך איינער אַז דער פאָטער האַלט שוין ביים צווייטן, די איז אַ מיאוסע, די, זאָגט מען אונז, איז שווער געברוסטעט, די איז באמת אַ געשיקטע נאָר אירע קליידער זענען פון די פיר אינטש קאַטעגאָריע, כלומר צו פרום. די איז פון אויסלאַנד און מיר ווילן לכתחילה פון דאָ הי. די שדכנטע לאָזט זיך אָבער נישט און איז מסביר אַז טאָמער איז די אַנדערע צד אין דער ווייטענס מוז מען פאַר יו"ט זיך נישט דינגן מיט די מחותנים און דאָס פּאָר פאָלק צווישן זיך צו וועם זיי זאָלן גיין אויף יו"ט. האָט איר אַ שדכנטע.</p> <p>אויף איין מדוברת האָבן מיר נישט געהאַט וועם צו פרעגן נאָר אַ פּלעמעניצן וואָס קען אַ חברטע און נקוט כללא בידך אַז אויף אויסקומף רופט מען נישט אַ פרעמדע. מען מוז געטרויען דעם וואָס מען פרעגט אַז זיי זאָלן ענטפערן דברים כהוייתן און נישט זאָגן גוטס ווייל זיי מיינען 'אייער טובה' אָדער ווייל זיי ווילן נישט 'קאַליע מאַכן'. אפילו אַזוי איז מען נישט פאַרזיכערט ווייל עס זענען פאַרהאַן די מצווה ייִדן און ייִדענעס וואָס האַלטן עס איז אַ 'גוטער זאַך' און מען דאַרף עס 'שטיפּן', אָדער סתם קליינע מבינים אויף כאַראַקטער און ביי זיי איז כולם אהובים כולם גבורים, יעדער איז פיין און ווויל און זיי ווילן נאָר זאָגן גוטס אויף אַ ייִדן. די ערגסטע פון אַלע זענען די גוטע ייִדן וואָס ביים ערשטן טעלעפאָן מעלקן זיי פון אייך אויס דאָס זאַפטיקע און דערנאָך זענען זיי אַזוי פאַרנומען אַז אפילו פינף איבעריקע מינוטן אין צוויי וואָכן פאַרמאָגן זיי נישט.</p> <p>נו, אַז די שדכנטע האָט גערופן עפעס פריש אָנצוטראָגן נתמלא הבית כולו אורה. און אַז מיין פרוי האָט געהערט במה דברים אמורים איז עס איר געפאָלן. זי קען די פאַמיליע און זענען בעל־הביתשע מענטשן, נישט איבערגטעריבן נאָר באַשיידן אָבער דאָך מיט טעם. און איצט דאַרף מען הערן אויפן סחורה. שטעלט זיך אויס אַ פיין מיידל. האָט מען זיך געטראָפן און געטראָפן און איך האָב אָנגערייצט מיין זון ער זאָל איר בעטן איר צעל און אַזוי אַרום קען ער פטור ווערן די שדכנטע און פירן די זאַך אַליין אָבער סיי מיין פרוי און סיי מיין זון זענען צו דעם נישט גרייט.</p> <p>און דאָ, מיינע פריינט, קום איך אַריין. אני הקטן, מעגט איר וויסן, איז נישט שטאַרק באַהאַווענט אין אהבה רבה. כלומר אַזוי: אנכי בדרך נחני ה'. אַז איך בין אַלט געוואָרן אַכצן יאָר האָט מען מיר גערעדט אַפּאָר שידוכים, מיט איינעם האָב איך מיך געטראָפן אין איין שיינעם אָווענט נאָך האָבן געטראָפן אירע עלטערן און מיינע עלטערן איר. מיט צוויי טעג שפעטער האָב איך איר ווידער געטראָפן אויף אַ פרייטיק אינדערפרי אויף בערך אַ שעה על מנת אַז טאָמער געפעלן מיר זיך וועט מען מאַכן דער לחיים נאָך פאַר שבת.</p> <p>וכך הוה. שוואָגערס און פעטערס און באַבעס און זיידעס זענען זיך צאַמגעקומען, מען האָט אָנגפילט די שטאָמפּיקלעך מיט וויסקי און ליקערן און זיך געווינטשן מזל טוב און אין די ערב שבתדיקע מרחצאות האָט מען זיך דערציילט פון דער לייטעסט שידוך. אַ האַלב יאָר שפּעטער נאָך זען מיין כלה בגניבה בלויז אויפן תנאים בילד וואָס איך האָב אין ישיבה באַהאַלטן אונטער מיינע וועש האָט מען געשטעלט חופה. פאַרשטייט זיך די פאַרטיידיקע וועלן זאָגן אַז חלילה מען נייט קיינעם נישט, אַראַנזירטע שידוכים זענען נישט געצווינגענע, מיר מאַכן נישט חתונה יונגע מיידלעך צו גראָבע בייכלעך אין די פערציקע יאָרן, מען פרעגט אָן ביים בחור ובתולה צי זיי ווילן און סך הכל געט מען זיי אַ קליינער שטיפּ ווייל פאָרט איז קשה זיווגו של אדם כקריעת ים סוף.</p> <p>איך בין אָבער נישט אויסן זיך מיט זיי צו דינגן. איך מיט מיין פרוי זענען נאָך צוזאַמען און איך רעד מיך נישט אָפּ נאָר פאַרפעלט האָב איך. ווען איך בין ענדלעך אָנגעקומען צום פרק פון חולת אהבה האָב איך שוין געהאַלטן נאָך חופה וקידושין. צו דודי בין הבנות האָב איך נישט זוכה געווען ווייל איך האָב פון אַנדערע בנות גאָרנישט געוויסט. מיינס האָט מען מיר געוויזן, איך האָב געזאָגט יאָ און מיט אַ האַלב יאָר שפּעטער איר אָנגעטון אַ קידושין רינגל. ווען עס איז אָבער געקומען צו מיין זונס שידוך מצא לו בעל חוב מקום לגבות את חובו.</p> <p>אים וועט קיינער נישט שטיפּן, נישט איינטיילן, נישט צואיילן, נישט אָנווייזן כזה ראה וקדש. זאָל ער איר טרעפן אויף האַלבע נעכט און גאַנצע טעג. זאָלן זיי זיך דורכשמועסן ביים ערשטן מאָל זיך טרעפן מער ווי אַנדערע פּאָר פאָלקן יאָגן אָן איידער זייערע ערשטער באַהעפטונג, זאָל עראָס אים לעכערן דאָס האַרץ און זאָל זי נאָך אים לעכצן. זאָלן זיי זיך צושמעטערן די הערצער אויף קרישלעך אָבער ידיד נפש זאָל ער אָפּלערנען מיט אַלע פירושים.</p> <p>איך דער קליינער מבין האָב מסית ומדיח געווען. אַז מיין פרוי האָט געוואָלט אַסאַך אויסקומף האָב איך געזאָגט, זאָלן זיי אַרויסגיין. איך האָב אים נאָכאַמאָל און ווידעראַמאָל געזאָגט קום נישט אַהיים אָן איר צעל נומער און נאָכאַמאָל און נאָכאַמאָל איז ער אַהיים געקומען מיט ליידיקע הענט. מיין פרוי איז נישט געווען זיכער, מיין זון האָט מציע געווען אָנפרעגן דער שדכנטע, זיי האָבן פון מיר געשפּעט פון וווּ איך בין מיטאַמאָל געוואָן דער גרויסער מבין אויף ליבע אָבער איך האָב מיך געהאַלטן ביי מיינס. אַז מען פרעגט נישט באַקומט מען נישט, האָב איך אים געראָטן.</p> <p>וזה חלקי מכל עמלי, דער אַנשטאָטיקע נחת וואָס איך האָב דורך אים געשעפּט און די קרענקן פון ליבע וואָס איך האָב מיטגעלעבט ע"י שליח. זיי זענען זיך נישט געווען פרעמד, זיי האָבן זיך אַליין דורך גערעדט זייערע ספיקות, זיי האָבן זיך געזען און גערעדט און פאַרבערנגט און געלאַכט און געוויינט זיי צווישן זיך אַליין. די נומער טעלעפאָנען האָבן זיי זיך אויך סוף סוף איינגעטוישט און זיך געואָטסאַפּט אין אַלע שעות. איך האָב מיך נישט געפרייט צו זען ווי ער קרענקט אָבער איך האָב עס באַטראַכט ווי יסורין של אהבה. אַז איך מוז מודה זיין על האמת האָב איך געשפּירט אַ נקמה אויף וואָס מען האָט פון מיר אָפּגעהאַלטן. אָבער מער ווי דעם האָט מיין האַרץ געקוועלט צו זען ווי פון אַ אפשר ווערט אַ זיכער און פון זיין גאַנץ פרעמד איז געוואָרן צו גלייכן און דערנאָך צו ליבן. </p> <p>און צום סוף איז ער נישט אַ חתן געוואָרן ביי אַ שבתדיקן עס טיש מיט גלאַנצן פון זילבער און קלאַנגן פון בעכערלעך נאָר אויף איין קני מיט אַ בוקעט פון בלומען. מען האָט נישט געשלאָסן מיט אַ מזל טוב און הענט שאָקלערייען איבער אַ לחיים מיט די זקני המשפחה נאָר אין אַ פּאַרק אונטער אַ זוניקע בלויע הימל צווישן פיר אויגן. און אונז האָט מען מודיע געווען מיט אַ פשוטער מעסעדז, "שי סעד יעס!" ממש ווי אין דער נוסח התנאים, "ובשאילת פיה ואמרה הן".</p> <p>רבותי, דאָס הייסט ייִדיש נחת!</p>קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-47346691610244840632015-11-29T11:43:00.001-05:002015-11-29T13:18:25.872-05:00האיש מקדש ז’ (ב)<p>האָב איך דאָך געזאָגט אַז מיר גיין בלויז אַביסל אַראָפּ אויף דער זייט און איצט איז טאַקע צייט צוריק אַרויפגיין אויפן שאָסיי פון דרכיה דרכי נועם און וווּ עס האַלט ביי אונז. מען האָט אונז געקלינגן נישקשהדיק. איין מאָל ביי די אַכצן, נאָך אַמאָל מיט אַ האַלב יאָר שפּעטער און ביים דריטן מאָל איז עס געווען ווייל דער שדכן האָט נישט א גוטן דרוק געטאָן. מען איז צו מיר צוגעקומען אַפּאָר מאָל אין בית המדרש, מיין פרוי האָט מען אויך געפרעגט, אָבער די שדכנים זענען ווי מעקלער און אַז מע זאָגט אַז מען איז נישט אינטערסירט ווייזן זיי נישט זייערע סחורה. די שוועגערן האָט געזאָגט אַז מען דאַרף זיך נישט וואַרפן און מען זאָל יאָ פרעגן ווער אָבער וואָס זאָל איך טון אַז עס האָט מיך נישט אינטערסירט. ווען איך גיי איינקויפן אַן אתרוג איז עס ביי מיר דער זעלבער. אַנדערע דאַרפן זען דער שענסטער און דער בעסטער און וויסן ווער האָט געקופט וואָס מה שאין כן איך זוך מיך אַ מענטשלעכער גידול, איך קוק עס שנעל איבער, באַצאָל און פטור אַן עסק.</p> <p>איך ווייס שוין אַז מיינע מקטרגים וועלן זאָגן אַז איך שפּעט נאָר ווייל עס געלונגט מיר נישט. איז לאָמיך טאַקע מקדים זיין רפואה למכה און זאָגן הויך און קלאָר אַז זיי זענען כשר גערעכט. איך ווייס שוין פון לאַנג אַז מיט אונזערע מקטרגים קען מען נישט געווינען. טוט מען אַ שידוך ביי דער זיבעצן אַ האַלב איז ער סתם אַ היפּאָקריט. דאָ לאַכט ער פון אונז אָבער ווען עס קומט צו זיינע אייגענע חברה האָט ער שוין גאַנץ גוט געכאַפּט. ווייטער אַז איר ווילט אַביסל וואַרטן איז עס, וואָס מיינסטו? ער חלשט ווי אונז אַלע אָבער ווער וויל אים דען האָבן? ביי די דרייסיקער יאָרן מיינט מען אַז דער וועלט איז הפקר און מען קען אַרומלויפן אין אַ באָמבער דזאַקעט. קומען אָבער די פערציקער יאָרן איז בן ארבעים לבינה און מען ווערט שנעל געווויער אַז על כל אלה יביאך אלקים במשפט. אָדער טוסט דו דיך אָן ווי אַ לייט און אַז נישט וועלן דיר די קינדער בלייבן אויפן פּאָליצע.</p> <p>און אַז די קינדער ווערן מבן עשרים שנה ומעלה און עס ברענט אַלץ נישט ווערט עס, אַ גרויסער חכם איז ער געווען. ער וואָלט שוין געקענט מאַכן אַן אָפּשערן פאַר די אייניקלעך און דאָ זוכט ער נאָך נעבעך זיין גליק. און וואָס מיינסטו, פון זיין זייט אויס וואָלט ער שוין לאַנג חתונה געמאַכט נאָר אַז מען לאָזט די קינדער עלטער ווערן ווערן זיי שוין אליין אויך מבינים.</p> <p>און אַז דאָס קינד ווערט נאָך עלטער איז עס, דו האָסט אַ מושג ווי ער האָט חרטה נאָר פשוט די גאווה לאָזט אים נישט מודה זיין. דו ווייסט ווי ער בעט זיך ביי שדכנים? ער מאַכט זיך אַזוי <em>קול</em> כאילו עס איז אַלעס מהיכי תיתידיק, אַז מען וועט אים ברענגן אַ שיינע זאַך וועט ער אַ טובה טון און צובייגן אַן אויער. אָבער למעשה אינערווייניק עסט ער זיך אויף. שבת איז ביי זיי לא עלינו תשעה באב מיט די אַלע חברה ארום דער טיש.</p> <p>און ווען דאָס גייט אויך נישט איז שניידט מען אויס די עלטערן אינגאַנצן. אַ משוגענער אויפגעקלערטער אויפן חשבון פון זיינע קינדער נעבעך. גיי רעד מיטן בחור אַליין וועט ער דיר שוין זאָגן סאַראַ צרות מען טיילט אים אויס. זיי מיינען זיי זענען עפּעס גראַפן און פירשטן. פּישערס ווי אונז אַלע נאָר אין נאָז האָבן זיי עפּעס באַקומען פלוי.</p> <p>ווי שלמה המלך האָט געזאָגט ואל תתחכם יותר, זיי נישט אַן אויבער חכם. דריי דיך נישט אויס ביי לא תבושי און קוק נישט אויפן ארון קודש ביי בואי בשלום, שטיי נישט ביי תחנון און זיץ נישט ביי נקדישך, ביי די הקפות טאַנץ, ביי די הושענות שמייס און ביי שידוכים ברעך. בני ישראל לא יעשו עוולה און ווען אַלע זאָלן זיין פאַרקרומט ווי דו כמה יאָסעלעך איכא בשוקא.</p> <p>ואחרי ככלות הכל זיץ איך מיר דאָ איינער אַליין מיט אַ קלאַוויאַטור און אַ בחור צו די הענט און דאָס טאָר מען אויך נישט. ווי איך האָב אָנגעהויבן, איך גלייב נישט אַז איך וועל מער שרייבן אויך דעם נושא, נישט ווייל איך וויל עפּעס באַהאַלטן נאָר פשוט איך ווייס נישט צי עס וועט זיין פון וואָס צו שרייבן.</p> <p>כלומר אַזוי. כל זמן מען איז צו מיר צוגעגאַנגן ווי אויפן חסידישן שטייגער האָט עס מיר געגעבן סחורה פאַרן פּענע. טעלעפאָנען, ציען ביים אַרבעל אין שיל, א קלאַפּ אויפן רוקן ביי אַ שמחה וכדומה. אָבער איצט אַז לויט ווי עס זעט אויס וועט ער אַרויסגיין מיט אַ מיידל נוסח דייטינג, און לויט ווי עס זעט אויס וועט עס אויך נישט זיין אין דער לאָבי פון א פינף שטערן האָטעל, און איך גלייב אויך נישט אַז נאָך צוויי און אַ האָלב מאָל וועט ער שוין מוזן געבן אַ תשובה ביז אינדערפרי און אַז נישט ווער ווייסט, און אַז ער וועט אַרויס גיין מיט מער ווי איינס איז נאָך בעסער וכל המרבה הרי זה משובח, איז וואָס האָב איך דען צו דערציילן? דער וועלט איז גרויס און אויף די עקסטאַזן און אַנטוישונגן פון ליבשאַפט זענען דאָ בעסערע שרייבער ווי איך איז וואָס דאַרפט איר פון מיר הערן אַ שיעור אויף כי יבעל בחור בתולה. איך האָב מיך געטראָפן מיט מיינס כמנהג אבותינו הקדושים און איך פאַרגין מיינע קינדער מיטן גאַנצן האַרץ אַז זיי זאָל זיך פאַרפּלאָנטערן אין דער פרשה פון נפשי חולת אהבתך. אדרבה זאָלן זיי מיך מוצא זיי און דער מסכת וואָס מיין זוגתי אין איך זענען עס איבערגעשפּרינגן ווי די יוצרות פאַר קדושה.</p> <p>אויף דערווייל רופט מיין פרוי שדכניתטעס ווייל מיר קומט דעם גאַנצן ענין אָן שווער. און אויך דאָ ווער איך געווויער עפּעס פריש. עס זעט מיר אויס אַז ביי חסידים זענען די שדכנים על פי רוב מענער כאָטש עס זענען דאָ אַ פּאָר פרויען אויך, מה שאין כן ביי מער 'מאָדערנע' שידוכים זענען זיי על פּי רוב פרויען. ביי די חסידים איז עס בת פלוני לבן פלוני און ביי זיי איז עס מער פלוני לפלונית. דאָס מיינט אָבער נישט אַז זיי זענען מוסטער אין פאָרגעשריטנקייט. מיין זון דערציילט אַז די שדכנטע מיט וועם מיר האָבן געהאַנדלט האָט געפרעגט זיינס אַ חבר צי ער קוקט די ווי דיס...</p> <p>אף על פי כן זעט מיר אויס אַז זיי דרייען נישט אויס די הענט ווי ביי חסידישע שדכנים. ווילסט נישט איז נישט און גיי דיר ווייטער מה שאין כן ביי די חסידים קען מען אייך אַראָפּלאָזן אַ מי שבירך, ווער מיינסטו דו ביסט, פאַרשעמסט אַ בחור צי אַ מיידל מיט זאָגן ניין, היתכן מען מאַכט משוגע די עלטערן און זיידעס, גיין אויף אַ באַשוי און נישט אויספירן אַ שידוך איז לכשעצמו אַ דורכפאַל און אַז דו וועלסט דיך וועט מען דיר גאָרנישט אָנטראָגן.</p> <p>ממילא האַלט מען דאָרט וווּ מען האַלט. אַז עפּעס וועט אונטערקומען בקרוב און עס וועט ווערן הרי טוב און אַז נישט וועט מען אַביסל וואַרטן. בעתה אחישנה, זכו בעתה לא זכו אחשנה.</p> <p>נאָר אַז דער בחור קען שוין באַשטיין און מיין פרוי איז עטוואָס באַזאָרגט בין איך דאָך נישט אַ שטיין. איז כל זמן זי מאַכט די טעלעפאָנען איז עס צו פאַרדייען. דער זיידע פרעגט שוין, אפשר איז צייט, די באַבע זאָגט ער זאָל גיין שבת צו אַ קידוש אַז דער שטאָט זאָל אים זען, די שוועסטער פרעגט צי ער וועט גיין אַ שטריימל, די שדכנטע זאָגט אַז דער בעקיטשע און אויך דאָס בערדל, ווי קורץ עס זאָל נישט זיין, קענען זיין אַ פּראָבלעם, דער ברודער פרעגט, נו, און דער אַנדערע שוואָגער איז נישט צופרידן. זיין ערשטער זון איז געווען אַכצן און ער זאָגט עס איז געווען אַ טעות וואַרטן אַזוי לאַנג און ער האָט טענות אַז איך לויף נישט אַרום ווי אַ פאַרסמטע מויז.</p> <p>ושכינה מה אומרת? האָב איך דאָך שוין געזאָגט: איך זיץ מיר דאָ אינגאַנצן אַליין מיט אַ קלאַוויאַטור און אַ בחור צו די הענט און דאָס איז אויך אַן עבירה.</p> קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-62937011897063449632015-11-01T09:53:00.001-05:002015-11-02T11:22:09.935-05:00משנאינו נשאו ראש<p align="center"><strong>דברים חוצבים להבות אש שנשמעו בהיכל הכולל פה בהשיכון יע"א בעש"ק עם חשיכה פ' וירא תשע"ה לפ"ק לפני חתנים מצויינים ואברכי הכולל עיון ע"י מקנא קנאת ה' צב-אות הרה"ג שליט"א חבר ביד"ץ ובנוכחות בנו בכורו של כ"ק מרן אדמו"ר שליט"א</strong></p> <p>אונז האָבן גערופן די דרענגענדע אסיפת הסברה איבער די בייזע קלאַנגן וואָס גיין אַרום אויף דער גאַס איבער אונזערע עדה הקדושה כאילו אונז זענען נותן יד לפושעים חלילה און אונז זענען מרחם על האכזרים. מען בעט דער עולם בכל לשון של בקשה אַז אונזערע שמועס דאָ איז פנימי, אינערליך, ווייל מיט אונזערע שונאים איז נישט כדאי זיך צו טענהן און חלילה מיט זיי אַריינצוגיין אין אַ וויכוח. און כל שכן וכל שכן קל וחומר בן בנו של קל וחומר אַז אויף דער אבי אבות הטומאה דער אינטערנעט וואָס איז טמא ומטמא און אפילו אין גלות מצרים איז דאָס נישט געווען זאָל מען נישט גיין זען וואָס מען רעדט וועגן אונז און אוודאי זיך נישט טענהן. ווי עס שטייט פון צדיקים ואני כחרש לא אשמע וכאלם לא יפתח פיו, פתח בלשון ואני ומסיים בלשון נסתר, נאָר אַז מען מאַכט זיך טויב ווערט יענער שטום.</p> <p>מען גייט שוין באַלד דאַווענען ממילא וועט מען נישט אויפהאַלטן דעם עולם נאָר עס זענען דאָ מענטשן בפרט בעלי בתים און אפילו בני תורה וואָס דרייען זיך אַרום מיט ספיקות און קשיות און מען דאַרף זיי ווייזן את המעשה אשר יעשון. אונז רעדן דאָ בשליחותו פון דעם רבין זאָל מאריך ימים ושנים זיין און ער האָט אונז געזאָגט אַז דאָס איז אפילו דוחה שבת. בפרט וואָס שבת איז שווערער אַז מען זאָל דאָס אָפּכאַפּן און אַרויפלייגן אויף יו עפּעס דאָרט אויפן אבי אבות. דער לעצטער מאָל וואָס מען האָט געדאַרפט טון פאַר כבוד שמים האָט דער בעל דבר אָנגעדרייט אַז מען זאָל וואַרטן ביז מוצאי שבת און אונז ווייסן אַלע נעבעך ווי מעשה שטן הצליח ר"ל. ממילא מצוה הבאה לידך אל תחמיצנה.</p> <p>ראשית כל זאָגן אונז אשרינו מה טוב חלקינו ומה נעים גורלנו ומה יפה אֵשָתנו! נאָך די שווערע טעג איז עס נישט קיין שום ספק דער גרויסער סייעתא דשמיא פונעם רבין זאָל זיין געזונט און נאָך מער אַז אונז האָבן דעם רבין פאַר אַ מנהיג. כולנו בני איש אחד אנחנו און אָן אבינו רוענו ווער ווייסט וווּ דער דור שפל וואָלט היינט געשטאַנען. דאָס טאָרן אונז קיינמאָל נישט פאַרגעסן אפילו אין די שווערסטע זמנים אַז אונז זענען שטאָלץ פון די פּאַדעשוועס פון אונזערע שטיוול ביז דער שפּיץ פון אונזערע פיאות.</p> <p>נישט נאָר אונז דערשטיקן זיך מיט אונזערע טלית קטן פאַר סקווירא וועגן און אונז גיין אין פייער אַריין פאַר דער כבוד פונעם רבין זאָל זיין געזונט נאָר אונז שלעפּן אַריין אַנדערע אויך. מע זעט עס ממש אין דער וואָכעדיקער סדרה ווי עס שטייט אין די ספרים הקדושים אַז אברהם אבינו'ס מסירת נפש ביי דער עקידה מקריב צו זיין יצחק איז געווען אַ סאַך גרעסער ווי ווען ער האָט זיך געלאָזט אַליין אַריינוואַרפן אין פייער.</p> <p>בחורים און יונגעלייט! עטץ זאָלטץ וויסן אַז אויף ענק ווענדט זיך אַלעס. מע קען ענק נישט זאָגן דער צער און יסורים וואָס דער רבי גייט נעבעך דורך די טעג בצרתן של ישראל. ביקש יעקב לישב בשלווה און אונזערע יוסף וואָס ביי אים איז אויך געווען וינס ויצא החוצה האָט מען נעבעך אייגעשפּאַרט אין קייטן און פּונקט ווי יוסף הצדיק וגם פה לא עשיתי מאומה. לאָמיר נישט רעדן פון קדושת יוסף הצדיק בפרט אַז עס זענען דאָ חתנים אָבער דער רבי האָט אַליין מעיד געווען ווי אָפּגעהיטן ער איז. אפילו ווען דער לויער האָט זיך מחבק געווען מיט אַ אשה ברבים ר"ל אין דער קאָרט האָט מען געזען ווי שאול בחיר ה' האַלט זיך אין שמירת עיניים.</p> <p>און יעצט אַז דעם רבינס תפילות האָבן געפועלט ממש מיט עכטע נסים אַרוסצוציען שאול פון שאול תחתית פאַרגינען די עוכרי ישראל דאָס אויך נישט. ווער עס האָט אויגן אין קאָפּ קען זען אַז דער דזאָדז האָט אַליין געזאָגט אַז ער האָט אים נישט געוואָלט אַרויסלאָזן אין במשך דעם טאָג האָט ער זיך געטוישט זיין מיינונג. וויאַזוי טוישט מען זיך אַזוי דער מיינונג?</p> <p>עטץ ווייסטץ אַז אין יענער מינוט איז געווען אַ מנין ביים ציון פון דער רבי ז"ל און ממש דעמאָלסט האָט מען געזאָגט משכיל לדוד בהיותו במערה. בכל צרתם לו צר און דער רבי אַליין איז געווען ווי איינגעשפּאַרט. און ווי ענדיקט זיך נאָר דאָרט הוציאה ממסגר נפשי להודות את שמך בי יכתירו צדיקים. מען דאַרף זיין בלינד מיט שנאה דאָס נישט צו זען. און נאָכדעם האָט מען טענות אַז מען האָט געטאַנצן וכל קרני רשעים אגדע תרוממנה קרנות צדיק. יאָ עס האָבן זיך געהויבן די הערנער פון דעם צדיק וואָס בכור שורו הדר לו און וראו כל עמי הארץ אַז ער קען אויך קאָפּן. בדרך צחות קען מען אפילו זאָגן אוביו אלביש בושת ועליו יצי"ת נזרו.</p> <p>מורי ורבותי עס איז נישט קיין צייט צו לאַכן ווייל דעם רבין זאָל זיין געזונט גייט עס בדמו ובנפשו. וואָס מען שמועסט דאָ קען מען נישט אַרויסלאָזן אויפן גאַס כדי מען זאָל אונז נישט חושד זיין אַז צווישן די אריות שבחבורה וואָס אונז האָבן דאָ צאַמגערופן איז מען חלילה מהרהר אחרי רבו. נאָר אין מזרזין אלא למזורזין אין יעצט ווען די נסיונות זענען גרויס איז איש את רעהו יעזורו ולאחיו יאמר חזק. איז לאָמיך ענק זאָגן הויך: איך האָב אויך געטאַנצן, ביים רבין האָט מען נישט געזאָגט תחנון יענעם טאָג און איך שעם מיך נישט און עס איז נישט דאָ וואָס זיך צו שעמען. דידן נצח!</p> <p>אונז זאָגן בפה מלא דער שטעטל איז אונזער און דער וואָס וויל זיך נישט צושטעלן קען זיך אָפּטראָגן פון דאָ. און אַז ער גייט נישט מיט גוטנס ווען מען אים שוין ווייזן דער וועג. און דער וואָס וויל מיט אונז נישט דאַווענען זאָל בלייבן אין דער היים און בעסער נישט דאַווענען. וווּ איז דאָס געהערט געוואָרן אַז מען דאַווענט זיך וווּ מען וויל? אין די צייטן פון דער בית המקדש אַז מען האָט נישט געקענט קומען אין בית המקדש האָט מען חלילה געמעגט מקריב זיין אויף אַ במה? פּליצלינג ווילן זיי גיין מבקר חולים זיין אין דער מושב זקנים נאָר קראַנק מאַכן דעם רבין זאָל מאריך ימים ושנים זיין דאָס שטערט זיי גאָרנישט. זקני עם הארצים כל זמן שמזקינים...</p> <p>אפילו דער וויזוי הייסט ער נאָר, איך ווייס נישט צי מען מעג אפילו אַרוסזאָגן זיין נאָמען, דער שמעלצער צושמאָלצן זאָל ער ווערן האָט אונז איינער געזאָגט וואָס איז נכשל געוואָרן אים צו הערן אַז ער זינגט אַז דער רבי ז"ל האָט געזאָגט צו ר' יוסף שלמה אַז אים שטערט אויף אַנדערע וואָס זענען אין שטעטל. אפילו ער מיט זיין פאַרגוישטער קאָפּ פאַרשטייט אויך אַז דער רבי האָט צו זאָגן ווער מעג דאָ וווינען און ווער נישט. דאָ אין אַמעריקע שרייען זיי אַלע איז דאָ רעליזעס פרייהייט, נו, דאָס איז אונזערע רעליזען. אונז האָבן שוין אַמאָל אַוועקגעלייגט די טויטע פון די יענע חברה כידוע און אונז דערשרעקן זיך נישט דאָס נאָכאַמאָל צו טון. דעם וואָס געפעלט נישט קען זיך אָפּפּיצן קיין מאָנסי אָדער עפעס אַן אַנדערע עיר הנדחת. און אַז מאָנסי וועט זיך צושפרייטן צו נאָנט אַהער וועט מען זיי אויך אָפּפטרען.</p> <p>זאָל קיינער נישט חלומען אַז מען קען שוין יעצט טון וואָס מען וויל. מלכים ושרים משכימין לפתחו פון דעם רבין זאָל לעבן. די כוחות פון דער סטרא אחרא האַלטן זיך אין איין פאַרלייגן אָבער דער רבי קומט זיי ביי. וויפל טעות עכו"ם מען מאַכט נאָר אַלץ דאָ, פאַרשטייט זיך מיט אַ היתר, און מען האָט קיינעם נישט געכאַפּט. און ווען מען האָט איינמאָל יאָ געכאַפּט האָט דער רבי זיך אַריינגעלייגט באמת הבנין און זיך מייחד געווען מיט דער גויטע קלינטאָן און זיי אַרויסגענומען מעבדות לחרות. און קוקץ ווי זי איז היינט מצליח בכוחו של אותו זקן. ר' חיים בערגער ז”ל איז טאַקע אַוועק על קידוש השם לא עלינו און דאָס  איז געווען ווי דער רבי האָט געזאָגט להורות תשובה לרבים. ווער געדענקט נישט ווי דער רבי האָט געוויינט ביים לוויה אשריך שנתפסת על דברי תורה. איז וואָס מיינט דער ראָטנקרענק אַז ער איז חשובער ווי ר' חיים ז"ל?</p> <p>אַנשטאָט ער זאָל זיך מאַכן אַ חשבון הנפש ווי דער פסוק זאָגט כי אש יצאה מחשבון וואַרפט ער זאַלץ אויפן רבינס וווּנדן. איך זאָג ענק ער מיינט ער איז שוין אָפּגעקומען אָבער כי אש קדחה באפי ותוקד עד שאול תחתית. דער רבי זאָל לעבן איז מוותר אויף אַלעס און דאָך האַלט ער אין איין זאָגן אַז פון דער גיהנום פייער וועט ער נישט אַזוי לייכט פטור ווערן. אין בעל הנס מכיר בנסו און ער ווייסט גארנישט אז ס’יז געווען וואס האָבן געהאַלטן מען זאָל אים שיסן און דער רבי ברוב רחמיו וחסדיו האָט געזאָגט אַז דער טאַטע האט מער געהאַלטן פון פאַרברענען. </p> <p>נאר פאַרדעם איז ער ניצול געווארן און אנשטאטס ער זאל ווייזן הכרת הטוב וויל ער מען זאָל צו אים אַפּאָלאָזייזן. זאָגץ מיר משה רבינו האָט אַפּאָלאָזייזד צום מצרי? פנחס האָט אַפּאָלאָזייזד צו זמרי? ער ווייסט נישט אַז רביס אַפּאָלאָזייזן נישט ווייל עס וועט זיי געדויערן לענגער ווי ווי ווינטשן לשנה טובה. און אים איז איינגפאַלן אַמאָל אַפּאָלאָזייזן צום רבין פאַר די צרות וואָס ער האָט דעם רבין אויסגעטיילט? מען האָט אים געצאָלט מיליאָנען ווייל דער רבי איז מוחל על עלבונו איז וואָס וויל ער יעצט?</p> <p>ר' משה טויבנפעלד האָבן זיי אויסגערודפט און געהאַט טענות אפילו ווען די גויים האָבן אויך מסכים געווען אַז ער איז אומשולדיק. יעצט שאול האָט מען געשטראָפט און ער האָט געשמאַכט דריי און אַ האַלב יאָר און דאָס איז זיי אויך נישט גוט. ווען מען וואָלט אים דעמאָלסט משתיק געווען וואָלט מען היינט געהאַט מנוחה איז מען ליידער אין גלות און דרך רשעים צלחה. </p> <p>בכלל דער טפשות פון אוזערע שונאים איז נישט צו גלייבן. די טענה אַז מען האָט געוואָלט הרגנען אַ גאַנצע משפחה איז אַזוי קינדעריש און פשוט אַזוי פאַרבלענדט זענען זיי מיט שנאה אַז מען זאָגט עס נאָך ווי תהילים ביי אונז שבת אינדערפרי. און אַז ער האָט געמאַכט אַ טעות נו זיי זענען דען בשלימות?</p> <p>דער רבי ז"ל האָט געבויט דער שטעטל און אונז וועלן זיך פאַר קיינעם נישט פאַרענטפערן. וווּ נאָך אין דער וועלט איז נישט דאָ צו טרעפן נישט אַ קצות און נישט אַ ליקוטי פון די יענע חברה. אין דער טומאת אַמעריקע איז דאָ איין אינזל פון קדושה וטהרה און דאָס ווילן זיי אויך אונטערברענגן. אונז דאַרפן נאָר אַכטינג געבן ווייל מען שמועסט אַרום אַז די מיידלעך רעדן פון דער הייסער בחור און דאָס קען חלילה צוברענגן אַ רוחניותדיקע חורבן ר"ל. כאָטש דאָס איז פון די זאַכן וואָס השתיקה יפה להם דאַרף דאָך יעדער זען ביי זיך אינדערהיים און זיך אומקוקן און באַלד מעורר זיין און אויך לאָזן וויסן די עסקנים.</p> <p>לאָמיר מסיים זיין מיט אַ וואָרט אַז ביי די אשכנזים, די מתנגדים, זאָגט מען יעצט במה מדליקין און ביי חסידים זאָגט מען אין הודו יושבי חושך וצלמות אסירי עני וברזל. אַזוי גייט עס מאז ומתמיד און דאָך זאָגט מען נאָכדעם יודו לה' חסדו ווען זיי ווערן באַפרייט. די מה יפיתניקעס זיי וואָלטן געוואָלט אַז חלילה מען זאָל נישט דאַנקן און לויבן פאַר די חסדי ה’ אָבער טרונקן דער בלוט פון דער צדיק הדור דאָס איז מותר.</p> <p>איך וועל ענדיקן מיט יפרח בימיו צדיק ורוב שלום עד בלי ירח, ביים צדיק איז ורוב שלום אָבער ביי זיי איז אין שלום אמר ה’ לרשעים. און דעמאָלסט בלי ירח אויף אַ נאַכט אָן אַ לבנה קען מען ברענגן אַ סוף צו די דערנער אין אונזער הייליקע וויינגאָרטן דער כרם ה' צבקות און מקיים זיין בשלימות ובערת הרע מקרבך און עס זאָל מקויים ווערן לא ירעו ולא ישחיתו בכל הר קדשי אמן. גוט שבת.</p> קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-77856276376003651772015-10-26T18:33:00.001-04:002015-10-27T04:08:23.543-04:00האיש מקדש ז’ (חלק א’)<p>לכאורה וועט דאָס זיין דער לעצטער פּאָסט אויפן שווערער סוגיא פון האיש מקדש. ווינטשט מיר נישט מזל טוב ווייל מען וועט נאָך אַרויסלאָזן אַ קול אַז איך האָב אַ שידוך געטון און דערנאָך ווען עס וועט זיך אויסשטעלן אַז לא לחיים ולא בתולה וועט מען מרנן זיין אַז מען האָט אָפּגעלאָזט דעם שידוך און פון דעם קען נאָך ווערן צרות צרורות. איז טוט אַ טובה און לאָט געמאַך. ווינשט מיר נישט מערשטעם בקרוב, שטופּט מיר נישט מיט אַ, "נו, ר' קטלא, איך מיין עס איז שוין צייט," און קומט מיר נישט ווי דער שוואָגער זאָל זיין געזונט מיט כּמו־פּסיכאָלאָגיע אַז למעשה חלש איך שוין אויף אַ לחיים און אַ מחותן, אַ רינגל מיט אַ טענצל נאָר פשוט איך האָב מורא. מורא פאַרן נעקסטן שריט אין לעבן, אַריבערגיין פונעם ברעג פון פאָטערשאַפט צום צווייטן זייט פון שווער־ און זיידעשאַפט און וווּ אין דערמיט רוישן די ווילדע כוואַליעס פון שידוכים, מחותנים, שנירן, קייטערערס און בדחנים.</p> <p>איז לאָמיך מסביר זיין. ווען איך האָב אָנגעהויבן מיט די שטיקלעך פון 'האיש מקדש' בין איך געווען אין אַן אַנדערער צושטאַנד ווי היינט. מיין זון איז געווען יינגער און איך בין געווען גרינער אינעם גאַנצן נושא, די שדכנים האָבן געמיינט אַז מען האַנדלט מיט נאָך עפּעס אַ פלוני אַריין צו רוקן מיט א בת פּלוני ואני אמרתי בשלוי בל אמוט לעולם. נישט מיין זון און נישט זיינע עלטערן זענען געווען אינטערסירט אין דעם שידוך סיסטעם פון בליץ־דייטינג ביים טיש וווּ מען עסט אויף שבת מיט דער טיר אָפן אַ שפּאַרע צו פאַרמיידן חלילה אַ שאלה פון ייחוד נאָר אף על פי כן אַז דער וועלט זאָגט חתן בחור איז עס עושה רושם.דעמאָלסט האָבן מיר נישט געוואָלט אָבער אויך נישט געוויסט ווי דער סיסטעם גייט צו.</p> <p>אַ שדכן האָט דעמאָלסט גערופן און אין זיין טאָן האָט מען געהערט אַ צינישקייט און לייכטשעצונג וואָס האָט געזאָגט אַז אויבער־חכמים ווי איך איז אַ באַזונדערער פאַך וויאַזוי צו באַהאַנדלען. מבין הדברים האָב איך געהערט אַזוי: דו ביסט פּונקט אַזאַ גאַטשעלאַבע ווי אונז אַלע צי עס געפעלט דיר צי נישט. כלל ישראל דאַרף פלייש ביי די אַכצן ולא תאמר בלבבך אַז דער עקסטערע האַלבער יאָר אין ישיבה וועט אויסמאַכן אין זיין תלמוד־חכמשאַפט און זיין ידענשאַפט. איך האָב פארשטאַנען פון זיינע רייד דאָס וואָס איך האָב געהערט פון אַנדערע, אַז אַזוי גייט עס ביים ערשטן. טאַקע ווי דער שוואָגער זאָגט אַז 'סיז שווער אַז דער קליינער וואָס קוים נעכטן האָט מען אים אַריינגעזינגן ביים בר־מצווה פּשעטל און מיט אַ טאָג פריער איז ער געווען געקייטלט מיט פּדיון־הבן בּלינג גייט שוין באַקומען זיין חתן זייגער. אָבער, פירן זיי נישט אַלעמאָל אויס, כך היא דרכה של תורה, אַזוי טוט דער וועלט און וועסט אַזוי אויך טון איז ממילא דאָוינט ווייסט יור טיים אַנד דזאָסט געט אָן וויד איט.</p> <p>איז לאָמיר זיך שטעלן אויף דעם שטראָז פון תורה און כדי נישט אויפצוהאַלטן דער פאַרקער וועלן מיר אַראָפּגיין אויף אַ מינוט אין אַ זייט געסל און באַטראַכטן דער הערלעכער פּאַנאָראַמא אין וואָס מען שטויסט זיך אַלץ אָן אויף דער תורהדיקע רייזע. רעדנדיק מיט פריינד און נאָך מער איבערהערנדיק וואָס חברטעס דערציילן מיין פרוי זעט עס מיר אויס גאָר אַ מאָדנער שאָסיי. אַ וועלט פון רוצה ואינו רוצה. מען מאַכט חתנים פון די זונען אין טעכטער פון זיבעצן יאָר ולמעלה און קיינער וויל עס נישט. כּלומר אַזוי. זיבעצן איז קיינמאָל נישט זיבעצן נאָר באַלד אַכצן, אין צוויי טעג, צוויי וואָכן, כּמעט אַכצן, שיער נישט, סמוך ונראה אָבער אַבי זאָגט נישט אַרויס דאָס וואָרט זיבעצן, און כל־שכן נישט אויפן בחור. זיבעצן איז פאַר די פאַנאַטישע, פאַרפרומטע, רבישע אייניקלעך, כאַניאָקעס, נעבעכס וכל צרוע וכל זב וואָס חלשן אָפּצופּטרן די קינדער. מה שאין כן די כּמעט־ניקעס זענען מער מעסיק, געלאַסן, בראָד מיינדעד, האָבן געזען דער סאָוינד אָוו מיוזיק ווען זיי זענען געווען קינדער (כאָטש זייערע אייגענע קינדער האָבן דאָס אויך נישט געטאָרט). בקיצור זייערע קינד איז נישט ממש אַזוי אַלט ווי אויפן פּאַספּאָרט און איז סתם אַזוי אויסערגעווענלעך מאַטשיור.</p> <p>איי איז דאָך אָבער שווער אַז סוף־סוף קען מען דאָך נישט איגנאָרירן דעם פאַקט אַז ווי אומוועלנדיק די עלטערן זענען האָבן זיי דאָך למעשה יאָ אויסגעפירט דעם שידוך. איז אויף דעם דאָ דעם אור־אַלטן תירוץ אַז ממש מען זעט בחוש אַז אַ שידוך איז מן־השמים. נאָך חודשים וואָס די שדכנים לויפן נאָך די עלטערן האָט מען קוים יענער וואָך דערציילט דעם בחור צום ערשטן מאָל אַז מען רעדט אים שידוכים, צו פרי צו דערציילן טויג נישט ווייל צו וואָס זאָל מען אים סתם צומישן, און דער בחור האָט געזאָגט בתום לבו אַז ער וויל נישט ווייל ער דאַרף נאָך צוענדיקן אַ פּאָר מסכתות.</p> <p>און די עלטערן אַליין האָבן אויך נישט געוואָלט ווייל וואָס איילן זיי זיך דען. אמת, זיי האָבן אַ רייע קינדער בחורים וגם בתולות זקנים עם נערים הינטער אים און אים געפונען אַ בעט אפילו בלויז אויף בין הזמנים איז אויך אַ פּראָבלעם, אָבער דאָך. עפּעס אַזוי אויפן נוסח פון אַ בעל־תפילה ווען מען שיקט אים צו צום ערשטן מאָל און ער איז מסרב אַז עס זאָל נישט אויסזען אַז ער וויל צופיל, און ווייל אַזוי פּאַסט זיך, און ווייל דאָס ערוואַרט דער גבאי, און ווייל ער איז הייזעריק, און ווייל ער וויל נישט דער עולם זאָל פון אים מיד ווערן. געט אים אָבער נאָר אַ קליינער שטיפּ און פון דעם הייזעריקן ווערט נולד אַ הילכיקן לכו נרננה, און אַזוי אויך די עלטערן. מען שטיפט זיי אַביסל אונטער און באַלד ווערט עוד ישמע בערי יהודה. די מזל טובס פליסן אַריין, דער טעלעפאָן הערט נישט אויף קלינגן, יעדער זאָגט האָוי נייס און מען איז אַ מחותן צום טיש. ווייל אַז דער שדכן געט אַ שמייכל צולאָזט זיך דאָך אַ יידיש האַרץ און ווען ער הערט אויף שמייכלען ווערט ביטער ווי גאַל. סוף סוף מיינט מען דאָך נאָר דער גוטס פון די קינדער איז וועגן זייטיקע נגיעות פון די עלטערן אַז מען זאָל נישט זאָגן אַז זיי האָסט מער געוואָלט נאָך ווי דעם בחור איז פאַרדעם זאָל מען זאָגן ניין?</p> <p>איז אויף דעם דאָ אַ פּסוק מה' יצא הדבר און דער וואָס לייקנט איז סתם ווילנדיק בלינד. מען לעבט עס מיט טאָג טעגליך, איין מינוט זעט מען יענעם ביי מנחה מעריב כאחד האדם, שמייכלט, זוכט אַ צינדער פאַר די עמוד ליכט, בינדט זיך דאָס גאַרטל, מאַכט אַ ברכו נאָך עלינו און צען מינט שפּעטער מזל טוב ער האָט אַ שידוך געטון. נישט אַנדערש ווי דעם מיט וועם מען איז נעכטן געגאַנגן אין מקווה און דערנאָך מיט אים זיך באַגעגנט אין גראָסערי ווי ער האָט זיך איינגעטענהט איבער זיין חשבון און היינט הערט מען אַז ער איז אַנידערגעפאַלן ללא רוח חיים. נאָר וואָס דען מיטן באַשעפער קען מען זיך נישט קריגן, על כרחך אתה חי, על כרחך את מת, על כרחך קלינגט דער טעלעפאָן און על כרחך ברעכט מען טעלער. פאַרפאַלן, כך היא דרכה של תורה.</p> <p>אויף ממשיך צו זיין…</p> קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-75263850151193729382015-10-25T02:13:00.001-04:002015-10-25T02:13:18.921-04:00ביקשו מלאכי השרת לומר שירה<p>שפּינאָזאַ האָט געזאָגט אַז גאָט איז אַלעס און אַלעס איז גאָט און דער בעל שם טוב האָט געזאָגט בכל דרכיך דעהו, גאָט איז אין אַלע מעשים. עס קען זיין אַז עס איז אַ גראַמאַטישער מחלוקת: לפי שפּינאָזאַ איז גאָט אין די זאַכווערטער און לויט דער בעל שם אין די ווערבן. אפשר זאָג איך נישט גוט נאָך נאָר סייווי בין איך דאָס נישט אויסן.</p> <p>יענער וואָך איז געווען ראש חודש, זמן כפרה לכל תולדותם, און ביי שחרית, אָנגהויבן ביי די הללויהס און אַריינגעצויגן אין דער הויכער שמונה עשרה, האָט איך מיך געקלערט אַז, פּוּנקט ווי גאָט, געפונט זיך אויך פּאָעזיע אין אַלעס. יעדער איז ביכולת עס צו זען, למעשה זען עס וויינעקר, נאָך ווייניקער דערזען און בלויז יחידי סגולה קענען עס פאַנגן אויף צו פאָרעמען און פאַראייבקן. אָמאָל זוכט מען מיט ליכט כאָטש פאַר אַ צווייטן איז אַלעס ליכטיק, אַמאָל מעג עס ליגן ביי די הענט, פאַרבלענדט אפילו די אויגן אָבער קוים וואָס מען וויל דערטאַפּן שפּרינגט עס אַוועק ווי קוועקזילבער. איינער איז בלינד אפילו אַז ער קלאַפּט זיך אָן אין דברים העומדים ברומו של עולם און ביי אַ צווייטער איז דאָ געזאַנג אויך אין הבל הבלים.</p> <p>אויף אויסצופּריוון מיין טעאָריע האָב איך מיך אומגעקוקט דאָרט ביים דאַווענען. איך האָב מיך געטראַכט לאָמיך זען וווּ די שירה וזמרה געפונט זיך דאָ אויפן אָרט. איך האָב געוואָלט זען צי אין מיינע ד' אמות ממש אָדער כאָטש אינעם שטיבל קען מען אויך מקיים זיין וכולם פותחים את פיהם בקדושה ובטהרה.</p> <p>קוק איך מיך אום און אויפן וואַנט הענגט אַ לוח ווואָס יעדער בלאַט טראָגט אַ וואָך און איטליך שורה אַ טאָג. יעדער וואָך מישט מען איבער, דעם פאַרגאַנעם וואָך ריקט מען פון הינטן און מען הייבט ווידער אָן ביים אָנהייב פונעם נייעם בלאַט. דער פּאָעזיע פון צייט וואָס דרייט זיך מיט די בלעטער, די נומערן ציען זיך פון איין וואָך צום צווייטן אָבער דאָס נייע בלעטל איז פריש, דאָס קען אַיעדער זען אָבער דאָך פעלט אַ נותן טעם צו מאַכן דערפון אַ ליד און אויסצאַפּן דער מוזיק פון דער וואָכענליכן דריי.</p> <p>איך קוק מיך ווייטער און איך זע נאָך פּאָעזיע אויפן קרומען באַרעמטען חרם הקדמונים נישט אַרויסצונעמען ספרים פונעם בית המדרש געשריבן אויף בייזער פּאַפּיר און הענגט אונטער אַ טשוואָק באַדעקט מיט אַ פאַרקנייטשטן היטל. דער ארון קודש איז מער נישט געקליידערט מיט דער ווייסער פּרוכת נאָר צוריק צו בורגאַנדי רויט מיט גרינע און געלע פּלאַסטיק אויפן קרוין פון גאָלדענע פעדעמער, העכער דעם עמוד גיסן זיך ברכות פון משיב הרוח ומוריד הגשם יעלה ויבא ותן ברכה און ברכי נפשי און אין יעדער אות דערטאַפּט זיך עפּעס, די פּאָעזיע שווימט פאַר די אויגן נאָר עס בלייבט אותיות פּורחות באויר.</p> <p>עס הערט זיך אַ קרעכץ פון די זאַוויסן ביי אתה חונן ווי אַ שנאָרער קומט אַריין און כאַפּט זיך אָן די קעשענעס די מטבעות זאָלן נישט שטערן די מתפללים. אַ קוויטש ביי שמע קולנו וואָלט געווען צו סענטימענטאַליש, אָדער ליצנות. אַ געשריי ביי סלח לנו צו פרום, אָדער פאַלטש. און אַז מען האָט נישט געהאַלטן ביי אתה חונן איז האָט זיך פאַרדעם פּאָעזיע איר אייגענעם אמת.</p> <p>די אויסגעטרוקענטע הושענות דרימלען העכער דער ארון קודש, דאָס קיישעטל ארום דער איין־פיסיקער לולב לענט זיך אָן אויפן לא תנאף פון די לוחות, עפּעס הערט זיך אין דעם חזנס געכאַפּטן וואָכעדיקן הללו ניגון, מען שפּירט עס אין דעם אבלס נוסח וואָס רוהט היינט לכבוד ראש חודש, מען איז עס טועם אין דעם בעל היאָרצייטס פייכטער לעקעך.</p> <p>פעלזן באַשיצן קראָליקלעך אין ברכי נפשי און איך זוך מיך ווייטער אין די כבשים בני שנה תמימים. טאַקע יגעתי ולא מצאתי נאָר תכתב זאת לדור אחרון אַז איך האָב געזוכט, עפעס האָב איך געזען, נאָך ווייניקער האָב איך דערטאַפּט כאָטש געוואָלט און געפּריווט האָב איך.</p> קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-15345168412788963242015-10-01T17:47:00.000-04:002015-10-14T17:47:35.404-04:00עת לקרוא ועת לדבר<p>יו״ט באשטעל איך מיך געווענדלעך א צייטונג. אמאל צאל איך צו און מען ברענגט עס מיר אהיים, אמאל צאל איך פאר יום טוב אדער איך גיי צו דארט וואו איך בין באקאנט און איך נעם אויף בארג. ווי משה רבינו איידער ער האט געהרגעט דעם מצרי, ויפן כה וכה וירא כי אין איש, גנבע איך מיך אריין אין געשעפט, איך קנייטש איין דער צייטונג אין ביזעם און איך גיי ארויס געשפאנט מיט אראפגעלאזטע אויגן. אז די פרוי וואס קומט אויפוואשן און ריין מאכן קומט אריין אויף יום טוב בעט איך איר זי זאל מיר ברענגן און לעצטענס גייט פאר מיר איינער פון מיינע זונען וואס אים נייגערט אויך וואס עס טוט זיך אויף דער וועלט.</p> <p>אויסער דעם אז מען איז איינגעשפארט איבער יום טוב און מען וויל מיטהאלטן מוז מען אויך האבן עפעס פריש צו לייענען. פאר און נאכן דאווענען, ווען מען לענט זיך אן נאך די סעודות, ווען מען ווארט אויפן שווער אויף דער סעודה ווייל ביי זיי שטעלט מען זיך האלב צען און זיי זאגן אלע יוצרות, און זיי האבן סתם ליב צו שלעפן. און מען דארף אויך עפעס מסיח דעת צו זיין פון בבוקר יאמר מי יתן ערב, ווען קומט שוין מוצאי און דאס רעדל פון דאווענען, עסן, שלאפן און גרעפצן וועט נעמען אן עק.</p> <p>איז אבער אויך דא נאך א חשבון. אז מען קומט אין שיל פרעגט דער עולם צי עס איז דא נייעס און אויפן צווייטן טאג יו"ט נאך מען האט שוין אלעס דורך געקייט פרעגט מען דאס גאר אפט איז וויל מען נישט אנטוישן. איך בין נישט פון די וואס זענען מקהיל קהילות ברבים, אזוינע נייעס טרעגערס וואס קענען נאכזאגן מלה במלה טראמפס לעצטע פיקחות און דערנאך זיך דינגן איבער זיין פיסק אויף שרויפן. אבער אעפ”כ אז יידן פרעגן איבער א קאווע אין סוכה ווען אינעווייניק זינגט מען ממקומך וואס עס טוט זיך אויף דער וועלט איז גוט צו האבן אן ענטפער.</p> <p>עס איז דא ביי אונז א ייד וואס זיין וועקערזייגער וועקט אים מיט די נייעס סיי אין מיטן וואך און סיי שבת און יו"ט האט ער אבער א טבע אז ער האט מורא צו דערציילן. אז מען פרעגט אים ברבים ווייסט ער נישט און ער לויפט אוועק. נישט איעדער איז פעהיג רעדן צו אן עולם וואס ווי לענגער מען רעדט וואקסן ארום די מענטשן און דער געדרענג ווערט שטערקער. און אז דער עולם ווערט צו גרויס קומען די גבאים און שרייען, נו שלמה מילך מאכטס נישט קיין קופקעס.</p> <p>ווייטער אז מען פרעגט אים ביחידות הייבט ער אן בראשית ברא. איך פרעג וואס זאגט דער ראדיו און ער זאגט מיר וואס ער האלט איבער אלעס פון סיריע, דער מיטל מזרח, אבאמא, רוסלאנד, אוקראינע און די שבעה כוכבי לכת.</p> <p>א שטיקל איפכא מסתברא בין איך אויך אין איך האב ליב אליין צו לייענען ווי איידער אנדערע זאלן מיר זאגן. איז ליין איך מיר אפ מיינס און אז איך קום אין שיל און הער מעשיות מיט בערד קען איך אריינהאקן לא כך היה מעשה און נאט אייך די פאקטן. און אצינד אויף אוכל נפש קענט איר צוקאכן צימעס וויפל איר גלייכט. </p> <p>דארף מען אבער וויסן וואס צו דערציילן. אן עקסידענט צי א רציחה ווייסן אנדערע בעסער, אויף געבורטן און פטירות מוז מען גייו אין מקווה, ארץ ישראלדיקע נייעס שוין ענדערש אבער אויף דעם זענען אויך דא צו גרויסע מבינים. און אז מען דערציילט מוז מען אויך אויסהערן די רחמנא לצלנס און ימח שממס איז מיר לייכטער מיט דעם נישט אנצוהייבן.</p> <p>איז אבער דא פאליטיק און אינטערנאציאנאלע נייעס און די רעפובליקאנער און דעמאקראטן און דער פויפסט און פוטין און פארשטייט זיך אליין וואו האלט וואל סטריט און אויל און גאלד וכו'</p> <p>וואס טוט מען אבער אז דער נייעס איז אז מען האט געפונען וואסער אויף מארז? איך בין אין די זאכן א גאנץ קנאפער ידען כאטש איך ווייס אז מארז איז ווייט און רויט און וואסער איז א יסוד פון לעבן. אבער פארזיך זיך שטעלן אין שיל ווען מען פארקויפט רביעי פאר צענדליקע 'טויזנט' און זאג איבער וואסער אויף מארז. דער וועט זאגן, נו איז וואס, א צווייטער, אז מען קען זיך אויף זיי נישט פארלאזן, א דריטער אז דאס איז אפשר די מים העליונים פון די ששת ימי בראשית, א פערטער אז זיי האבן נישט מיט זיך וואס צו טון און אויף דעם וועט זיך איינער וויצלען אז ער קען בעסער טון מיט דער געלט וואס דאס קאסט און דערנאך פרעגט איינער, וואס איז מארז און איצט גיי הייב אן. </p> <p>ווייטער דורשי רשומות וועלן זאגן אז עס איז מרומז אין שמחת בית השואבה און ניסוך המים וועט שוין איינער צולייגן אז נאסא ווערט נאס. די דורשי רשומות וועלן אבער ערענסט ווערן אז עס איז נישט קיין חכמות און ווער ווייסט חס ושלום וואס דער ליקוי לבנה פון דער ערשטער נאכט סוכות באדייט. און אין גמרא שטייט שוין, טאקע אין מסכת סוכה, אז ישראל מונים ללבנה און פון דארט קען מען ברענגן היסטאריע וואס האט אלץ פאסירט נאך אזוינע געשענישן. און צו דעם קומט דער געלערנטער יאט אז מאדים איז א סימן פון בלוט און אפשר טאר מען ניטאמאל גלייבן איבער וואסער. </p> <p>איז דעריבער לייכטער צו זאגן אז פוטין און אבאמא האבן זיך געטראפן. דער זאגט אבאמא איז א בהמה און פוטין איז א חברהמאן. א ציוניסט רעדט אריין אז ארץ ישראל וואלט עס שוין לאנג ערלעדיקט, און נאך איינער אז טראמפ וועט שוין גוט צופיקסן פוטינען און ווען איינער ווארפט אריין הילערי שיסט מען פאר געלעכטער.</p> <p>דערווייל שרייט איינער השם השם און די רייכערער לייגן אראפ די נאך ברענענדיקע ציגארעטלעך וואס די קינדער כאפן שפעטער דערפון שיריים. און דער עולם לייגט זיך ארויף דער טלית אויפן קאפ און גייט אריין איבערדערציילן דער פרישער נייעס בין גברא לגברא.</p> קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-75028293249253193782015-09-13T02:18:00.001-04:002015-09-13T05:55:34.574-04:00אומאַן אומאַן ראש השנה<p>מיט אַ היפּשע פּאָר יאָר צוריק בין איך געווען אין אומאַן אויף ראש השנה. איך ווייס אַז מענטשן רעדן דערפון מיט עקסטאַז נאָר פאַר מיר האָט עס נישט געאַרבעט. איך בין אַוועקגעקומען מיט ווייניקער נישט מער אהבת ישראל, אַנטוישט ווייל את שאהבה נפשי בקשתיו ולא מצאתיו.</p> <p>איך האָב געהערט צו אַ חסידות, און אין אַ געוויסן זינען געהער איך נאָך אַלץ דאָרט, נאָר צום רבין בין איך שוין נישט געפאָרן. מיט אַ יאָר, צוויי פאַר אומאַן בין איך ווידער געפאָרן אויף ראש השנה צו מיין רבי און איך בין אהיים געקומען אומעטיק מיט אַ באַשלוס אַז דאָרט האָב איך שוין נישט קיין פּלאַץ. איך געדענק אַז איך האָב געזאָגט פאַר אַ חבר אַז עס נישט מער ווי אַ נומער שפּיל. אַזויפיל בחורים אין די ישיבות פּראָדוצירן אַזויפיל חתנים דעם יאָר און יונגעלייט דער קומענדיקער יאָר. פון זיי ווערן פינף צי אַכט מאָל אַזויפיל קינדער אין די תלמוד תורה אין מיידל שולעס און פון זיי ווערן ווידער חתן בחורים און כלה מיידלעך און ווידער פרישע קינדער געדאָפּלט צי זיבן מאָל אַזוי פיל. דעמאָגראַפיע מעג זיין קעניג אָבער איך בין גורס לא מרובכם חשק ה' בכם.</p> <p>איך האָב מיטגעלעבט וואָס דאָס מיינט ווען דער רבי טאַנצט טאַנצן אַלע חסידים. וואַרעמקייט איז ווען דער רבי גיט אַ קרעכץ, לעבעדיקייט איז ווען דער רבי באַוועגט זיך און התעוררות איז ווען דער רביס קול ברעכט זיך און עס דאַכט זיך אַז ער וויינט. און ווען דאָס איז נישט דאָ וואַלגערט מען זיך און מען פרעגט, ווען קומט דער רבי אַריין.</p> <p>אין אומאַן האָב איך געמיינט איז עפּעס אַנדערש און עס איז טאַקע אַנדערש נאָר אויך נישט פאַר מיר. אפשר וועל איך צוריק פאָרן אפשר נישט, אָבער ווי נאָר ברענט עס נישט.</p> <p>די ימים נוראים צינדן אייביק ביי מיר אָן אַ פחד פון די קומענדיקע טעג, נישט אַזוי ווייט אימת הדין ווי אימת הסקוטשנע פון לאַנגע שעות אין שיל, שווייגענדיקע שמונה עשרהס און אַן אַנגעצויגנקייט אין דער בריאה. די טונקעלע, קילע פרימאָרגנס מאַכן אַ רושם אַז עס איז טאַקע היום יעמיד במשפט כל יצורי עולמים און בייזע מענשטן מיט פאַרגלייזטע אויגן כאַפּן אָן די הענט און וווּנטשן אָן אויפהער.</p> <p>דער חשבון הנפש רעכנט זיך אַליין. די נישט אויסגעפירטע החלטות פונעם פאַרגאַנגענעם יאָר קעגן די הבטחות צום נייער יאָר און אויך הערשט אַ פאָרכט אַז מען פירט נישט אויס און מען וועט נישט אויספירן די פליכטן פון די טעג. איך וויל זאָגן סליחות נאָר זאָגן ביי נאַכט און נישט פאַרטאָגס מאַכט זיך שפּירן ווי אַ שווינדל און אויפשטיין קומט אָן שווער. אַז איך קום יום הקדוש אָן צו אדון עולם איז דער שחרית מיר צו לאַנג אָבער אַז איך פאַרפעל המלך האָב איך שוין וואָס צו קלאַפּן על חטא. האָט זיך מיר געקלערט איך וועל מיר פאָרן קיין אומאַן און אפשר דאָרט וועל איך געהאָלפן ווערן.</p> <p>וואָס זאָל איך אייך זאָגן? איז עס אַנדערש, דיפרענט? אָוי יעס. דאָרט איז נישט אַזוי ווייט אור וחושך משתמשים בערבוביא ווי שגעון און שכל, עקסטאַז און געלאַסנקייט כאַפּן זיך אָן די הענט און הערן נישט אויף טאַנצן. אַז אויף צו הייסן אַ קאַרלעבאַכניק מוז מען בלויז ליב האָבן זיינע ניגונים קענט איר מיר מצרף זיין. אָבער טאָמער מוז מען צו דעם איבערחזרן הונדערט מאָל ביוטיפול, פּרעשעס, מײַ האָוילי בראָדערס אַנד סיסטערס, און נאָכאַמאָל מאָויסט פּרעשעס איז עס נישט מיין טעם. טאָמער אָבער האָט איר דאָס ליב און איר גלייכט זיך לייגן די הענט אויף אַ צווייטנס פּלייצע און זיך הייבן פון דער ערד איז כאַפּט אייך די געפּעק און לויפט אַהין.</p> <p>ערב ראש השנה סליחות בין איך פאַרשלאָפן, אויפן טיר פון מיין בעל אכסניא, אַן אוקריינישער פּאָר פאָלק מיט אַ צענערלינג זון, האָט געהאָנגן אַ ברעסלעווער צעטל אַז די פרוי טאָר זיך נישט טרעפן אין דער היים האָב איך איר באַלד פאַררופן, איך בין געגאַנגן אין מקווה און אַרויסגעלאָפן נאָך איידער איך האָב מיך געטובלט און אין דער דירה האָט מען מיר אויפגעקאָכט וואַסער איך זאָל מיך קענען באָדן, און ועל כולם בין איך ביי תיקון הכללי אויף ערב ראש השנה נישט געווען. איך האָב קיינמאָל נישט פאַרשטאַנען ר' נחמנס אָבסעסיע מיט אָנאַניזם און פון די מעשות וואָס איך האָב געהערט דערציילן פון דער וועד הצניעות האָט מיר אויסגעזען אַז איך בין אין דעם נישט אַ יחיד.</p> <p>דער דאָמינאַנטער עולם זענען ישראלים און, אָן זיך צו פאַרזונדיקן, בין איך פון זיי נישט דער גרעסטער חסיד. איך האָב געזען פּראָפעסיאָנעלע מענטשן אויסגעלייגט אויף מאַטראַצן אפשר זעקס צי אַכט צו אַ שטוב, טאַטעס מיט קליינע קינדער וואַלגערן זיך ווי ציגיינער, אין מיטן גאַס שטייט איינער מיט אַ שפּריץ פאַרב און מאַכט אַ געלע פּאַס און שפּריצט נוסח גראַפיטי אַז ביז אַהער קומט אָן דער עירוב כאילו דער שאָסיי געהער זיינס. דער תירוץ איז אַז מען טוט פאַר דער אומאַנישער באַפעלקערונג גאָר אַ טובה ווייל זיי זענען אָרעם און ’צוריקגעבליבן‘ און מיר קומען מיט קרייצע און זיי האָבן אונז סייווי פיינט. און אַז איר מיינט אַז נאָר פאַר די לאָקאַלע האָט מען נישט דרך ארץ האָט איר אַ גראָבן טעות ווייל אפילו דער פשוטער סידור איז נישט פטור. ברוך ה' לעולם זאָגט מען נישט פאַר שמונה עשרה ביי מעריב ווי אין חוץ לארץ ווייל ווייס איך ווער האָט געפסקנט אַז אין אומאַן איז קדושת ארץ ישראל.</p> <p>זיי זענען אפשר גערעכט און פאַר דעם וואָס קדושת ארץ ישראל באַשטייט פון גאולה אויף ערב יום־טוב האָט מען עס דאָרט טאַקע ערליך איבערגעפירט. נאָך פאָרן אַ פּאָר טעג אויף די אוקריינישע באַנען און שאָסייען און מען שפּירט זיך בארץ ציה ועיף בלי מים קומט מען אָן קיין אומאַן און די גאַסן האָבן דער אווירא דארץ ישראל פון ככר השבת ערב פסח און סוכות צוזאַמען. מוזיק און בעטלערס, ספרים טישלעך, סי די פאַרקויפערס, יאַרמולקעס, טליתים קטנים און אַלעס וואָס נויטיקט צו זיין גאָטס אַ מענטש קענט איר דאָרט איינהאַנדלען בכסף מלא. די מיקראָפאָן רופערס הערן נישט אויף צו שרייען און וווּ איר דרייט זיך טאַנצט מען ווייל ווי איך האָב געזאָגט אַז עס גלוסט זיך אייך טאַנצן – און איר זענט אַ מאַן און מער ווייניקער חרדיש געשטומט - איז נישט פאַראַן אַ בעסערע פּלאַץ.</p> <p>איך זאָג נישט, איך האָב אויך הנאה געהאַט. ערב יום־טוב אַזוי נאָכן זמן בין איך נאָך געווען אין מיין דירה צי אונטערוועגנס אין שיל און איך הער אַ דונער וואָס איך האָב אין מיין לעבן נישט געהערט און האָט מיר אויפגעטרייסלט די ביינער. סך הכל איז עס געווען אַ יהא שמיה רבא פון עטליכע טויזנטע מענטשן געשריגן בכל כוחם. אויפן ערשטן טאָג יום טוב האָב איך געטראָפן נאָך עפּעס אַ פאַרלוירענער נשמה פון דרום אַפריקע, געוווינט אין ישראל און ער פאָרט פון דאָרט אַוועק וווינען אַנטוישט אַז ער האָט נישט זוכה געווען אַז דאָס לאַנד זאָל אים וועלן. איך בין געגאַנגן צום מוהרא"שס מנין און באַלד זיך אויסגעדרייט פון זען נאָך אַ רבי וואָס מען שטופּט זיך אַרום אים.</p> <p>שפּעטער האָב איך געטראָפן וואָס מען רופט היינט אָטידי און מיט זיי האָט מען געקענט פאַרברענגן אויף יידיש. מיר האָבן געשפּעט פון די נאַקעטע לייבער וואָס האָבן זיך געטובלט אין דער טייך סמוך ונראה צום גרויסן שיל. ביי תשליך האָט עס אויסגעזען ווי כלל ישראל איז אַריין אין אַ טענצל. דער זון איז אונטערגעגאַנן איבער דעם אומאַנסקאַ טייך און דאָ הולעווען אַ חברה געשטריקטע יאַרמולקעס מיט קאַרלעבאַך און אַ פּאָר פיס אַוועק כאַפּן זיך אָן די הענט אַ גרופּע ווייסע זאָקן וואָס זענען גענוג אַנטוישט מיט זייערע סיסטעם אין דער היים אַהערצוקומען אָבער נאָך נישט גענוג צו קענען טאַנצן מיט יעדן. מוזן זיי האָבן זייער אייגענע קאָן, איווכײַן צדיקעם ייִראיִ ויִשמעכי ווישאָרעם....</p> <p>באַלד נאָך יום טוב האָבן מיר די אָדיטיס למחצה לשליש ולרביע געשלעפּט צו ר' נתנס קבר (ר' נתן איז געווען מעין פּאָויל צו ר' נחמנס יעזוס) און פון דאָרט איבערנאַכט קיין מעזביז וווּ מען האָט געכאַפּט אַ סליחות און דערנאָך קיין באַרדיטשוב צו זינגן רבש"ע לאָמיר מאַכן אַ בייט אויף ר' לוי יצחקס ציון. ווידער האָט מיר געשטערט זייער אמונה. זיי זענען געווען עולי רגל און איך בין געווען אַ טוריסט. זיי האָבן זיך אָנגעוואַרעמט אין דער בעל שמס מקווה און מיר האָט געגרוילט ווי מען האָט פאַרשוועכט אַ שיינע צאַרטיקע שטעטל ווי מעזביז מיט אַ ברוטאַליסטישע בני ברקע געביידע.</p> <p>אַהיים בין איך גקעומען מיט אַ פּאָר שיינע ניגונים וואָס איך האָב מיך דאָרט אויסגעלערנט. כל הנשמה תהלל יה, וידע כל פעול כי אתה פעלתו, אומאַן אומאַן ראש השנה און אויך דער ליד:</p> <p>טייערע ברודער <br />לעכטיקע ברודער <br />ווען וועלן מיר זיך ווייטער זען? <br />ווען וועלן מיר זיך ווייטער זען? <br />אַז גאָט וועט געבן <br />געזונט און לעבן <br />דעמאָלט וועלן מיר זיך ווייטער זען <br />אַז גאָט וועט געבן <br />געזונט און לעבן <br />דעמאָלט וועלן מיר זיך ווייטער זען</p> <p>דאָס איז אַלעס געווען מיט אַ היפּשע פּאָר יאָר צוריק. דעמאָלט האָט מען געזאָגט עס זענען דאָ אפשר אַכצן טויזנט און היינט קען שוין זיין אַכציק טויזנט אָבער צוריק בין איך נישט געווען. יעדער יאָר אַרום די טעג ווען עס טוט זיך אַ געפאָרעכץ טראַכט איך אפשר דער יאָר, איך האָב אויך צוגעזאָגט די קינדער אַז איך וועל נאָך מיט זיי אַמאָל פאָרן. דערווייל איז אָבער נאָך אַ יאָר און איך בין דאָ נישט דאָרט.</p> קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-52086650294368726032015-03-31T19:15:00.001-04:002015-04-01T07:49:58.738-04:00האיש מקדש ו’<p>האָבן מיר געהאַלטן ביי אַ שידוך אָדער נישט שידוך? עס איז שוין אַזוי לאַנג אַז איך קען שוין נישט מיטהאַלטן. אָבער דערציילן מהנעשה ונשמע ביי אונז איז מען פאַרדעם נישט פטור און צו דעם איז די מעשה אַזוי. דער איש מיינער עלטערט זיך אין פריידן און פון מקדש איז קיין זכר. ער וויל נישט, איך דאַרף נישט און מיין פרוי לאָזט זיך נאָך דערווייל. ובזה וואָלט איך געקענט מברכן על המוגמר נאָר ווי איר פאַרשטייט אַליין אַז ווען איך האָב בלויז דאָס צו זאָגן וואָלט איך דאָך נישט געשריבן ובכן וועלן מיר אַריבער צום אמתן תכלית השרייבן.</p> <p>איז אַזוי. פון צייט צו צייט פרעגט מען מיר ווי אַלט מיין זון איז און ווען איך ענטפער אַז ער איז שוין מבן עשרים ומעלה שאָקלט מען צו אַזוי אַז דער קשיא שרייט פון זייערע געזיגלטע ליפּן. אַמאָל פרעגט מען מיר יאָ? נו בתמיה, און איך ענטפער, נו בניחותא. מאַכט זיך אָבער אַמאָל אַז מען וויל מיר עפּעס אָנטראָגן און איינס פאַר דער לעצטער מאָל איז געווען מוצאי שמחת תורה. דער עולם גוט ווינטערט זיך אין גרויסן, מיר רופט מען צו אין אַ זייט כמנהג השדכנים און איך ענטפער אַז איך בין נישט אינטערסירט. יענער מאַכט מיט די הענט, נו, אַז דו ביסט נישט אינטערסירט פאַרשטיי איך. כלומר ווען איך זאָל זאָגן אַז עפּעס טויג נישט מיטן שידוך קען ער זיך מיט מיר טענהן, און אָפּווענדן, און זיס מאַכן, און ווי אַ ריאַל עסטייט מעקלער קען מען מיר עפּעס אונטערריקן פון פּענסילוועניע און מען מזל וברכהט זיך נאָך איידער מען ווייסט צי מען האָט אַ מאָרגעז. אָבער אַז איך 'הער נאָך נישט' איז טאַקע נעבעך אויף מיר נאָר מיט אַ טויבער קען מען זיך נישט דינגן.</p> <p>צו מיין מזל איז מיין זון לעבן מיר געשטאַנען און מסכים געווען על ידי. מיין פרוי האָט מען אויך עפּעס אָנגעטראָגן און איר האָט מען שוין מוסיף געווען אַז דער שדכנטעס מאַן דערציילט וואָס פאַר אַ פיינע רושם מיינע בחורים מאַכן אין שיל און מכוח זייערע כלומפּרשטע וווילע שמונה עשרהס וויל מען זיי צאַמפּאָרן מיט אַ מיידל. אָבער אַז נישט איז נישט.</p> <p>דער בחור דערווייל מאַכט אַ חיים טובים. לערנען לערנט ער אין אַ ישיבה ווי אַ בחור, וווינען ווינט ער אין אַ דירה ווי אַ יונגערמאַן, וואָטסאַפּן וואָטסאַפּט ער ווי אין כּולל, פריי איז ער ווי אַ פויגל און די פאַרהייראַטע רופן אים אויף שבת צו אַ סעודה. וואָס פאַר אַ בעסערער גן עדן קען דען זיין. איי זיינע עלטערן נעבעך, דער פאָטער רעדט אים צו אַז שוין גענוג אין ישיבה און שוין צייט זיך איבערקלייבן אין קאַלעדז און דער מוטער בעט אויפן טאָג ווען ער וועט זיך אויפוועקן אַז שוין צייט פאַר אַן עזר כנגדו? איז די מעשה אַז ער איז שוין אין די יאָרן וואָס ער טוט ווי ער פאַרשטייט און מען קען זיך טענהן און קריגן אָבער אויף הייסן איז דער צייט שוין פאַריבער. פאַרשטייט איר שוין אַליין פאַרוואָס עס איז גאָר גוט זיי יונג חתונה צו מאַכן.</p> <p>דאָס איז אַלעס ביי מיר, אָבער ווי איר פאַרשטייט אַליין, זענען מיר דאָך נישט אַליין אויפן וועלט. אַרום אונז טוט זיך מיט ברודערס, שוואָגערס, שוועסטערס, שוועגערענס, פלעמעניקס, פּלעמעניצנס. מען פליט און מען קומט, פון ישיבות און פון סעמינאַרן, און טאָג און נאַכט האָרעוועט מען דער אויף האיש מקדש און די אויף האשה נקנית.</p> <p>אַמאָל מאַכט זיך אַז מען קומט ביי ר' קטלא זיך שואל עצה זיין און דאָס איז שוין נישט פשוט. מיינט נישט. ר' קטלא האָט ליב געבן אַן עצה און ווען דער שוואָגער הייסט אויפרופן אויף אַ מצווה טאַנץ זאָגט מען אויף אים "און איצט לאָמיר אויפרופן דעם פעטער חיים שיע \ וואָס נהנין ממנו עצה ותושיה \ קומט געט אים כבוד מלכים \ פונעם מה נשתנה דער גרויסער חכם \ שרייט הויך אַלע \ בואו ונצא לקראת כלה." די מעלה דערפון איז אַז טאָמער וווּנדערט איר זיך אמאָל וואָס מען וועט זאָגן אויף אייערע הספד איז הערט אויס וואָס מען זאָגט אויף אייך ביים מצווה טאַנץ. אַז דער בדחן בלייבט נישט שטיל קענט איר זיך באַרוהיקן אַז כולו חייב זענט איר על כל פנים נישט.</p> <p>איז אַז מען קומט צו ר' קטלאן פאַר אַן עצה הערט ער אויס. כּלל גדול קא משמע לן, אַז מען קומט אייך פרעגן אן עצה איז דער ערשטער זאַך האַלט אייך איין און געבט נישט קיין עצה. לאָזט יענעם אויסרעדן און איירע מומחותשאַפט און ערפאַרונג האַלט אייך אין בויך. פשוט לאָזט ענדיקן. אָבער נאָך איידער מען האָט יענעם געלאָזט אָנהייבן זאָלט איר וויסן אַז ר' קטלא איז נישט ווי די וואָס הייסן קומען אַ צווייטן מאָל. נישט חלילה ווייל זיי ווילן נישט העלפן אַ ייד, און אוודאי נישט ווייל זיי ווילן מען זאָל זיי נאָכלויפן. עס איז פשוט אַז מען געט זיך אָפּ תיכף ומיד קען דער שואל מיינען, אַז דער משיב איז גאָרנישט אַזוי פאַרנומען ווי מען מיינט און אַז ער וואָלט געווען פאַרנומען דריי און צוואָנציק מיט אַ האַלב שעה אַ מעת לעת איז שטאַרק נישט מסתבר אַז פּונקט האָט מען אים געכאַפּט אין זיין פרייע האַלבע שעה. ממילא הא גופא אַז ער האָט צייט אַן עצה געבן איז אַ סיבה צו צווייפלען צי זיינע עצות זענען טאַקע אַזוי געראָטן.</p> <p>ביי ר' קטלא איז אָבער אַן אַנדערע פּראָבלעם, ער ווייסט נישט וויאַזוי צו זאָגן ניין. אַז מען קומט פרעגן, וווּ ער שטייט נאָר שטעלט ער זיך און וויל הערן. ציניקער וועלן זאָגן אַז ער וויל פשוט הערן אַ נייע לשון הרע אָדער ער גלייכט דעם געשמאַקן טעם פון יענעמס אַ קלעם. ווייטער די מאמינים בני מאמינים וואָס גלייבן אין אַן עסקן וועלן זאָגן אַז זיין מסירת נפש איז אין לשער און עס איז נישט דאָ אַ שעה אין טאָג וואָס ער איז נישט גרייט אַוועקצוגעבן פאַר אַ ייד. און דער אַרמיי פון פּסיכאָלאָגן קאָויטשעס וואָס ווערן היינטצוטאָג נולד חדשים לבקרים וועלן זאָגן אַז דאָס איז פשוט אַ מיטל פון פּראָקראַסטינאַציע. אַ נייע, פרישע זאַך איז שטענדיק אינטערסאַנטער ווי דאָס וואָס מען האָט צו דער האַנט. זאָגט אויף דעם ר' קטלא: און וואָס איז דען? אַז משה רבינו און בלעם הרשע האָבן געמעגט פּראַקראַסטינירן מעג ר’ קטלא אויך זיך דאָס פאַרגינען.</p> <p>מאַכט זיך אַז עס רופט מיר דער שוואָגער און ער זאָגט, קטלא טייערער מען טראָגט מיר אָן אַ שידוך פון ארץ ישראל און איך יישוב זיך צי איך זאָל אין דעם אַריינקוקן. ער פרעגט ניטאַמאָל אַן עצה אָבער די בעלי עצות פארשטיין שוין אַליין ווען עס פאַרלאַנגט זיך אַ פאַרשטענדליך וואָרט פון א קליגער ייד. ער האָט מיר נישט געגעבן קיינע פרטים איבער דער סחורה ווייל וואָס איז דען דאָ איבער דעם צו רעדן? אַ סחורה ווי אלע סחורות: נקבים נקבים חלולים חלולים גלוי וידוע לפניך און דער רעשט פאַרשטייט איר אַליין. די משפּחה זאָגט ער איז נישט אַ שלעכטער, די זאַך אַליין איז אַן אַכטער פון צוועלף קינדער, די פריערעדיקע מחותנים זענען נישקשהדיק און ער קלערט עס קען אַ זאַך.</p> <p>ווי אליהו הנביא פאַר אחאבן האָבן מיר זיך תיכף ומיד אָנגעגאַרטלט די לענדן און זיך גענומען עוצו עצהן. שמעני אדוני, זאָג איך פאַרן שוואָגער, איך ווייס אַז לא איש בעל שידוכים אנכי, איך האָב שוין איינס מיט א האַלבן בחורים אין די יאָרן, נאָך איינער וואָס איז שוין באַלד אין דער רייע און איך וועל נישט זאָגן אַז איך בין אין די ענינים באַהאַווענט. אָבער אף על פי כן קוקן מיר זיך אום און מיר זען ווי דער וועלט פירט זיך און אַלץ אַן עצה טובה זאָג איך אַז אויף אַן ארץ ישראלדיקן שידוך האָט ער צייט. צום ערשט זוך דיר פון דער היים אָדער די שכינותדיקע שטעט, און אַז עס גייט נישט גיי אין אַ ווייטערער שטאָט אָדער קיין קאַנאַנדע. אַז דאָרט גייט אויך נישט איז דאָ ענגלאַנד און אַנטווערפן אָבער קיין ארץ ישראל האָסטו צייט צו גיין ווען אַלע ברירות זענען אויסגעלאָפן און כלו כל הקיצים.</p> <p>דבר זה כתוב בתורה שנוי בנביאים ומשולש במזומנים. אברהם אבינו האָט געדאַרפט אַ שידוך און ער איז שוין געווען אין ארץ ישראל האָט ער געהייסן ברענגן א חוץ־לארצדיקן ווייב פאַר זיין עקידה צדיקל. יעקב אבינו האָט נישט געוואַרט אויף זיין פאָטער און איז אַליין געגאַנגן נעמען נישט איינס נאָר פיר חוץ־לארצדיקע מיידלעך. יוסף הצדיק האָט גענומען אַ מצרישע, משה רבינו אַ מדיניתטע, די בני ישראל האָבן זיך פאַרשמעקט אין בנות מואב און פון ארץ־ישראלדיקע שידוכים האָט קיינער נישט געוואָלט הערן.</p> <p>איז לאָמיר דאָס מסביר זיין בטוב טעם ודעת. דער עולם מיינט אַז חסידישע ייִדן זענען אַלע די זעלבע. אַלע גיין אין שיל דריי מאָל אַ טאָג, אַלע גיין אין כולל נאָך דער חתונה, די פרויען גיין אַלע שייטלעך, מענער צוויי סאָרט בעקיטשעס, מיידלעך לויזע בלוזעס און פּאָויני טיילס, ייִנגלעך געקעסטלטע העמדלעך און גומי אויף די הויזן, איז וואָס איז דען דער חילוק צי רחוב ר' עקיבא, מייפּל אַוועניו אָדער פיפצן ביי דריי און פערציק? היינו טעמא דשופר היינו טעמא דמגילה, אַלעס זינגט דער זעלבער קה רבון און יום זה מכובד און מלאכי השרת מה לי הכא מה לי התם. איי דאָרט קויפט מען מילך אין אַ ליטר זעקל און דאָ קויפט מער אָראַנזן זאַפט אין אַ האַלבער גאַלאָן קאַרטאָן, נו וועגן אַזוינע דיפערענצן וועט מען צושטערן אַ שידוך? אפילו תשעה באב מעג מען ברעכן טעלער איז וועט מען זיך נעריש מאַכן איבער אַ געדיכטער אַקצענט?</p> <p>דער אמת איז אָבער אַז מיר זענען פאָרט נישט דער זעלבער. מיר רעדן אַן אַנדערע שפּראַך תריסר משמע, וואָס איז ביי זיי יהרג ואל יעבור איז ביי אונז בדיעבד און וואָס ביי זיי בדיעבד איז ביי אונז אַ מצוות עשה דאורייתא. מיר ביי זיי זען אויס חוקות הגויימדיק אפילו אין בגדי שבת און אין אונזערע אויגן פעלט ביי זיי אַ בן־נחישן חן. אמת אונזערע שבת סעודות מיט די דיפּס האָבן זיך שוין היינט גאָרנישט צו שעמען פון זייערס אָבער, זאָג איף פאַרן שוואָגער לעבן, כולם אהובים כולם ברורים נאָר דו מיט דיין אשכנעזישער אָפּשטאַם מצד אחד און אָבערלענדער ייחוס מצד שני, געבוירן און אויפגעהאָדעוועט אין דער געשמאַק פון טומאת ארץ העמים מעגסט דו נאָך אַסאַך פּוקן און מוזלען עד יעבור עמך ה' עד יעבור עם זו קנית.</p> <p>מיר האָבן מיט דעם אויסגעלאָזט ווייל דער לעצטער כלל פון עצה געבן איז אָפּצוזאָגן קורץ און נישט אַריינגיין אין וויכּוחים, נישט שפעטער פרעגן וואָס איז געוואָרן און אוודאי נישט, נו ער האָט מיך נישט געפאָלגט, ווען עס געלונגט נישט. האָסט מיר געפרעגט האָב איך דיר געזאָגט מיינס. איצט טו דיר וויאַזוי דו פאַרשטייסט און זאָל זיין בשעה טוב ומוצלחת.</p> קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-51879659705708110202015-03-01T12:05:00.001-05:002015-03-01T12:12:20.047-05:00למה רגשו ייִדן?<p>אַז איר דרייט זיך אויפן ייִדישן וועב האָט איר אוודאי געהערט פונעם פאַרקער. <a href="http://www.kaveshtiebel.com/viewtopic.php?f=50&t=8276" target="_blank">אין קאַווע שטיבל האָט מען אויסגעגאָסן אַ טעפּל קאַווע אין דעם עולמס פרצוף</a> און דער עולם האָט צוריקגעשפּיגן. קיין קריסטן זענען זיי דאָך נישט. שלום בערגער האָט געזאָגט אַז זייערע פּאָעזיע איז קיין פּאָעזיע נישט, מיט אשר יצר דיכטעריי קען מען זיך, זייט מיר מוחל, אונטערווישן און אַז 'ויבא גם הקוגל להתיצב' איז מאַכט אַ ברכה אָבער רופט אייך נישט צוליב דעם קיין ספרא רבאס.</p> <p>איך וועל נישט אַריינשטעקן מיין קאָפּ צווישן אַזוינע ריזן. מה אנו מה חיינו? מיר זענען נישט ראוי צו זיין אַ גרויס־האַנטיקער בוכשטאַבּ אין אַ ליד פון אי אי קאָמינגס און כל־שכן נישט אַ גראַם אין אַ מאָדערנער ליד און ממילא ווער בין איך צו זאָגן מבינות אויף די אָ תחכמוניס. אַלחריזי אַליין וואָלט נישט געקענט ערפונדן חרוזים ווי "אויך די פוס געבן אַ קראַץ/ווען איך ליג אויפן מאַטראַץ". ווייטער די קריטיקער, דאָס איז דאָך אַ פלוגתא פון הלל ושמאי און פון די מלחמות פון שמואל הנגיד. אויף אַזוי פיל אַז מיר זען אַזוינע ריזן הייבן אויף די פּענעס שטיין מיר אין אַ זייט און קוועלן אַז עס גיסט זיך טינט נישט בלוט און אַז די געדערעם ווערן צופּלאַצט איז עס סך־הכּל פון אַפּאָר לכאורהדיקע אומגעלימפּערטע שורות.</p> <p>נאָר וואָס דען? דער עולם וויינט ביטערע טרערן: הבה לי קאָנסטרוקטיווע קריטיק בעטן זיי. זיי קענען פאַרנעמען שאַרפע ווערטער און קרומען מיטן נאָז בתנאי אַז עס איז אַ סתירה לשם בנין. סתם איינצווואַרפן איז אפשר גוט אין 'ראָדני' אין דער 'קאַלטע און הייסע בור' ערב שבת נאָכן שקיעה, אָבער די האַקלע שותי קאַווע דאַרף מען באַהאַנדלן צאַרטיק ווי אַ מלמד ווען ער זאָגט עדות אויף די קינדער פּורים נאָכן טשעק.</p> <p>צו אַ נישט משלנו קען זיך הערן דער מושג פון קאָנסטרוקטיוויע קריטיק ווי טרוקענע רעגן אָדער וואַרעמע שניי און פאַרדעם זענען זיי טאַקע נישט משלנו. מיר ווייסן אַז קריטיק צייגט מער אויפן קריטיקער ווי אויפן קריטיקירטער, אַזאַ בא ללמד ונמצא למד. אוסער דעם איז עס איינגעוויקלט מיט חששות פון הלבנת פני חברו, שפיכות דמים, לשון הרע און רכילות און וואָס איז אין דעם דען דער נוצן. איר ווילט מתקן זיין, געזונטערהייט, איז זאָגט וויאַזוי. און וויפל האָט איר שוין אַריינגעלייגט אייערע אייגענע פינגער אין קאַלט וואַסער אַז איר זאָלט קענען רעדן? אָבער סתם קריטיקירן לשם קריטיק, דאָס איז אַן עקלהאַפטיגער מדה און נישט וואָס אייניקלעך פון אברהם אבינו, רחמנים, ביישנים און גומלי חסדים באנוצן זיך דערמיט.</p> <p>ממילא וועלן מיר טאַקע זיין קאָנסטרוקטיוו און אָנהייבן מיט געבן דער צבור דיכטערס אַ ציפּ אין בעקל. איר האָט משים געווען לילות כימים און מחדש געווען לידער און שירים און פּזמונים און חרוזים און פיוטים און יוצרות און קיין סילוק קומט זיך פאַר אייך דערפאַר נישט. ווי חלוקת הפרסים ביים סוף זמן קומט יעדן באַזונדער אַ קב הישר פון דעם לעצטן דרוק: דעם פאַר שמירת הזמנים, דעם פאַר התמדה, דעם פאַר פרעגן גוטע קשיות און דעם פאַר נישט שטערן. כל העדה כולם קדושים און דער לעצטער זאַך וואָס די מלומדי מכות פון מלמדים און מגידי שיעורים דאַרפן איז נאָך סאַרקאַזם און שטעך־ווערטלעך. אַ גרויסע גדולה שלום בערגער קען שרייבן, די קשיא וואָלט געווען ווען ער זאָל נישט קענען. אָבער אונז אַז מיר קענען באַוועגן אַ פּענע איז עס שוין פון די עשרה נסים שנעשו לאבותנו. מיר האָבן זיך איטליך אַליין אויסגעלערנט און לפום צערא אגרא.</p> <p>דאָס איז פאַר די יחידים. פאַרן ציבור ווייטער, צו זאָגן אַז מיר פאַרשטיין נישט צו פּאָעזיע ווייל מיר לייענען נישט איז פשוט מוציא לעז צו זיין אויף אַ קהלה קדושה בישראל. וואָס הייסט? מיר שטיין אויף באַלד דריי וואָכן אַ יאָר אין די פאַרטאָגס שעות פּשוט צו זאָגן שטיקלעך פּאָעזיע נאָכאַנאַנד. מען שטייט אויף די פיס אַריינצוכאַפּן אַ גראַם נאָך גראַם, מען מאָלט אויס פּסוקים, מען קייט דורך מדרשים, מען שלינגט ווערטער שפּילן און האַרט פאַר תקיעת שופר אויף מוצאי יום הקדוש דערגרייכט מען צום דער תכלית השלימות פון גאַנץ מסכת פּאָעזיע מיט "יהי רצון מלפניך שומע קול בכיות\שתשים דמעותינו בנאדך להיות."</p> <p>איי וועט איר מיר פרעגן אַז תשעה באב זאָגט מען אויך אָן אַ שיעור גראַמען און דעמאָלט זיצט מען אויף דער ערד און עס דערקענט זיך נישט אַז מיר ווערן אימפּאָנירט פון די חרוזים כאָטש יעדער פינפטער שורה איז עיני עיני יורדה מים. גאָר אַ גוטע קשיא. נאָר וואָס דען, תשעה באב ליינט מען אויך איכה און ירמיהו הנביא האָט נישט געקענט דער סוד פון קאָנסטרוקטיווע קריטיק. שטענדיק איז ער געווען פּעסימיסטיש און נעגאַטיוו און נישט אויפגעהערט צו קלאָגן און קוים האָט ער אַריינגעשטעקט איין השיבנו ה' אליך ונשובה איז חזרט מען עס איבער צוויי מאָל. ממילא איז צו פאַרשטיין אַז עס נישט דער סאָרט קריטיק וואָס מיר קענען אַזוי לייכט פאַרדייען.</p> <p>איז לאָמיר צוריק גיין צו וווּ מיר האָבן געהאַלטן. אל גנת אגוז ירדתי און אַנשטאָט צו נישטערען פאַר אַ שושנה בין החוחים וועלן מיר אָנהייבן מיט אַ קיימא לן אַז כולם אהובים כולם ברורים און כולם מיט אַ טעם און אַ גראַם. די גראַמען מוזן אַלע האָבן הענט און פיס ווען יעדער איטליך איז פאַרפּאַסט מיט אַ משקל פון שתי ידות און אַ פּענטאַמעטער פון צען פיס? בלויז דאַרף מען אָנקומען מיט אַ חסידישן טעם אין מויל און דער טאַלענט און עילוישאַפט וואָס ליגט דאָ פאַרשטעקט וועט זיך באַלד צושפּרייטן ווי קטורת.</p> <p>אָנצוקומען אָבער צום חסידישן טעם מוז מען פאַרשטיין מאין באת. דער חסיד איז געגאַנגן אין חדר וווּ דער נענסטער ער איז אָנגעקומען צו פּאָעזיע איז געווען אין פרשת תצוה ווען דער רבי האָט געלערנט, ועשית לאהרן ולבניו כָּכָה/ככל אשר צויתי אותָכָה. אַמאָל ווען ער האָט געזאָגט תהלים פאַרן דאַווענען האָט ער אפשר אויך באַמערקט, הסולח לכל עונכי/הרופא לכל תחלואיכי/הגואל משחת חייכי און באַלד איז אים איינגעפאַלן אַז דוד המלך האָט אויך נישט געקענט דעם חסידישן טעם. ווייל ווען יאָ וואָס געט ער זיך אַ האַק אָפּ מיט המעטרכי חסד ורחמים? נער איינער, כדי צו גראַמען האָסטו גדאַרפט שרייבן חסד ורחמים המעטרכי.</p> <p>דו נישט דען ווייסט <br />אַז אויב אַ בדחן דו הייסט <br />ביי גראַמען די ווערטער מען מוז פאַרדרייען <br />ווייל ביי ותשבחות שירות מוקדם ומאוחר אין? <br />ווען צו פּאָעזיע דיין גאַרטל ווילסטו זיין מְשַנֵס <br />צום ערשט די ווערטער מוזטו טון מְאַנֵס <br />צו שניצלער מכאלס סי דיס דו נישט געהערט האָסט? <br />איז ר' דוד המלך וויפל וואָלט 'חסד ורחמים המעטרכי' שוין געקאָסט? <br />כדי דיין תהילים האָבן זאָל אַ ייִדישן טעם <br />איז תחלתו באונס וסופו בגראַם</p> <p>דער קריטיק וואָס קומט איצט מחוץ למחנה און האָט נישט זוכה געווען צו אונזער שמאָגאַרסבאָרד פון טעמים מוז לכל הפחות נעמען אין באַטראַכט אונזער האַנדיקאַפּס וואָס אפילו הערן בדחנים ביי פיפצן שוועסטערקינדערס חתונה ביז פיר פאַרטאָגס קען נישט אויסהיילן. ממילא סיי דער וואָס שרייבט פּערלווערטער ווי 'אויפן טרעין\געזען' און סיי דער פאַרפּאַסער פון 'צום סוף בין איך אַזוי פּיסט־אָף' און אוודאי די וואָס שרייבן יוצרות ווי 'כ"ד שעות העונה\והוא בן אשה זונה' דאַרף מען נאָך זיי אלע גלייך זאָגן, ובכן לך תעלה קדושה.</p> <p>ווי די קריטיקער פונעם קריטיק האָבן שוין מבאר געווען באריכות, צו קריטיקירן חסידישער פּאָעזיע קען מען נאָר אַז מען איז אַליין אַ חסיד. און דאָס שטעלט זיך נישט אָפּ ביי פּאָעזיע. פאַרגלייך נישט אונזער מייסטער קיבאָרד חתונה מוזיק שפּילערס צו אַן אָרקעסטער ווייל חסידישער מוזיק האָט זיך איר סיסטעם פון שפּילן. אונזערע בעלי דרשנים זענען נאָך אַזוי טאַלאַנטירט ווי אָבאַמאַ און רייגן צוזאַמען נאָר אונזערע טעם איז גפרית ומלח. טשולנט און שניצל זענען אויך נאָך אַזוי גוט ווי דער בעסטער קוזין פון פראַנקרייך אָדער טיילאַנד, מים חיים פּאַקט איין קאָויקע קאָוילע, דער דזיקעווער לכה דודי איז שענער ווי א באַך קאַנטאַטאַ, אונזערע מרדכי און אסתר פאַרשטעלערייען האָבן זיך גאָרנישט צו שעמען פאַר די מאַרדי גאַרס און ריאָוי קאַרניוואַלן און דער באָבאָווער יוסף הצדיק שפּיל איז אַזוי גוט ווי שייקספּיר און לכל הפּחות ווי אַרטור מילער. און אַז איר האַלט אַנדערש, איז עס ווייל איר פאַרשטייט נישט צום חסידישן טעם פון לידער וואָס נעמט דער אצבע אלקים און שטעקט עס אַריין אין דער אויער און אין דער נאָז. 'אַסאַך גרינגער \ ווען מ'נוצט אַ פינגער.'</p> <p>און אַזוי קומען מיר אָן אַז צו פאַרשטיין דעם טעם גן עדן פון "גרויסע סיינס פּאַרענטשעס הויכע שטאָקן\טויזענטער חסידים קיען און באָקן" מוז מען האָבן געגאַנגן אין חדר ביי די דריי אין אַ טלית, געוואָרן אַריינגעזינגן ביים בר־מצווה דרשה, געכאַפּט שיריים ביי די זעכצן און געזאָגט 'הרי את' ביי די אַכצן אַ האַלב. אַזויווי דעם טעם שבת וואָס אפילו דער רוימישער קיסר האָט עס נישט געקענט דערטאַפּן דאָס זעלבע מוז מען האָבן מיטגעמאַכט אונטערן רביס קאַנטשיק כדי צו פאַרשטיין אַז אין לידער מיט מער טרערן ווי ביי די אָסקאַרס ליגן מער טעמים ווי אין דער מן.</p> <p>נאָר איין קליינער שוועריקייט האָב איך. אויב אַזוי אַז דאָס איז גאָר אַ חסידישן טעם הייסט עס אַז מען גייט דאָרט וווּ בלויז חסידים פאַרזאַמלען זיך וכל זר לא יקרב, ווי אין אַן אמתן קאַווע שטיבל אָדער אַ מקווה, ביים רבין אין וואַרט צימער, ביי שלש־סעודות נאָך בני היכלא און דאָרט ברענגט מען אַפיר דעם גן השושנים, דאָרט וועלן די חסידים זיך אַזוי פּאַסמאַקעווען אַז זיי וועלן מפסיק זיין פון די הערינג און לויפן אַריינכאַפּן "דרא דייסא ודירה," "שטות שיטא ושיטין" און "הלצה צהלה הצל." זיי זענען דאָך די אמתע חסידים און אַז זיי שפּירן נישט אין דער גן השושנים דער אור הגנוז וואָס איז דאָרט נגנז געוואָרן לצדיקים איז ווער יאָ?</p> <p>נישט ממש, וועלן זאָגן די פאַרטיידיקע. וואָס זיי מיינען איז אַז דער מתיקות דערפון איז לויט די מושגים פון אונזערע גראַמן און בלויז לפי דעם איז עס מתוק מדבש. דאָס הייסט אַז אָנצוקומען צום אמתן טעם מוז מען געהערן צו א סובּקלאַס פון חסידים וואָס דער שטיבל איז זיי צו הייליג און איי וועלט צו פרום, אָבער מאידך צום פּאָסט מאָדערנע תוהו ובוהו זענען זיי נאָך נישט אָנגעקומען און זענען גענוג פרום אַז פרייע ווערסע איז זיי נאָך פריי. און אין יענעם בין־השמשותדיקע שטיבל וואָס איז נישט אַהין און נישט אַהער דאָרט דעת אלקים תמצא. דאָרט וועט איר שפּירן דעם פאַרגעניגן פון, 'וועש זי לייגט צוזאַם\אָדער זיצן דערויף סתם.'</p> <p align="center">*</p> <p>אמר המשורר 'זכור קודם התירוצים' און לאָמיר שוין עפּעס טועם זיין די שושנים. אין אמתן געזאָגט איז דאָ פון זיי וואָס מען הערט אַ האַרץ אפילו אַז עס שרייט נישט אַרויס כאן צריך להוריד דמעות. דער באַלאַד מיטן אָנהייב "זיין נאָמען איז הערש לייב/ער ליבט גאָט מער ווי זיין ווייב" איז דירעקט און מאַכט זיך אויפזעצן באַלד ביים אָנהייב. אפילו דער בעל מחבר פון די אויבנדערמאַנטע 'פּיסט־אָף' פירט אויס מיט שורות וואָס זענען זיכער נישט ראוי לגניזה. נאָך זיין פרוי זאָגט זיך אָפּ פון דער 'מצווה' אויף ניטל נאַכט,</p> <p>איך הער אַ 'ניין' מיט אַ פּנים אַ שטערנגן <br />זי וויל נישט נאָך אַ יוזל אויף דער וועלט ברענגן... <br />אוי חנוכה, אַ יום־טוב א געמיינע <br />ווייל אפילו מיין אייגן ווייב איז נישט מיינע.</p> <p>דער 'שיר החסידים' פּאַסט שיין אַריין אין דער השכלה זאַנער און פון דער באַלאַד 'טב למיתב ארמלו' וואָלט מען געקענט מאַכן אַ מענטשלעכער קאַנטרי אַנד וועסטערן ליד. ווייטער, אַסאַך פון די לידער האָבן אַ פּאָטענציאַל אָבער פאַרטרענצלען דער געלעגנהייט. טשעכאָווס מימרא, דערצייל מיר נישט אַז די לבנה האָט געשיינט, ווייז מיר דער בלוטשקעטיקע לעכטיקייט אויף אַ צעבראָכענעם גלאָז, וואָלט מען געמעגט מער איינחזרן. אַז דו ווילסט אונז מיטנעמען אין 'סטארבאקס' מיט אַ חסידישן טעם איז דערצייל פון דער פחד פון די גרויסע פענצטערס מיט אַ טעפּל חלב עכו"ם (און אפשר אויך אַ מאָפין) ווי איידער 'געענדיקט טרונקן, כ'זע\כ'וואַרף אין מיסט\העוו עי נייס דעי\כ'שאָקל פּוסט.'</p> <p>וועט איר פרעגן, אָבער דער קריטיק זאָגט דאָך פאָרט אַז זיי טויגן נישט, וועל איך פאַרענטפערן ווי אַ חסיד. עס האָט דאָך יעדער געוויס געהערט פון דעם בעל שמסקער פּאַסטיך וואָס מיט אָפּזאָגן דער אלף בית האָט ער מער אויפגעטון ווי די קדושי עליון מיט זייערע כוונות און כן הדבר הזה. עס ליגט דאָ פאַרשטיקט טאַלענט און דאָס אַז עס קען נישט געהעריק אַרויסקומען איז אַ חלק פונעם גלות. נישט נאָר 'און גאָט האָט געשוויגן,' נאָר אונז איז אויך שווער צו רעדן ווייל די קול ווערט דערשטיקט פון כליפּן אַזויפיל טרערן. און פאַרדעם טאַקע הזורעים בדמעה בגראַמען יקצורו.</p> <p>טאָמער איז דאָס שוין עטוואָס צו נעגאַטיוו וועלן מיר צוריק דרייען. מיר דאַרפן זאָגן בקול רם און שטאָלץ. חסידישע סטאַנדאַרטן זענען די לידער וואָס מען דינגט פייטנים צו שרייבן אויף צו באַהעפטן צו דער כלהס מחזורים און צו דער צוקונפטיקער שווער און שוויגערס משלוח מנות און דער וואָס האָט נישט גענומען אַ שניר זאָל זיך האַלטן דער נאָז. איי עס איז פאַרעיפּושט, נו און אַ פלפול משלב צו זיין יע"ל קג"ם איז דען נישט סיי ייאוש און סיי שלא מדעת? נאָר דאָס איז דער חסידישער דרך. 'זיי מוותר\קל מסתתר' און קל מסתתר זינגט מען אויך דער זעלבער אַ פּאָר הונדערט יאָר.</p> <p>הא גופא זענען די מעלות פון די יידישע קינדער. ביי אונז איז אשרי יושבי ביתך און מיר רירן זיך נישט. עס דאַכט זיך אַז מיר מאַכן ויסעו און ויחנו אָבער למעשה אין פערציק יאָר האָט מען געמאַכט אינגאַנצן מ"ב מסעות און סך הכל זיך גערירט אפשר הונדערט מייל. רביס זאָגן די זעלבע בחינות און ענינים ווי זייערע זיידעס און עלטער באַבעס, וואַרפן צאַם גימטריאות און ראשי תבות וואָס איז שוין פאַר הונדערט פופציק יאָר אויך געווען אויסגעדראָשן, דער וועלט איז מחדש חדשים, פליט צו דער לבנה, ערפינט היילונגן צו מחלות און וואַקצינירן צו ווירוסן, טעכנאָלאָגיע צובליט זיך אַז ניטאַמאָל חז"ל האָט זיך געקענט דאַכטן וואָס אפילו ביי קינדער איז היינט נישט קיין חידוש, און מיר קוועטשן ווייטער אויף אַ ר' עקיבא אייגער און אַ ר' חיים. פאַרשטייט זיך אַז ווען רבי עקיבא אייגר וואָלט געפרעגט און פאַרענטפערט קושיות ווי רבינו תם וואָלטן מיר געהאַט נישט אַ צווייטן רבינו תם און נישט אַ ר' עקיבא אייגר, און ר' חיים איז אויך נאָר געווען ר' חיים ווייל ער האָט מחדש געווען אָבער מיר האָבן אויך מחדשים. דער וואָס פאַרשטייט צום אמתן טעם שפּירט עס אין אַ נטעי גבריאל.</p> <p>מיר בויען גראַנדיעזע געביידעס און דערנאָך צושלאָגט מען זיך וועלכע זין צי איידעם זאָל עס ירשנען אָבער אַז איר וועט צווייפלען איבער דער אַרכיטעקטור איז עס אויך ווייל איר פאַרשטייט נישט צום חסידישן טעם פון באַדע־צימער מאַרמור אין יעדער בית המדרש. און אַזוי איז ביי פּאָעזיע אויך. מיר פאַרשטיין צו גראַמען. אַז איר דינגט אייך איז פאַרשטייט איר נישט צו אונזער וועלט. ווייטער אונזער וועלט אַליין פּאַסמאַקעוועט זיך מיט קאָפּ און טאָפּ, פיש און טיש, קידוש און חידוש און אפרים מיט לחיים.</p> <p>ובזה אגלה לך סוד כמוס וואָס דאָס איז דער סוד פון אונזער קיום און דאָס מיינט דער פסוק, כי לא תשכח מפי זרעו. פון אינדערפרי ביז ביי נאַכט זענען מיר פאַרטון מיט דאורייתאס און דרבננס, מנהגים און ענינים, שולחן ערוך און נושא כלים. יעדן ריר איז ביי אונז מיט אַ סימן און אַ סעיף און אַ סעיף קטן פון וויאַזוי זיך צובינדן די שיך ביז ווען זיך אויסצוטון די הויזן. ווען עס קומט אָבער למעשה ווייסן מיר אַז אַ שקיעה איז נישט אַ שקיעה טאָמער האַלט מען רבינו תמס זמן, לא תגנוב קען מען מיקל זיין בדיעבד, רציחה איז נישט כולי האי אַז דער רבי האָט עגמת נפש און דינא דמלכותא איז גוט פאַר וואַשינגטאָן הייטס. דער עיקר איז נאָר אַז דער היט איז צוגעפּאַסט און מען טיילט אַ שיינע נתינה ביים רעסעפּשן פאַר רבי ר' מיילכס אַן אייניקל. און אַז דער געלט איז סעקשן אייט צי אַנדערע חזירייען איז והוא רחום יכפר עוון און מתן בסתר יכפה אף.</p> <p>און אַזוי איז אויך ביי די גראַמען. אינערווייניק דאָרט וווּ נאָר מיר קענען זען מעג מען פאַרגוואַלדיקן די שורות, מהפך זיי בקערה און איבערדרייען די יוצרות. און אַז עס טוט וויי דער אויער, נו און ווען מען מאַכט אַ שבע־ברכות זאַל אין דער שכנות איז דען יאָ באַטעמט? דער עיקר איז נאָר אַז אינדערויסן איז מען מקפיד על קוצו של גראַם. וועלכע שטראָז מיר האָבן גענומען אָנצוקומען צום גראַם און וויפל היתירים מיר האָבן דערצו געמאַכט איז נישט קיין חילוק. מיר זענען שולחן ערוך ייִדן און אַז אונזערע מסורה זאָגט גראַם לא נטה ממנו ימין ושמאל.</p> <p>און דער וועלט מעג זיך טאַקע רירן ווייל וואָס האָבן מיר דען מיט אַ וועלט וואָס איש כל הישר בעיניו יעשה? דער וועלט רופט מאָלעריי אַ קאַטשקעריי וואָס אַ פינף יעריג קינד מאַכט אויפן שבת צעטל און מיר מאַכן הערלעכע בילדער פון אַ וואַסערפאַל מיט א לאָמפּ וואָס זעט אויס אַזוי עכט ווען עס הענגט פאַר נוי סוכה. איז זאָגט איר מיר וועלכער איז קונסטלעך און וועלכער קען אפילו אַ שיכור מאַכן נאָך ד' כוסות? דער וועלט האָט אויך משוגענע ביכער אָן אַ מעשה, אָן אַ בראשית ביים אָנהייב און אַ חזק חזק צום סוף בשעת ווען ביי אונז הייסט דערציילט דערציילט. הייבט זיך אָן מיט אַ מעשה שהיה און איז קאָנסטרוקטיוו מרישא ועד סיפא. די שונאי ישראל האָבן אַ מפלה, די צווייפלערס קומען צו צום אמת און ליהודים היתה אורה. און דער זעלבער ביי מוזיק. זאָל זיך שונבערג משוגע מאַכן מיט אום־טענער און מיילס דייוויס מיט זיינע בלאָזערייען אָבער מיר ווייסן אַז אונזערע אַריינזמענטס זענען ממש דער שיר שהלויים היו אומרים. און דער וואָס מיינט אַז ראַפּ הייסט געזינגן האָט זיך נאָך נישט דערקוויקט ביי כי השביע נפש שוקקה. דער עירוב פרשיות פון פּאָסט־מאַדערניזם איז נישט יידיש און איז אַ סימן ווי דער פסוק זאָגט ביים מבול, כי השחית כל בשר את דרכו. און פאַרדעם דער וואָס פאַרשטייט נישט דעם טעם און אַ ד' בבותדיקע ניגון זאָל נישט קריטיקירן חסידישער פּאָפּ. </p> <p>און אַזוי אַרום קומען מיר צום אחרון אחרון חביב אָדער אפשר גאָר תחתון תחתון חביב. אייגנטלעך פון צווי תחתונס קען מען דאָך מאַכן איין תחתונים. מיר רעדן פאַרשטייט זיך פונעם אַכפּערונג צום בית הכסא און ווי די משנה וואָלט געקענט זאָגן, שואל מפני הרעי ומשיב מפני (בית) הכבוד.</p> <p>צו זאָגן אַז דאָס איז אַ קונסט אַרבעט איז אַ בזיון ווייל דער באַרימטער גראַמער וואָרדסוואָרט האָט נישט אויפגעטון פאַר <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/I_Wandered_Lonely_as_a_Cloud">אַן עולם געלע נאַרציסן</a> וואָס אונזער משורר בחסד עליון האָט מחדש געווען אינעם אָרעמען בית הכסא. פאַרשטייט זיך אַליין אַז צו זאָגן אַז דער בית הכבוד איז פאַרן 'חסיד זיין היים' איז אַ גוואַלדיקער קאָמפּלימענט און ווען נאָר שלום וואָלט דאָס אָבזערווירט ווי איידער צו זאָגן אַז זיי פאַרשטיין נישט צו פּאָעזיע וואָלט געווען שים שלום און שלום רב צוזאַמען באהבה ובאחווה וברעות.</p> <p>דער וואָס כאַפּט נאָר אָן דאָס קונטרסל שפּירט באַלד דער ריח ניחוח און ער נישטערט און בלעטערט און מישט ביז ער קומט צום מקור. באַלד מאַכט ער שעשה לי נס און אַ שהחיינו אַז פון אַ גרף של רעי איז געוואָרן אַ בורא מיני בשמים. ווער רעדט נאָך די חכמה פון די שמות נרדפים ווי, 'און אונטער מיר שיטן זיך ווייטאָגן'. און ווען מען אַנאַלאַזירט דאָס טיפער זעט מען אַז דאָס איז נישט אַנדערש ווי אויפן משקל פון יתד ושני תנועות. ויתד תהיה לך על אזנך והיה כשבתך חוץ, און די שתי תנועות דאָס זענען די 'באַויעל מאָוומענטס' פון דעם יושב על הדף היומי און זינגט אנעים זמירות פון זיין פי הטבעת.</p> <p>לאָמיר ענדיקן מיט אַן אייגנס. ומנותר קנקנים, פון דער שארית הפליטה פון די טעפּלעך קאַווע, נעשה נס לשושנים, וואָס בלויז די בני בינה קבעו שיר ורננים. ווייטער מיר וואָס בעטן נאָך ביי אתה חונן זאָגן, חשוף זרוע קדשך וקרב קץ הישועה.</p> קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com5tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-49587704010828056962015-01-19T17:02:00.001-05:002015-01-19T17:17:37.719-05:00אם בהמה אם איש ד’ – גם הצאן והבקר אל ירעו<p>האַלטן מיר שוין ענדלעך ביים אסיפה גדולה. זה היום עשה ה'. די פּאָליציי זענען דאָ באלפיהם, די עסקנים מיט זייערע ביפּערס און געלע דזאַקעטן ברבבותיהם, כלל ישראל זיט, מאַנהאַטן האָט זיך פאַר זיי אָפּגעשטעלט און די אומות העולם פון סיאַטל ביז מיסיסיפּי שטוינען כמה גדול כוחה של תורה. מען שאַפט ב"ה אַ מצב, נאָך אַביסל וועט קלינגן אַ שמע ישראל וואָס אַ ייִדיש האַרץ וואָס ווערט דערפון נישט אויפגעלאָזט איז אַ ספק צו עמדו רגליו ביים רבינס שלש־סעודות און באַלד דערנאָך גייט מען באַזוכן די לינקס זיך צו דינגן וויפל מענטשן עס איז געלונגן צאַמצושלעפּן.</p> <p>רבותי, לא עת האסף המקנה, עס איז שוין צייט צו טעסטן די מייקס און מיט אַ חרדת הקודש און מיט אַ יראת הכבוד וועלן מיר איצט אויפרופן דעם נואם בחסד עליון, פה מפיק מרגליות, בוצינא קדישא, חסידא ופרישא, איש האשכולות, כל רז לא אניס ליה, שרים ורוזנים משכימין לפתחו, רויטע לעמפּ טוישן זיך פאַר אים צו גרין, ערשטער קלאַס איז פאַר אים אַ חילול השם און אָן אַ פּריוואַטע פליגער וועט ער זיך נישט הייבן, רעכט אָפּ גלות זימער נאָך זימער, פזר נתן לאביונים, קיין פּרוטה נעכטיקט ביי אים נישט און אויסער אַ העליקאָפּטער צו ר' שמעונען איז ער נישט נהנה פון עולם הזה כמלא נימא. מורי ורבותי תנו כבוד לתורה, דער וואָן אַנד אָוינלי קטלא קניא!</p> <p>ששששששששששששש, מען בעט דער עולם נישט קלאַטשן, מען זאָל שטיין מיט דרך ארץ און נישט מאַכן אַ חילול השם. מען גייט שוין דאַווענען מנחה.</p> <p>הנני העני ממעש וכו' וכו'. ווי דער יושב ראש האָט שוין מאריך געווען באריכות און ווי מען האָט שוין פריער געזאָגט זה היום עשה ה'. מיר זענען זיך היינט צאַמגעקומען מאַכן אַ גרויסע תקנה וואָס זייט די אַכצן תקנות אויפן בוידעם ביי חנניה בן חזקיה בן גרון האָט מען נאָך אַזאַ תקנה נישט בייגעוווינט. אפשר אַ גוזמא, נאָר זייט עזרא האָט געהייסן לייענען מאָנטיק און דאָנערשטיק און די ווייבער זאָלן זיך פּערפומירן און די מענער גיין אין מקווה האָט מען זיכער אַזוינס נישט געהערט.</p> <p>דער טשערמאַן האָט געזאָגט לא עת האסף המקנה און מיר ווילן דווקא יאָ איינזאַמלען די רינדער. לאו דווקא רינדער נאָר בהמות חיות ועופות בכלל און מעג אפילו זיין בשר ודגים אויך. און, מורי ורבותי, טאַקע פאַרדעם זענען מיר איצט דאָ. מיר זענען געקומען מתקן זיין אַז יעדער ייִדישער שטיב וווּ עס געפונען זיך יידישע קינדער זאָל זיין אַ בהמהלע אָדער אַ חיהלע. מעגן זיין אַ קאַץ אָדער אַ הינט, אַ קאַנאַריק צי אַ האַמסטער, אַ פישל אָדער אַ מייזל, אָ קראָליק אָדער אַ געקאָוי. יהיה מה שיהיה אָבער ביי יידישע ייִנגלעך און מיידלעך זאָל זיין כי אין בית אשר אין שם פּעט.</p> <p>שׁאַאַאַאַאַאַאַ שׁאַאַאַאַאַאַאַאַאַאַאַאַאַאַאַאַאַאַ. דרך ארץ! שטיל זאָל זיין.</p> <p>עולם, לאָזט מיך נאָר אויסרעדן אַפּאָר קורצע ווערטער און דערנאָך וועט איר אַליין זען הכּנים דברי אם לא. אַז ייִדישע קינדער וועלן האָבן פּעטס וועלן זיי זיך באַלד אויסלערנען אַז מען קען ליבן און ווערן געליבט אָן אַ חשבון. דער רבי מאַכט קולות, דער טאַטע וויל פאַרהערן, די מאַמע פּרעגלט שניצל און אַ בהמהלע איז שאַ שטיל. טשעפּעט נישט, וויל נאָר עסן, אַ גלעט, אַ קיצל, שטינקט אָן אַביסל און גייט זיך ווייטער. מען דאַרף אויף דעם נישט פרעגן אין וועלכער חדר עס גייט, אויסמעסטן די פאות, זיך וווּנדערן צי שבת גייט ער אַ ווייסער העמד און זי מיט ווייסע טייטס, צי זיין קאַפּל איז ריין שוואַרץ אַדער מיט פאָרמען, פון פיר שטיקלעך אָדער זעקס, מיט אַ ראַם אָדער 'רימלעס'. עס אינטערסירט ניטאַמאָל צי עס איז אַ ייד אָדער גאָר אַן אונזערע סאָרט ייִד. עס איז אַ בהמהלע, אַ פייגעלע צי אַ פישל, גאָטס באַשעפענישט, ברויך נאָר עסן און אַביסל וואַרעמקייט און געט נחת מיט אַ שפּרינג, אַ שווים, אַ האַף אָדער אַ לעק.</p> <p>מיינט נישט רבותי אַז איך מאַך מיך אַ תם און איך ווייס נישט אַז ייִדישע קינדערלעך אַנטלויפן פון הינט אַ מייל און אפילו אַ קעצל איז קיוט בלויז פון דער ווייטנס. מיר פאַרשטיין אויך אַז ייִדישע מאַמעס וועלן זאָגן "פעכי" און "איכי", "סע שטינקט" און "איים נאַט האַווינג איט אַן מיי קאַרפּטעט". זיי וועלן חושש זיין אַז עס קען זיך אַריינכאַפּן אין דער טשיינע קלאָזעט, עס וועט לאָזן מאַרקס אויף דער סיראַמיק פּאָדלעגע, עס וועט מאַכן אויפן פאַטעל און קען חלילה פאַרקניפּן די פראַנזן פון די טעפּעכער. די טאַטעס וועלן שרייען עס איז טמא, די רביס וועלן מאַכן געוואַלדעס אַז עס פולט אָן די קינדערס קעפּ מיט שטותים און די רבנים וועלן שטורעמען אַז עס איז נישט אַ סגולה צו יראת שמים. די חינוך עקספּערטן וועלן אוודאי אויך האָבן אַ מיינונג אויף וויאַזוי מען קען מטהר זיין די שרצים אויף אַ תורהדיקן שטייגער בק"ן דאָלער אַ שעה.</p> <p>אָבער מורי ורבותי, טייערע יידישע קינדערלעך, די משנה זאָגט הוי מחשב שכר מצוה כנגד הפסדה און איידער מיר שליסן זיך דערפון אויס דאַרפן מיר אויסרעכענען וואָס מיר שטיין דאָ צו פאַרדינען, און אָט דאָ מורי ורבותי קומען מיר צום פּינטעלע, צום חוט השדרה, צום בריח התיכון. אַז ייִדישע קינדער וועלן האָבן פּעטס וועלן זיי פאַרשטיין אַז עס עקזיסטירט אַ מצב אשר הוא לא יום ולא לילה. נישט מילכיק, נישט פליישיק און אפילו נישט פּאַרווע. נישט ייִדיש און נישט גוייש. פּשוט עפעס אַנדערש וואָס דער חדר, דער חומש און משניות געבן זיך מיט דעם נישט אָפּ. </p> <p>מיר רעדן פון אַ בהמהלע צי אַ חיהלע וואָס מען דרינגט דערפון גאָרנישט אַרויס און ס'יז נישט דאָ דערין וואָס אַריינצולערנען. נישט קיין מוסר השכל, נישט קיין צניעות, נישט קיין תורה לשמה, נישט קיין גמילות חסדים נאָר פּשוט געלעבט. יידישע קינדערלעך וועלן זען א פּיצל וואָס ביי דער אַנדעראַהאַלב דאַרף עס נישט צוגערייטן נעגל וואַסער ביי דער זייט פון בעט, ביי דער צוויי קאָפּעט מען עס נישט אַרויס פון שטוב צו אַ פּלייגרופּ און ביי די דריי גייט עס נישט צום רבין אויפן שויס לעקן האָניק. אמת, דער רבי זאָגט אין חדר אויף אַ גוי און אויף אַ פערד אַז זיי האָבן נישט אַ תכלית און פּשוט זיי עסן און שלאָפן און זאָלן די קינדער טאַקע זען אַז הא גופא איז אַ בהמהלע. און דאָך געט עס נחת אָן אַ שיעור.</p> <p>מיר האָבן דערמאַנט וועגן ליבן אָן קיינע חשבונות און מיר ווילן חלילה נישט מוציא לעז זיין נאָר אַז מען רעדט שוין איז אפשר כדאי זיך אָפּשטעלן אַ מינוט און אַרום רעדן דעם ענין פון אהבה רבה. עס איז נישט דאָ וואָס צו רעדן אַז מיר ליבן אין גרויסן. יאָר נאָך יאָר, קיין שלעכט אויג, קינדלט מען. דער האַרץ ווערט צופּיצלט אויף וואָס מערערע חלקים און דאָך איז יעדער פראַגמענט נאָך גרעסער ווי דער מקור. ווי די פרעש פון פּרעהס צייטן כאשר יענו אותו כן ירבה וכן יפרוץ. וואָס מער מען שמייסט אַ ייִדישע מאַמעס האַרץ ווערט דאָרט געבוירן נאָך פינעף הערצער וואָס יעדער איינס נעמט פריש איין אַ וועלט.</p> <p>נאָר וואָס דען, טאַקע פאַרדעם ווייל אַזוי פיל ליבשאַפט און האַרציקייט ליגט דאָרט פאַרשטעקט דאַרף מען אַ פרישע בייבי יעדע אַכצן חודשים ווייל ווען נישט קען דער האַרץ צופּלאַצט ווערן פון אַזויפיל האַרציקייט וואָס שטויסט זיך אָן אַרויסצוקומען. וועלכער האַרץ ווערט נישט אויפגעשוואָלן פון אַ שמייכל און אַ קייכל און די אָנגעוויזענע אייגלעך פון אַן עופעלע וואָס איז קוים יצא מכלל נפל?</p> <p>ווערט אָבער דאָס קינד אַ יאָר אַלט, עס קריכט שוין נישט אויפן בויך נאָר גייט שוין אויף די פיס און מיטאַמאָל קען עס אַנטלויפן, עס קען זאָגן ניין, עס קען צוריק וואַרפן דאָס עסן און באַלד קען עס שוין צוריק ענטפערן אויך. און די מאַמע דאַרף עפּעס פריש צו ליבן. </p> <p>נישט דער משה חיים, שלמה יענקל, דער הער נאָר, דער צדיק, דעם מיט וועם מען איז מקיים 'די מצווה'. ניין, מען דאַרף אַ פרישס. דער מאַן איז אין שיל אין דער פרי, ביים אַרבעט ביי טאָג, ביים שיעור ביי נאַכט. דערנאָך דאַרף ער צוגיין אויף אַ רעסעפּשן, אַ דינער, וווּנטשן מזל טוב און מנחם אבל זיין און די ייִדישע באַלאַבאָסטע חלשט ווידער עפּעס צו האַלטן אין די אָרעם, צו האַלצן און צוצולייגן צום ברוסט. באַשאַפט דער באַשעפער מיט זיין אומבאַצוימטער גענאָד פרישע בייביס. דאָס וויגל שטייט ברוך השם שוין נישט ליידיק, דאָס עופעלע זייגט, זוכט אַרום מיט די אויגן און דערלאַנגט מיט די פינגער און ביים יידישע מאַמע פליסט ווידער דאָס האַרץ איבער.</p> <p>מיינט נישט אַז די ברודערס און שוועסטער שפּילן דאָ נישט קיין ראָלע. וויפל ייִדיש הערצער זענען שוין צושמאָלצן געוואָרן הערנדיק די פראַגע, "מאַמי, ווען גיין אונז האָבן נאָך אַ בייבי?" וויפל ייִדיש נחת ליגט דערין ווען די מאַמע דערציילט עס איבער פאַר די חברטעס און פאַר איר מאַמע באַלד נאָך די קינדער גיין אַוועק אין חדר און שולע ווען דער טעלעפאָן ליגט פאַרשטעקט אינעם טורבאַן. און וויפל זיג ליגט אין הערן די קינדערס קיוטע אומוויסן אַז ברוך השם זיי ווייסן נישט מער ווי מיר האָבן געוויסט אין זייערע יאָרן און חסדי השם אין די היינטיקע שווערע צייטן ציען מיר זיי אויף אויפן ריכטיקן וועג.</p> <p>און דערווייל קענען די ברודער און שוועסטער אַרומשלעפּן דאָס קליינטשיקן, עס גלעטן, אויפהייבן און אַראָפּלייגן, געבן אַ קענדי און דערלאַנגן אַ פלעשל, אַריינלייגן אין בעט און צוריק אַרויסנעמען. און אַמאָל דערלאַנגן אַ ציפּ אויך אַזוי אַז דער קליינער הייבט שוין ווייטער אָן צו וויינען און מען קען עס ווידער אויפהייבן, קושן און האַלצן אַבי צו העלפן דער מאַמע און איר געבן אַביסל מנוחה פון שעפּן נחת פון טראָגן, געבוירן, זייגן און טוישן ווינדלען.</p> <p>אָבער, מורי ורבותי, אַצינד קומען מיר אל המנוחה ואל הנחלה. אַז ייִדישע קינדער וועלן האָבן אַ פּעט וועט אין גאַנצן נתהפּך ווערן דער מדת הדין צו מדת הרחמים. אין אָנהייב וועט אפשר זיין שווער ווייל אַ חיהלע קען מען אויך שלעפּן און ציען פונקט ווי דער קליינער ברודערל אָדער שוועסטערל. בהמהלעך און חיהלעך לאָזן זיך אָבער נישט און באַלד לערנט מען זיך אויס אַז לא זו הדרך. אַז עס איז אַ הינט וועט עס האַפקן אָדער אפילו דערלאַנגן א ביס, אַז עס איז אַ קאַץ קען עס דערלאַנגן אַ קראַץ און אַז אַ קראָליק געט עס א שטאַרבּ אָפּ און שלום על ישראל. אַזוי אַרום לערנט מען זיך אויס אַז מען קען ליב האָבן אָן אַ ציפּ אין דער באַק, אַ צי ביים וויידל, אַ קאָפּ אָדער אַ שטויס. ייִדישע קינדערלעך וועלן אויך זיך לערנעם וואָס דאָס איז אחריות. די מאַמע וועט נישט אויסרוימען דער שטייג, טוישן דער וואַסער, פיטערן און נעמען אויף אַ שפּאַציר. הרי שלך לפניך, וועט מען זאָגן פאַרן קינד, און קום נישט צו מיר ווי דו קומסט צום לויפן מיט דיין אַראָפּגעפאַלענער קנעפּל און געלעכערטע הויזן.</p> <p>גלייבט מיר אַז עס ליגט אין דעם אפילו מער אויך. שבת, תשעה באב, יום־כּיפור און ביים בהמהלע איז אַלעס דער זעלבער. צען מינוט פאַרן זמן, דער טאַטע זוכט דער נעגל שניידער, די מאַמע מאַכט קולות אַז קיינער האָט נישט אַרויסגעלייגט דער פּלאַטע, דער טעלעפאָן קלינגט, דער שבת זייגער איז נאָך נישט אָנגעשטעלט, דער וואַסער זיט נאָך נישט, און דער קראָליק קייט קרויט, דאָס קעצל זיפּט מילך און דאָס הינטל האַפקעט איבער אַ ביינדל. זיי אינטערסירט גאָרנישט. ווייסן נישט פון אַ ליכט צינדן און אַ שקיעה און לאַכן זיך פון אַלעס אויס. אין קאָך לייגט מען צו וואַסער צום טשאָלנט און מען באַקט איבער די חלות און דאָס מייזל איז זיך מחיה אויפן לויפער.</p> <p>מיר קענען דרשנען איבער דעם לאַנגע שעות אָבער רבותי לא המדרש העיקר אלא המעשה. זאָל יעדער אַהיים גיין און זיך צוגרייטן אַ ווינקל אין אַ שטוב, אַ גאַראַז, אַ סוכה, אַ בייסמענט, אין גאָרטן, וווּ עס זאָל נישט זיין אַבי צו פאָלגן דעת תורה. פאַרשטייט זיך עס וועלן זיין שאלות. אַרויסלאָזן און צוריק איינשפּאַרן אויף שבת, ווי ווייט מעג מען אויפמאַכן דער טיר אַז ווען מען פאַרמאַכט עס ווידער זאָל עס נישט הייסן פאַנגן, געבן צו עסן פאַר ברכת התורה, צי זייער עסן דאַרף א הכשר און נאָך שאלות אָן אַ שיעור.</p> <p>מיר האָבן צו דעם צוגעשטעלט אַ וועד הרבנים לעניני בהמות מיט אַ שטאַב פון תלמידי חכמים וואָס וועלן קענען ענטפערן לכל שואל. דערצו וועט באַלד זיין צו באַקומען אַ ספר 'בהמה כהלכתה' מיט הסכמות פון אַלע גדולי ישראל. אויך דער נטעי גמליאל וועט בקרוב אַרויסברענגן נאָך אַ באַנד אויפן ענין מיט מנהגי ישראל וויאַזוי מען האָט זיך נוהג געווען מיט קיען אין סקווער, מיט אָקסן אין סאַטמאַר און די ענינים נשגבים וואָס די רוזינע צדיקים האָבן געהאַט מיט פערד.</p> <p>מען האַלט אויך אין מיטן אויפשטעלן אַ מכון 'כלבים ישרים' וואָס פאַר הונדערט דאָלער וועט מען אייך בודק זיין אייערע בהמהלעך און חיהלעך זיכער צו מאַכן אַז זיי טראָגט נישט קיין פליי אָדער אַנדערע מחלות. אויבער־חכמים וועלן זאָגן אַז זיי קענען עס האָבן פאַר ביליגער אָבער ביי 'כלבים' איז די מעלה אַז מען געט אייך נישט דער רעזולטאַט ווייל דאָס קען גורם זיין שרעקלעכע עגמת נפש. אַז מען וועט זאָגן אַז ביי אייך איז דאָ פליי וועט קיינער צו אייך נישט קומען אויף אַ זכר און די שכינים וועלן נישט לאָזן די קינדער קומען שפּילן. טאָמער אָבער וועט זיך ביי אייך חלילה געפונען אַ ספק־ספיקא פון אַ חשש דחשש פון אַ פלוי וועלן זיי אייך באַלד אָפּקוילען דער פּעט, עס באַערדיקן אין אַ בית החיים און דער חשבון וועלן זיי שוין נאָכשיקן.</p> <p>די שאלות גלייבט מיר זענען נישט בלויז פּראַקטישע נאָר מעטאַפיזישע אויך. אַז אַ בהמהלע געט אַ שטאַרב וועלן די קינדער ווילן וויסן וווּ עס איז געגאַנגן. זיי וועלן זיך דינגן צווישן זיך צי די בהמהלע האָט אַ נשמה אָדער בלויז אַ ייִד קען האָבן אַ נשמה. דער טאַטע וועט זאָגן חלילה און די מאַמע וועט נישט זיין זיכער און וועט נאָר ענטפערן, "אַזוי קיוט, איך וויל דיך אויפעסן". קינדער לאָזן זיך נישט און וועלן ווייטער פרעגן: אויב עס האָט נישט אַ נשמה איז וואָס איז דאָס וואָס האָט געגעבן אַזויפיל נחת? וואָס האָט זיך געבעטן פאַר עסן, וואָס האָט ליב געהאַט ווען מען האָט זויבער געמאַכט, וואָס האָט דערקענט דעם בעל־הביתס קול, וואָס האָט זיך אַראָפּגעלייגט ביי נאַכט און אַרום געשפּרינגן ביי טאָג? אַלעס אַ בלבול? אַ גוף אָן אַ נשמה? איז אויב אַזוי וואָס איז דער חילוק צווישן ווען עס האָט געלעבט און איצט וועס עס ליגט טויט? און פון וווּ איז דער צער און ווייטאָג ווען עס שטאַרבט?</p> <p>מורי ורבותי, רעדנדיק אַזוי פאַלט מיר איין אַז אייגנטלעך אפשר זענען טאַקע די קשיות צו האַרב און די שאלות צו שטאַרק. וואָס דאַרפן מיר זיך פּלאָגן מיט נייע צרות ווען מיר ליידן שוין נעבעך אַזוי פיל. גיטין אין אַלע ווינקלען, קינדער ווידערשפּעניקן, אינטערנעט אין יעדער היים און בוני עולם און הצלה רוען רחמנא לצלן נישט אויף אַ מינוט. דאָס לעבן קאָסט אונז אַ פאַרמעג, שכר למדות נעמט אַרויס דאָס ביסן פון מויל און שייטלען און שטריימלעך ווערן טייערער ביי דער שעה. און איצט וועלן מיר זיך ראַנגלן מיט עולם הבא שאלות און נשמה פּראָבלעמען? נאָר דאָס פעלט אונז אויס אַז ביים לעבן וועלן די קינדער רעדן און לאַכן מיט זייערע פּעטס אויף אַזאַ נאַרישע גויִשע שטייגער און לאחר מאה ועשרים פון די פּעטס וועלן זיי אַריינקריכן אין שאלות פון תחיית המתים.</p> <p>עולם, מיר ציען צוריק. שובו לכם לאהליכם און אויס תקנה. איך בעט אייך האַלט אייך רויִק, מאַכט נישט קיין טומעל און כבר היה לעולמים. אברהם אבינו איז אויך געגאַנגן דריי טעג מיט מסירת נפש צום עקידה און דער מלאך האָט אים געזאָגט, אל תשלח ידך אל הנער. האָט נישט קיין פאַראיבל, מען האָט אייך געגעבן אַ מצב, אַ נאָכמיטאָג אָן חדר און כּולל, בעלי מנגנים פון דער ערשטער שורה, אַ זינגער וואָס האָט צוטרייסלט די הערצער, באָסעס, פּאָליציי, אַמבולאַנסן איז וואָס נאָך דאַרף מען דען. אַ תקנה האָבן מיר אויך געמאַכט און אין הימל איז עס עושה רושם אַז כלל ישראל האָט ווידער געזאָגט נעשה קודם לנשמע. עס איז אַן אויסערגעווענלעכער קידוש השם אַז מען האָט געמיינט אַז כלל ישראל דאַרף פאַררעכטן און דערווייל איז עס גאָרנישט צובראָכן. ברוך השם מיר זענען בתכלית השלימות און מיר דאַרפן נישט תקנות, אין בן דוד בא עד שתכלה פרוטה מן הכּיס און מיר זאָלן זוכה זיין צו ובא לציון גואל בקרוב דידן ונאמר אמן.</p> <p>קדיש דרבנן.</p> קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-9233599848808244072015-01-01T11:10:00.001-05:002015-01-01T11:21:37.949-05:00אם בהמה אם איש ג’ – במשוך היובל<p>מיינט נישט אַז מיר האָבן מיר פאַרגעסן פון אונזערע אסיפה. עס איז פשוט אַז מיר האָבן מפסיק געווען צו געפונען אַ טרופע זינגער, אַ קאָמפּאַניע וואָקאַליסטן, אַ מנין חזנים, אַ מחנה גאָרגלרייען, אַ כאָר, אַ קאַפּעליע און ווינאָר איר ווילט עס אָנרופן, און דערנאָך האָפן מיר צו מאַכן אַ חזר לענין הראשון. זיך נעמן צום אסיפה רבתי מיט רמ"ח באָסעס און שס"ה צעטלעך ווי עס פּאַסט זיך פאַר אַ תקנה גדולה וואָס זייט תקנות טליטולי"ה ומולינ"א האָט מען נאָך אַזוינע תקנות נישט אינסטוטירט. מען קען דאָך אָבער דעם עולם נישט אַנטוישן און היינטצוטאָג אַז מען רופט אַ ציבור דאַרף מען זינגערס איז זייט מוחל אַז דאָס האָט אַביסל געדויערט מסדר צו זיין און בפרט אַז מיר זענען אומבאַהאַווענט אין די ענינים.</p> <p>דער וואָס האָט נאָר אָמאָל געדינגן זינגער וועט שוין פאַרשטיין במה דברים אמורים. קוים וואָס מען הייבט מיט זיי אָן און באַלד ווערט מען פון זיי טויבּ. לאָמיר נאָר אָנהייבן מיטן נאָמען אַליין. מיר האָבן גערעדט מיט די כאָרמייסטער פון משוררים און מזמרים, מיט די קאָנדוקטאָר פון קול אומר הודו און ובכן ישתבח, צו די אַגענטן פון שירה, זמרה, המנגנים, רננו צדיקים, לכו נרננה, שיר חדש, פרק שירה און שיר ורננים. טרופּעס מטרופּעס שונים מיט נעמער וואָס יתרו וואָלט זיך פון זיי געמעגט לערנען. כולם שווים לטובה, יעדער איינער מיט אַ חברה יונגעלייט אין געפּרעסטע אַנצוגער, געביגלטע העמדער, צוגעפּאַסטע וועסטלעך, גלאַנצעדיקע שיך, קאַפּעליושן אויסגעגלייכט מיט אַ מעסטער און יעדער איטליך פריש געטובלט אין קראָכמל. מיר האָבן גערעדט מיט איין איזריילי טרופע וואָס זאָגן צו אַז די פיאות וועלן זיי גרייזלען נוסח אַמעריקע און יעדער 'ר' וועט קומען איינגעוויקלט אין אַ סלוי וואַזעלין. אַז איינער וועט באַמערקן פון וווּ זיי זענען זאָגן זיי צו אַ מאָני־באַק גאַראַנטי.</p> <p>עס האָט שוין געהאַלטן ביי דעם אַז מיר האָבן געדינגן מבינים אויף צו דינגן מבינים. ווי עס ווייסט אַיעדער היינט לעבן מיר אין אַ צייט געבענטשט מיט חכמים ונבונים, יודעי דבר און מבינים דבר מתוך דבר. חדרים וווּ מען לערנט נישט קיין אות אחת אָבער עס וואַלגערן זיך ביי זיי היימישע פּאַדאַגאָגן און פּסיכאָלאָגן מיט אַ געוואַלדיקן חוש צו חינוך. שידוכים וואָס נאָר אין הימל האָט מען אַזוינס געקענט צופּאַסן לייזט מען מיט שלום בית מבינים. די משנה זאָגט אויף הבאת שלום בין איש לאשתו אַז דאָס איז פון די זאַכן וואָס אדם אוכל פירותהם בעולם הזה און מיט אונזערע מבינים זען מיר בחוש דער וואָרהייט פון אַ מאמר חז"ל. מאַכט זיך אַמאָל, נישט היינט געדאַכט, אַ פירוד צווישן צדיקים ברענגט מען באַלד חושן משפט מבינים און מען קריגט זיך נאָך צען יאָר. מעדיצין? וואָס ווען ווער אַ דאָקטאָר? ברענגט אַ היימישע מבין און ער וועט אייך לייענען צווישן די שורות פון די עקס־רייען וואָס דאָס לערנט מען נישט אין קיין שום מעדיצינישע שולע.</p> <p>כמעשהו בחול כך מעשהו בזינגן. פידלערס, שפילערס, טענצער, משמחים, מרקדים און זינגערס וואָס נאָטן לייענען זיי אפשר בדוחק ווייל דער דזוליאַרד שולע איז עפּעס נישט אַזוי היימיש אָבער דאָך האָבן זיי זיך נישט צו שעמען פאַר קיינעם. אויף אונזערע קיבאָרד שפּילער קען מען זיך דונגן אָבער די זינגערס זענען הקול קול יעקב און צו השיר שהלויים היו אומרים האָט מען אויך נישט געהאַט קיינע נאָטן.</p> <p>האָבן די מבינים געראָטן אַז יעדער גרופּע זאָל מען רופן אויף אַ פאַרהער, איטליך מיט איר ילד פלא, מען וועט זיי מכבד זיין אַראָפּלייגן אַ <em>וזכני</em> און טאָמער איז קיין אויג נישט טרוקן ביי <em>ומאירים את העולם</em> דינגט מען זיי תיכף ומיד בכסף מלא. אַז איר ווילט לצנות מאַכן קענט איר עס רופן אַזאַ סאָרט שוואַנץ פאַקטאָר אָבער ווי קומט דאָ אַריין לצנות? ווען האָט איר דער לעצטער מאָל געזען אַ טרופּע מיט אפילו אַ רמז פון אַ שמייכל? חלילה, די טרופּן האָבן געקרייט, די הויפּט זינגערס האָבן געמאַכט האַווייעס מיט די הענט און מיט די פיס, די קינדער האָבן געקוויטשעט און די אויגן זענען גערינען ווי משה רבינוס שטיין נאָך מען האָט עס דערלאַנגט אַ שמיס.</p> <p>מיינט איר אוודאי אַז ביי דעם האָט זיך עס געענדיקט. זאָג איך אייך אַז מען דערקענט אַז איר האָט קיין אַנונג נישט איבער דער מלאכת השירה. וואָס זאָג איך מלאכת, עס איז חכמה ואינה מלאכה. גלייבט מיר אַז שלמה המלכס קליגשאַפט קומט צו דעם גאָרנישט צו. ער האָט געקענט דער געזאַנג פון בהמות, דער האַרמאָני פון אייזלן און קאָנטראַפּונקט פון קיען אָבער איבער אַ כאָר פון "אתקינע סידעסע" ביי אַ פּשוטע מלוה מלכה וואָלט ער פאַרשטאַנען ווי אַ בעל קורא צו אַ ירח בן יומו.</p> <p>איבער אַקוסטיקס דאַרף איך אייך נישט אויפהאַלטן ווייל מיר האָבן שוין לאַנג געלייזט דעם פּראָבלעם. מען ברענגט ספּיקערס אמתים וחצי רחבו ועשרים אמה קומתו, מען דרייט אַרויף דעם דרייער ווי ווייט עס גייט אויף רעכטס און עס באָמבעט, עס קנאַקט, עס דונערט. בקיצור סע ראָקט. אָבער איבער די מייקס איז שוין אַ גאַנץ אַנדערע מעשה. איך רעד שוין נישט איבער דער ראשית חכמה פון אַ היימישע קאַפּעליע אַז פאַר יעדער פינף זינגערס דאַרף מען אַכט מייקס. איך ווייס נישט וויפל מייקס מען דאַרף צו מאַהלערס סימפאָני פון טויזנט אָבער וואָס פאַרשטיין דען די אומות העולם צו זינגן? מיר זענען אשרי העם יודעי תרועה און מיר האָבן זיך גאָרנישט צו לערנען פון שירה יוונית. די מאָדזיצער רביס האָבן געקענט אַראָפּלייגן אַן אָפּעראַ וואָס ווערדי און פּוטשיני האָבן זיך געקענט פאַר דעם פאַרשטעקן איז רעדט אייך נישט איין אַז די אומות העולם קענען אַלעס. חכמה בגויים תאמין, מעג מען גלייבן, אָבער חכמה ביהודים? וואָס הייסט מען זעט עס בחוש ביי אתה חונן דריי מאָל אַ טאָג.</p> <p>פאַרפאָרן מיר שוין ווייטער אָבער מיר קומען צוריק צו די זינגער. דאָ ווערט שוין אַביסל האַקל און וויבאַלד די אסיפה איז פאַר קינדער מוזן מיר אַכטונג געבן און מיר וועלן בעטן די קינדער זאָלן זיך שפּילן אינדערויסן אַ פּאָר מינוט. נישט אַלעס איז פאַר זיי. אַ משנה, אַ קאַפּיטל תהילים, שנאָרן אויף חנוכה און פורים, אַ פראַסק מהיכי תיתי אָבער די ערענסטערע זאַכן, דאָס קען זיי חלילה קאָנפיוזן און זיי וועלן פרעגן שאלות וואָס מיר ווייסן אַליין נישט די תשובות. ממילא איז שב ואל תעשה עדיף און אַז זיי וועלן עלטער ווערן וועלן זיי שוין אַליין פאַרשטיין.</p> <p>איז די מעשה אַזוי. דער עולם מיינט אַז קול באשה ערווה, כּלומר אַז אַ ווייבערישע קול איז אביזרייהו דגילוי עריות און עס איז אסור במשהו הן וכיוצא בהן און כמעט ווי בילדער פון פרויען. למעשה איז עס אָבער גאָרנישט אַזוי גלאַטיק. אמת אַ פרויענישע זינגעדיקע קול איז אסור און אַז מען טראָגט אייך אָן אַ שידוך וווּ די צוקונפדיקע מחותנתטע זינגט יום זה מכובד ביים שבת טיש וועט איר שוין אַליין פאַרשטיין אַז עפּעס איז נישט פויגלדיק. אָבער מעין אַ פרויענישע קול דאָס איז שוין גאָר אַ הידור מצווה. איך רעד שוין נישט פון די ילדי הפלא וואָס כמעט יעדער וואָך גיי איך אויף זייערס אַ שלום זכר. קניינעהאָרע, אונזערע צדיקים זענען קדוש מרחם און אונזדער קינדער זענען בעלי מנגנים מרחם. פונעם ערשטן קוויטש ביים אַרויסגיין לאוויר העולם הערט מען שוין דער אויסעגעווענלעכער טאַמבער אין זייער שטימע.</p> <p>איך רעד פון די ערוואַקסענע לכל דבר. אין די היינטיקע צייטן פון חסידישע זינגערס איז גאָר אַ מעלה צו האָבן אַ קעלעכל ווי אַ נקבה און צו זינגן נישט ווי א מאָן נאָר ווי אַן אשה. ברענגט אַ יונגעמאַנטשיק מיט אַ קול פון אַ בתולה וואָס איש לא ידעה מיט אַ באָרדלויזע אנדוגינוסדיקע פנים און יעדער שטייט און קלאָצט. ולא תתורו קען מען נישט עובר זיין ווייל ער גייט דאָך אַ שטריימל און האָט פּיאות כאחד האדם און צו אַ הרהור קען אַזאַ קול נישט צוברענגן ווייל אַז מען האָט קיינמאָל נישט געהערט אַ קול אשה איז אַ הרהור צו וואָס? פאַרקערט, עס איז גאָר אַ הידור מצווה און דווקא אַזאַ איינער איז גוט אַויף אַ דערהויבענער מענס אָוינלי וויקענד אין מעזביז אָדער וולעדניק.</p> <p>מאידך גיסא, קיין מורה הוראה בין איך נישט אָבער לולא דמספינא וואָלט איך געזאָגט אַז עלאַ פיטצזעראָלד אָדער איימי וויינהויז ווערן ביי אונז נישט פאַררעכענט ווי אַן ערווה און איר מעגט זיי בדיעבד אפילו צושיקן אויף אַ שוכן עד. טאַנצן אפשר נישט ווייל מיר גלייכן דער קדוש קדוש קדוש טאַנץ פון אונזערע משוררים וואָס כידוע ליגט דער סוד פון אַ היימישע זינגער אין היפּש מער ווי אין זינגן אַליין. אַ גוטער זינגער מוז היינט אויך זיין וואָס רופט זיך קעמ"פּ בלע"ז. שמייכלען, זיך אַרומלייגן די הענט, זיך שאָקלען אַנשטאָט טאַנצן און ווען דער מצב וואַרעמט זיך גאָר שטאַרק אָן מאַכט מען אַ כשם שאני רוקד. קוקט נאָר צו אַ ואפילו בהסתרה און באַלד וווּנדערט מען זיך וואָס די חברה טון בהסתרה שבתוך ההסתרה.</p> <p>און אַז מער רעדט פון אַזאַ בחנטע נוסח ווי ואפילו בהסתרה איז אַ שעת הכושר צו ערלעדיקן די ניגונים. די מבינים האָבן געזאָגט אַז זיי זאָלן זיין האַרציקע אָבער פּאָפּולאַרע. היות דער באַרימטע פּענגווין טאַנץ וואָס ענדלט שטאַרק אין דער מצווה טאַנץ פון צדיקים איז שוין אַביסל אויסגעוועפּט וועט מען טאַקע נעמען דעם בהסתרה. דאָס איז שווה לכל נפש און גאָר שטאַרק צוגעפּאַסט צו חתונות, אָפּשערן, חומש סעודות, יאָרצייט סעודות און יום־טוב סעודות איז פאַרוואָס נישט אַן אַסיפה אויך?</p> <p>איז אַצינד געבליבן בלויז דער מוזיק און דאָס קען מען שנעל מסדר זיין. אַ מנין לופט אינסטרומענטן און נאָך אַ מנין סטרונעס, אַ גג על גג יאַמאַהאַ קיבאָרד און אַלעס צו זינגן אַ ניגון אויף אַ פּסוק תהילים פון דריי אָדער פיר פעלער וואָס מען זינגט איין מאָל, נאָכאַמאָל און צום דריטן אָל וואַרפט מען אַריין אַן 'אוי' אינדערמיט.</p> <p>איז תאו ואתכנשו אַרום דער סטייז, דער עולם מיט די קינדער צוזאַמען, קומט שטעלט אייך אַרום און קוקט אויף די זינגער, אויפן כאָר, אויף די בלאָזערס און די סטרונעס, אויפן דראָמער און אויפן טעקנישן און אויף וואָס עס זאָל נאָר זיין אַבי צו קוקן און לאָמיר אַלע צוזאַמען נתעורר ווערן:</p> <p>דער אייבישטער זאָגט אונז <br />ואנכי הסתר אסתיר אזני <br />ביום ההוא <br />ביום ההוא <br />ביום ההוא <br />אָבער דער רבי זאָגט <br />ואפילו בהסתרה <br />עם צלחת במערה <br />בוודאי גם צם <br />ומתענה הצדיק עם קערה <br />גם מאחורי הדברים הקשים העוברים במיעיך <br />אני אוכל <br />אני אוכל <br />אני אוכל</p> קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-25040706531607965712014-12-23T22:20:00.001-05:002014-12-23T22:20:38.655-05:00רעות שבעה נפשי<p>דער אמת געזאָגט שעם איך מיך אַביסל צו דערציילן וואָס איך גיי איצט שרייבן. אָבער אף על פי כן. יעדעס יאָר חנוכה קלער איך פריש אַז איך וויל דאָס אויפשרייבן אַלץ א קאָמבינאַציע פון גרסא דינקותא און חטאות נעורים. צי איך וויל צי נישט איז עס אַן אומבאַשיידענער חלק פון מיין לעבן און ווער און וואָס איך בין און ממילא אַז דאָס איז מיין טיפה סרוחה איז דאָך אויף דעם דאָ אַ משנה, הסתכל בשלושה דברים.</p> <p>עס האָט קיינמאָל נישט געהאַט אַ באַשטומטן נאָמען. אָמאָל האָט מען עס גערופן סתם קדושה אָדער קדושה וטהרה, אַמאָל יראת שמים, אַמאָל קדושת יוסף הצדיק, אַמאָל קדושת היסוד. מען האָט גערעדט פון שמירת הברית, אות ברית קודש, מחשבות זרות און זיכער אַנדערע נעמען וואָס איך קען מיך שוין נישט דערמאַנען. קיינמאָל האָט מען אָבער ברבים נישט אַרויסגעזאָגט די גרעבערע נעמער ווי טומאת קרי, הוצאת זרע לבטלה און אוודאי נישט זנות אָדער גילוי עריות. ווייטער ענגלישע רעפינירטע טערמינען איז אָפּגערעדט אַז זיי האָבן ביי אונז נישט געהאַט אַ דריסת הרגל. ראשית כּל פאַרמאָגן נישט חסידים אפילו אַלגעמיין דער רייכסטער וואָקאַבולאַר און כל־שכן נישט אויף דעם. אויסער דעם זענען די ענגלישע ווערטער צו מאָראַליש נוטראַל און צו שטאַרק צוגעפּאַסט צום מעשה אַליין און חסידים וועלן נישט צולאָזן אַ וואָרט וואָס טראָגט נישט אויך דערין דער אומווערד און זינדיקייט פונעם פעולה.</p> <p>איצט ווען איך טראַכט צוריק איז געלעגן אין דעם אויך אַ רייצנדיקייט. וויבאַלד מען האָט נאָר אַרומגערעדט דער זאַך אָן קיינמאָל אָנצורירן, פיגורעטיוו גערעדעט פאַרשטייט זיך, דעם בעל דבר אַליין האָט עס שטאַרק געחשקט צו קוקן און לייענען ביי די וואָס רעדן דווקא יאָ אין פרצוף אַריין. מיר פלעגן ליב האָבן מאור ושמש און ישמח ישראל טאַקע פאַר זייערע גראָבקייט און בפירושדיקייט. אַז מען האָט געזאָגט אויף אַ חסידיש ספר אַז עס וואַרעמט אָן האָט מען געמיינט אַז זייערע דברי חיזוק פאַר די וואָס זענען 'דורכגעפאַלן' איז דירעקט און סענטימענטאַל. אַז איך געדענק גוט איז דאָ אויף אַ פּלאַץ אַ שטיקל מאור ושמש וואָס ער זאָגט אַז דער בעל שם און זיינע תלמידים האָבן אַראָפּגעברענגט תשובה אויף די ענינים. מיר בחורימלעך האָבן זיך געגעבן אַ צי אויפן גאַרטל וויסנדיק אַז מיר חסידישע בחורים  וואָס גיין בדרך הבעל שם האָבן טאַקע די זכייה תשובה צו טון. ווייניק האָבן מיר געוויסט אַז געצויגן האָט אונז דווקא דער שמועס פון דער עבירה.</p> <p>מיר האָבן ליב באַקומען דער סטיל פון אויסשרייבן אַלעס און וואָס ערגער דער שרייבער און וואָס וייניקער סובטיל אַלץ חשובער האָט מען אים געהאַלטן. התלהבות איז פיל לייכטער ווען מען דאַרף נישט צולייגן קאָפּ און אויף זיך אויסצוגליען דער נשמה העלפט אַז עס דערין נישט איינגעטאָן דער מוח. דאָ איז געווען געפלאָכטן סיי דער זאַפטיקער נושא און סיי דאָס שמאַלציקייט פונעם שרייבן איז אוודאי אַז נאָך מען האָט זיך צושאָקלט ערב שבת מיט די נאַסע פּיאות איבער אַזאַ שטיקל איז דער הודו און ידיד נפש געווען גאַנץ עפּעס אַנדערש.</p> <p>איך האָב פריער געזאָגט וויאַזוי מען האָט עס גערופן אָבער נישט אונז האָבן עס גערופן ווייל מיר האָבן עס קיינמאָל נישט דיסקוטירט. דאָס איז געווען אַ זאַך וואָס מען האָט מיט אונז כסדר גערעדט וויבאַלד עס איז כמעט נישט דאָ אַ דאַטום אין דער יידישער קאַלענדער וואָס מען קען נישט דערין אַריינשלעפּן עניני קדושה. פרשת וישלח אין מיטן קאַלטן ווינטער? ויגע בכף ירך יעקב מיינט אַז דער שרו של עשו האָט געמיינט דערמיט פוגם צו זיין אין דער קדושת היסוד פון יעקב אבינו. שבת בשלח ווען דער קעלט בייסט נאָך שאַרפער? ויזנב בך כל הנחשלים אחריך מיינט ווי רש"י זאָגט אַז ער האָט אַרויפגעוואָרפן ערלות אין דער לופט. און וואָס קלערט איר האָט עמלק מיט דעם אינזינען געהאַט? אשר קרך בדרך דאַרף נישט אַ סאַך פּשטים.</p> <p>פסח זענען געווען די מ"ט שערי טומאה און חמץ בפסח, שאור שבעיסה און קדש ורחץ זענען אַלע אַ רמז אויף צווישן די פיס. נאָך פסח איז געווען ספירה און אַ הכנה צו קבלת התורה וואָס דאַרף שמירה יתירה האָט מען האָט אונז באַטאָנט ולרשע אמר אלקים מה לך לספר חוקי. דער וואָס לאָזט אונז נישט לערנען, האָט מען אונז פאַרקויפט, איז דער וואָס טרייבט זיי, די ליטוואַקעס, צום גמרא.</p> <p>ווער ווייסט דען אויך נישט אַז דער וואָך פון ספירה פאַר מלכות איז יסוד, אַז יסוד איז אַ רמז צו יסוד צדיק בשבעה נעלם און אַז דאָס מיינט יוסף הצדיק? און אַז מען דערמאַנט יוסף הצדיק מיינט מען נישט דער מסלסל בשערו, דער בעל החלומות, דער פותר חלומות און דער בנות צעדה עלי שור. חלילה. מען מיינט נאָר איין זאַך: דמות דיוקנו של אביו נראתה לו בחלון, וינס ויצא החוצה און ער האָט זיך מתגבר געווען אויף זיינע נסיונות. זיינס איז די זעקסטע הקפה פון עוזר דלים וואָס דער קאָצקער און אַנדערע האָבן אויף דעם פאַרפירט און אַ סאַך זינגן דערביי די ווערטער פון יסוד צדיק. פון דעם איז אויך נולד אַז אין פאַרשידענע חסידישע הויפן זינגט מען דעם ניגון אויך ביים רבינס מצווה טאַנץ. אַז חתן כלה גיין זיך באַלד איינוויקלען דאַרף מען זיי מיטגעבן צידה לדרך.</p> <p>ווער רעדט נאָך אַז עס זענען געקומען די הייליגע טעג האָט מען מיט תשובה נישט געקענט עפּעס אַנדערש מיינען. אויף וואָס האָבן מיר קליינע בחורימלעך דען געהאַט תשובה צו טון אַז נישט אויף דעם? דער מזל פון אלול איז בתולה און מיט דעם האָט מען איינגעטייטשט דער פסוק אין איוב, ברית כרתי לעיני ומה אתבונן על בתול"ה. אַ זאַפטיקער פסוק וואָס האָט דערין סיי ברית סיי קדושת העיניים און סיי בתולה און איז ממש געאייניקט צו די וואַרעמע אלול און סליחות טעג. און אַז דערנאָך איז געקומען ראש השנה און יום כּיפור האָט מען אונז קוים געדאַרפט זאָגן אויף וואָס זיי זענען דאָ. ביי תקיעת שופר האָט מען זיך באַגראָבן דער פנים אינעם מחזור און זיך מתוודה געווען בשעת די תקיעות ווי עס שטייט אין ספרים הקדושים אַז אַזאַ ווידוי כאַפּט זיך אַריין מיט די תקיעות און גייט גלייך צום כסא הכבוד. ביי וקרב פזורנו איז ווידער דאָ אַ תפילה אויף איינצוזאַמלן די נשמות וואָס מען האָט פאַרגאָסן, האָט מען זיך אומגעקוקט אויף לינקס און אויף רעכטס און עס געגעבן אַ כאַפּ אָפּ אָן קיינער זאָל באַמערקן ווי מען האָט זיך פאַרשוואַרצט דער נשמה. </p> <p>און אַזוי ווייטער און ווייטער. ברבים האָט מען גערעדט בכללות און ביחידות האָט מען אונז אויסגעפרעגט בפרטות. "ממש קיינמאָל נישט? אַלע בחורים האָבן די נסיונות." און איך האַלט מיך ביי מיינעם אַז נישט מיר מיינט דער פּסוק. איך האָב מיט אַ צווייטן נישט צו טון און מיט מיר אַליין אויך נישט. און אַז איך בין מיר אַרויס פון צימער האָט מיר געחלשט צוריקלויפן און זיך מודה ומתוודה זיין. איך האָב מיך אַרומגעדרייט מיט שולד געפילן אַז איך בין אַ ליגענר און אַ פאָפּער נאָך דערצו אויך. איך האָב אויך געחלשט זיך מודה ומתוודה זיין כדי ביי יענעם נושא חן צו זיין.</p> <p>איך האָב מיך אָבער נישט געקענט ברענגן דערצו. איך האָב געהאַלטן אַז זיי זאָגן מיר אַז יעדער איז אַזוי מיך אויסצונאַרן און ווען זיי זאָלן וויסן וואָס פאַר אַ פאַרזינדיקטן נשמה איך האָב וועלן זיי שוין זען וואָס דאָס הייסט אַ בעל עבירה מיט אַלע מפרשים. ווען עס האָט פּאַסירט אַ טראַגעדיע אַז אַ בחור איז אַוועק האָט מען באַלד גערידערט אויף קדושה און געהאַלטן פייערדיקע דרשות. מיינע קניען האָבן זיך געקלאַפּט און איך בין געווען זיכער אַז יעדער רגע וועט דער משפּיע ווייזן אויף מיר מיט אַ פינגער. איך האָב געהאַלטן די אויגן אויף אַראָפּ ווייל טאָמער וועלן זיך אונזערע אויגן טרעפן וועט ער באַלד זיך צושרייען אַז אַלעס וואָס איך האָב געקוקט און געטון בין הזמנים האָט עס גורם געווען.</p> <p>און דאָך קיינמאָל האָט מען אונז נישט געזאָגט וואָס דאָס איז, וויאַזוי מען טוט עס, און וויכטיקסטער פון אַלעס פאַרוואָס מען טאָר עס נישט טון. פאַרקערט גאָר. אין מיין ישיבה האָט מען קיינמאָל נישט גערעדט פון דער זאַך אַליין און מען האָט גאָר געשפּעט פון אַנדערע. "זייערע קדושה איז אונזערע ניבול פה" האָט מען געזאָגט. "תפילת זכה לערנט אויס וויאַזוי צו זינדיקן." “זיינע שובבי"ם שלש־סעודות תורות איז גוט פאַר זיינע גראָביאַנעס."</p> <p>אָבער ביי אונז, אויף פרשת וישב האָט מען גערעדט פון יוסף הצדיקס נסיון אָבער קיינמאָל נישט פון מעשה ער ואונן. אויף שובבי"ם האָט מען געזאָגט אַסאַך תהילים און גערעדט פון תשובה און קדושה אָבער מען האָט ניטאַמאָל דערמאַנט דער 'חטא הידוע'. אויף פרשת קדושים האָט מען ווידער גערעדט פון קדושה אָבער נישט פון דער פרשת עריות ביים סוף. מען האָט צו אונז גערעדט פון גדרים און סייגים, אין דער גאַס גיין מיט די אויגן אויף אַראָפּ און אין דער מקווה מיט די אויגן אויף אַרויף - איה הקדשה, האָט מען געטייטשט, בעיניים על הדרך. מען האָט גערעדט פון חסידישע ייִדן וואָס האָבן זיך צוגעבינדן די הענט ווען זיי זענען געגאַנגן שלאָפן אָבער מען האָט נישט געזאָגט צו וואָס די הענט זענען מסוגל.</p> <p>אָבער דאָך האָבן מיר פאַרשטאַנען. אַז מען האָט אונז געזאָגט גיין אויף דער גאַס ווי מען לויפט אויף הייסע קוילן האָט מען נישט געדאַרפט אַרויסזאָגן וועגן פּריצות. מען האָט צוגעלייגט ולא תתורו אחרי לבבכם ואחרי עיניכם און מיר האָבן פאַרשטאַנען וואָס מען מיינט דערמיט. קיין גאַנצער מפיל קינדער זענען מיר אויך נישט געווען. די טעכנישט חלקים האָבן רוב פון אונז אפשר נישט פאַרשטאַנען אָבער יעדער קען דאָך זיין נשמה און יעדער האָט געוויסט אַז צו קוקן און זען האָט עפּעס אַ געוויסער הנאה. און אָט די הנאה האָט מען אונז אויסגעלערנט איז שטרענג פאַרבאָטן. און דער וואָס האָט נישט פאַרשטאַנען ברמז האָט שוין געהערט פון די וואָס מען האָט אָנגעשלאָגן באישון לילה איבער מעשים אשר לא יעשו.</p> <p>חנוכה איז געווען איבערהויפט צו דאָס אַלעס שטאַרק מסוגל. די יוונים האָבן געוואָלט מטמא זיי די ייִדן. מען האָט נישט געדאַרפט מסביר זיין וויאַזוי און עס איז גענוג געווען צו זאָגן אַז אין חכמת יוונית ליגן אַלע טומאות. די יוונים האָבן געזאָגט, כתבו לכם על קרן השור שאין לכם חלק באלקי ישראל, האָט מען איינגטייטשט אַז שור איז אַ רמז צו יוסף הצדיק, בכור שורו הדר לו, און יוסף הצדיק מיינט קדושה. אַז איינער האָט נאָך געצווייפלט האָט מען צוגעלייגט אַז די יוונים האָבן אויך געוואָלט צושטערן ברית מילה און צו דעם דאַרף מען שוין נישט אויספירן. און אַזוי האָט מען ווייטער געטייטשט וטמאו כל השמנים, שמן דאָס איז כלל ישראל, מה שמן צף על כל משקין, און אַזוי אַרום איז מען אָנגעקומען צו דער קדושה פון די ליכטעלעך, אַז נר מצוה ותורה אור און פארדעם דאַרף מען שמן זית זך ווייל שמן לויטערט אויס די נשמה און מען האָט צוגעלייגט אַ בני יששכר וועגן אור הגנוז און אויסגעלאָזט מיט דער אייבישטער זאָל העלפן...'.</p> <p>די טייטשן זענען למעשה אַ מסכת פאַר זיך. אין חסידישע תורות זענען פסוקים און מאמרי חז"ל ווי אַ הענגער. יעדער ענין אָדער בחינה קען מען געפונען דערצו אַ גימטריא, צי אַ מסורה, צי אַ האָמאָנים, צי עפּעס אַן אַנדערע ווערטערשפּיל און אַזוי אַרום האָט מען אַ פאַרטיקע תורה. קיינער פרעגט נישט וואָס איז דער געדאַנק פּונקט ווי מען זוכט נישט דער געדאַנק פון אַ קראָסוואָרד פּוזעל. דער געדאַנק ליגט אין דעם ווי ווייט מען קען פאַרדרייען אַ וואָרט און ווי אַ רבי האָט געזאָגט מען דאַרף עס אַריינצווינגן אַזוי אַז דער פסוק זאָל פּלאַצן.</p> <p>און אין יענע יאָרן איז מיר איינגעפאַלן צו טייטשן אַזוי.</p> <p>רעות שבעה נפשי. רעות דאָס איז אַ רמז אויף די אָ ענינים ווי עס שטייט אין פסוק ויהי ער בכור יהודה רע בעיני ה'. שבעה נפשי דאָס מיינט אויך דאָס ווי דער גמרא זאָגט אין סוכה, אבר קטן יש לו באדם מרעיבו משביעו, משביעו מרעיבו.</p> <p>ביגון כוחי כלה דאָס איז אויך אַ רמז אויף דעם ווי רש"י זאָגט אויף ראובן בכורי אתה, כוחי וראשית אוני. און ביגון מיינט טאַקע די עברה וואָס איז גורם צו עצבות.</p> <p>חיי מררו בקושי דאַרף מען אינגאַנצן נישט מסביר זיין און ווי עס שטייט אויך אין זוה"ק אויף וימררו את חייהם אַז מען האָט עובר געווען אויף דער תורה.</p> <p>בשעבוד מלכות עגלה איז נאָכאַמאָל אַ רמז אין דעם וואָס עגלה איז מרמז צו כתבו לכם על קרן השור ווי אויבן דערמאַנט.</p> <p>דאָרט האָט זיך עס דעמאָלט אָפּגעשטעלט.</p> <p>ווי ווייט בין איך פאַרקראָכן און וויפל זינד באַגאַנגן ביז היינט אַז עס פאַלט מיר איין וויאַזוי מען קען ווייטער פאַרטייטשן?</p> קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-55304864958354190702014-11-17T22:57:00.001-05:002014-11-17T22:57:29.964-05:00אם בהמה אם איש – ב’<p>שוין אַ גאַנצער וואָך האָבן מיר צו זינגן און צו זאָגן: איבער וואָס נאָך אַן אסיפה, ר' קטלא? דעות זאָגט איר שוין ווייס איך וויפל יאָר און אפשר שוין עפּעס אַן עצה? די וואָטסאַפּן רעגענען אַריין און פון עטלעכע זקינים האָבן מיר אפילו געהאַט טעקסטן, אין שיל לאָזט מען מיר נישט געמאַך און אויף דער גאַס שטעלט מען מיר כסדר אָפּ. יעדער וויל הערן, אַלע ווילן וויסן וואָס איז דאָס ווידער אַן אסיפה, וווּ, ווער, ווען און בעיקר, צו וואָס? "קטלא", פרעגט מיר איינער, "האָסט געסוויטשט זייטן? ווערסט אַביסל עלטער און עס שמעקט זיך דיר שוין אויך דער לעבער?"</p> <p>איז שמעו נא רבותי: ראשית כל האָבן מיר געגרונדערט אַ וועד המכינה וואָס האָט שוין אַ לאָויגאָוי מיט פאַרבן ווי אַ בראַזיליאַנער קאַרניוואַל און איז באַעמטליך איינגעשריבן ווי אַ נישט־ריווח אָרגאַניזאַציע. מען האָט שוין אויך געמאַכט פאַר־אסיפות פאַר די נגידים וווּ מען האָט געטיילט סושי און לעמל פלייש און געשאַרט שווערע הונדערטע אלפים. מען האָט געדונגן אַ סטאַדיאָן מיט אַן אַרייננעם פון רבבות וגם לרבות אַ זאַל פאַר אַ הוקאָפּ פאַר די נשים. די פּאָליציי זענען שוין לאַנג באַשטעלט, די בילעטן לויפן שוין אויפן דרוק און חבי כמעט רגע וועט איר קענען קויפן בכסף מלא. פאָלגט מיר און כאַפּט אריין וואָס פריער ווייל כּל הקודם זכה און מען זאָל נישט שפּעטער קומען מיט טענות.</p> <p>טראַנספּאָרט וועט מען פאַרשטייט זיך צושטעלן כיד המלך און ווי דער פסוק זאָגט אלה ברכב ואלה בסוסים ואנחנו געטס נאָר אַהער דעם בשם ה' אלקינו נזכיר, די אין־גאָד־ווי־טראָסט שטרותלעך, און מען וועט פאָרן אַ מחיה. איר קענט אָנקומען מיט אַ שיף צי מיט אַ העליקאָפּטאָר צי מיט אַ ביציקל. מען לאָזט אַריין סיי אַן עני רוכב על החמור און סיי אַ רעבישע עס.יו.ווי און אפילו מיט אַ בלויע לאָמפּ אויפן דאַך. נישט קיין חילוק וויאַזוי, קומט נאָר אָן און מען וועט אייך געבן צו הערן פון אַ סאָונד סיסטעם מיט דעציבעלן אַז איר וועט פאַרשטיין אַ גאָר אַנדערן פשט אין קול ה' חוצב להבות אש.</p> <p>אָט אָט און די מאָטאָרן פון די באַסעס וועלן אָנשטינקן אַ גאַנצער בלאָק, כלל ישראל וועט כאַפּן די סאַנדוויטשן און מאָפינס, אָבער דערווייל שפּעקולירט מען נאָך צי זאַלי יאָ אַרוני נישט אָדער גאָר פאַרקערט. דער סקווערער הייסט עס פּראַוועט יחידות, דער סקולענערס טאָכטער וועט לכאורה נאָכזאָגן וואָס זי האָט אַליין געהערט פונעם הייליקן טאַטן, און איצט קען מען שוין אַרויפקריכן די שטיגן פונעם באָס, און "בחורל, זיי מוחל הייב דיך אויף פאַר אַן עלטערן ייִד. יאָ, אַזוי, אַאַאַהההה, דערלאַנג מיר נאָר דאָרט מיין שטעקן," און מיט די אָנגעאָטעמטע פענצטערס קען מען שוין אין אַ מזלדיקע שעה פאָרן.</p> <p>איין זאַך האָט דאָס אַלעס אַביסל אויפגעהאַלטן ומעשה שהיה כך היה. איין נאַכט אַרום האַלבע צוועלעווע קלינגט מיר דער טעלעפאָן. אַ משלנו פאַרשטייט זיך. נאָך זיך אַנטשולדיקן אַז ער רופט אַזוי שפּעט און זיכער מאַכן אַז ער האָט קיינעם נישט אויפגעוועקט און אַז עס איז מיר איינגענעמען צו רעדן, און נאָך איך האָב אים באַדאַנקט אַז ער האָט בלויז געקלינגן און נישט געקומען קלאַפּן אויפן טיר און דערנאָך אַביסל זעצן אויך ווייל אפשר הערט מען נישט, זאָגט ער אַז ער האָט אַ האַרבע קשיא אויפן גאַנצן אסיפה. זיין סברא איז אָנגעפער אַזוי. וויבאַלד די גאַנצע אסיפה איז פאַר די צאן קדשים און מען מיינט דאָך אין גאַנצן די ואת עמלינו אלו הבנים, איז, ר' קטלא, שרייט ער מיר, וואָס רופט מען נישט די שעפעלעך אַליין? אבות ואמהות למה לי?</p> <p>איך האָב שוין געהאַלטן נאָך המפּיל אָבער אויף אַזאַ קשיא האָבן איך מיך מתיר געווען און איך האָב אים געענטפערט מנה אחת אפיים. נישט ממש אין זיבעטן ריפּ, אַזוי גרויס בין איך נישט, אָבער איך מיין איך בין אָנגעקומען לכה"פ צום צווייטן און אפשר אפילו צום דריטן.</p> <p>זאָג איך אים אַזוי. ר' ייִד, הלנו אם לצרנו, איר זענט אַ היגער אָדער אַ גרינער? איר ווייסט דען נישט אַז ווען מען פירט ביי אונז איין תקנות איבער שייטלען און שטרימפּ רעדט מען צו די מענער? און ווען מען וויל די מענער זאָלן מבער זיין די סמאַרטפאָוינס און טאַבלעטס צו וועמען רעדט מען? צו די ווייבער. און ווען מען זאָגט אַ פילפול דרשנט מען צו עמי־הארצים, און ווען מען רעדט פון שלום פּרעדיגן די צדיקים צו די בעלי בתים, איז פאַרוואָס איז דאָס דען אַנדערש? אַז מען מאַכט אַ תקנה פאַר די עלטערן זאָגט מען אָן די קינדער אַז זיי זאָלן פאַרמסרן די טאַטעס און מאַמעס און אַז מען מאַכט אַ תקנה פאַר קינדער רופט מען צאַם די עלטערן. אַזוי איז ביי אונז דער מנהג, אין מוקדם ומאוחר בתורה, עירוב פרשיות כתוב כאן און מנהג ישראל תורה היא.</p> <p>מיינט אָבער נישט אַז איך האָבן דאָס געזאָגט על דעת עצמי. חלילה! די וועד המכינה האָט אַ האָטליין צו דעת תורה איבער אַלעס. פון דער אַמפּליפיקיישן פון די מיקראָפאָנען ביז דער אָן־ליין סטרימינג רירט מען זיך נישט קיין אינטש אָן דעת תורה פון דער העכסטער ניוואָ. למעשה האָט די וועד המכינה אין דעם טאַקע דן געווען און צו דעם האָט מען געברעגנט אַ געוואַלדיקער מבין אין חינוך וואָס גדולי ישראל רירן זיך נישט אָן זיינס אַ וואָרט. אַ פּסיכאָלאָג און אַ פּאַדאַגאָג מיט מער אותיות נאָך זיין נאָמען ווי נבראו בהן שמים וארץ. אַז ער איז מעיד אויף זיך אַז ער האָט שוין נסיונות מיט קינדער צענדילקע יאָרן מעגט איר אַליין פאַרשטיין וואָס ער בעט אַ שעה און פאַרן ריכטיקן פּרייז האָט ער אונז געגעבן צו הערן ואלו תוכן דבריו.</p> <p>כי לא מחשבותי מחשבותיכם, האָט ער אָנגעהויבן, ביי אונז יידן גייט נישט אַזוי, ביי אונז דערציילט מען נישט פאַר די קינדער אַלע סודות. ער האָט געזאָגט ער וועט געבן אַ דוגמא ווי עס גייט ביי די אומות העולם וואָס אויף דעם איז ער אויך אַ בקי, ומכלל הן אתה שומע לאו.</p> <p>למשל אויף 11\9, זאָגט ער, איז דזאָרז בוש געזעצן אין אַ קלאַס און געליינט פאַר פּיצעלעך קינדער אַ מעשה בוך. למשל באַראַק אָבאַמאַ ווען ער האָט געוואָלט פאַרקויפן שלום פאַר ארץ־ישראל האָט ער גערעדט צו אַ גרופּע סטודענטן אין ירושלים. ווען מען האָט געוואָלט אַפירנעמען דעם פּרעזידענט פון איראַן, אַחמאַדינאַזאַד, האָט מען אים פאַרבעטן צו קאָלאָמביע יוניווערסיטי צו רעדן פאַר די קאַלעדז תלמידים. פּרעזידענטן און פּרעמיערן איבער דער גאָרער וועלט האָבן זיך ליב פאָטאָגראַפירן מיט קינדער און דאָס העלפט אפילו צו זייערע אימאַז.</p> <p>ביי זיי, איז ער ממשיך, איז אויך איינגעפירט אַז סטודענטן טרעפן זיך מיט מייסטער אין דער צווייג פון וויסנשאַפט פון זייערע סטודיעס. למשל פאַר סטודענטן פון אַרכיטעקטור ברענגט מען באַרימטע אַרכיטעקטן אַז זיי זאָלן דערציילן וויאַזוי זיי זענען אָנגעקומען צו וווּ זיי האַלטן און סטודענטן קענען זיי פרעגן על דא ועל הא. און אַז מען שטודירט מעדיצין קען מען גיין זען דאָקטורים און זיי שמועסן זיך דורך מיט סטודענטן כאחד האדם, אָן קיינע עסקנים, אָן קיינע מבינים, נאָר פשוט פה אל פה אדבר בו. דער וואָס האָט צו פרעגן פרעגט און אַז דער מומחה האָט צו ענטפערן געט ער אַ תשובה.</p> <p>אונזער מבין אין חכמת יוונית האָט נאָך צוגעלייגט. אַז אין קאַלעדזעס האַלט מען קאַריערע מאַרקן וווּ עס קומען מסלתה ומשמנה פון בענק און קאָרפּאָראַטיוון און שפּיטעלער און יוריסטישע פירמעס צו ראָטן אויף צו געפונען אַ פּאָסטן, אויף זומער שטעלעס און וויאַזוי צוצוגרייטן אַ רעזומיי. ווער רעדט נאָך די פיינע קעפּ און פעהיקע הענט זיי ראָט מען אויף סטיפּענדיעס און וויאַזוי זיך איינצושרייבן אויף די בעסטע מייסטער קורסן, אויף דאָקטאָריי, אָדער אין ביזנעס שולעס.</p> <p>בקיצור חוץ פון די לימודים לערנט מען אויך אויס וויאַזוי צו שטייגן אין דער וועלט. דער וועלט זעט אין זיי דער צוקונפט און אינוועסטירט דערין מער ווי סתם מיט געלט. מען ברענגט אויך פון צייט צו צייט קאָנגרעסלייט, סענאַטאָרן, מייאָרן און אַנדערע הויכע פענצטער צו פאַרקויפן זייערע מיינונגן, צו דעבאַטירן, וווּ דער יוגנט קען זיי אויסהערן און זיי אויספרעגן אויף זייערע פּאָליטיק און זייערע אויסזוכט און סתם צו דערציילן וויאַזוי זיי זענען אַרויף אויפן לייטער און וויאַזוי זיי האָבן דערגרייכט אַזוי הויך.</p> <p>ביי אונז ווייטער, האָט ער געגעבן צו פאַרשטיין, איז עטוואָס אַנדערש. ווען אַ רבי, דאָ האָט ער געמיינט אַן אדמו"ר, אַ ריכטיקער סולם מוצב ארצה וראשו מגיע השמימה, מיט אַ ייחוס אַזוי לאַנג ווי זיין בעקיטשע און אַ בעקיטשע אַזוי גאָלד ווי זיין נשמה און אַ נשמה אַזוי ציכטיק ווי זיינע פאות און פאות אַזוי געדרייט ווי זיינע פינאַנצן, ווען אַזאַ רבי באַזוכט אין אַ חדר אָדער ישיבה ווייסט מען אַז עפּעס טויג נישט. צי מיטן ייחוס, צי מיטן בעקיטשע, צי מיט די פיאות צי מיט די פינאַנצן. אַן אמתע רבי באַווייזט זיך אַמאָל אין אַ כיתה ווען מען פירט זיין אייניקל אין חדר. אין ישיבה קומט ער אויף אָנהייב זמן מיט אַ פּתיחה אָדער אַמאָל מיט אַ פּשעטל אָבער אויסער דעם איז עס אינו לפי כבודו. פאַר מעשהלעך פאַר קינדער איז דאָ אַ דרדקי מלמד און מען צושטערט נישט דעם רבין אויף דעם פון זיין שטענדיקן שויתי.</p> <p>לאָמיר מודה זיין אַז אַמאָל קומט דער צדיק יאָ אָן. ער קומט אַמאָל אין קעמפּ און בפרט ווען ער איז אין דער פרעמד איז דער מנהג אַז מען גייט פאַרהערן. נאָך אַפּאָר שאלות איבער דער מחלוקת פון תנא קמא און ר' יהודה פאָרט מען ווייטער צום נעקסטן כיתה און מען טיילט אַפּאָר עפּלעך אָדער אַ שטיקל טשאָקאָלאַט און מען ווינטשט ווי אַ רעביצן. עס איז אויך אמת אַז דער רבי פאַרברענגט מיט די בחורים שעות לאַנג ביים טיש ווען מען קוקט צו בדחילו ורחימו ווי ער עסט חלה און פיש און יויך מיט פלייש און צימעס און דער פאַרנומענער רבי וואָס אַלגעמיין איז ער נישט מסיח דעת קיין רגע פון השמים כסאי והארץ הדום רגלי זיצט בלויז מיטן עולם אויף לאַנגע שעות און מען זינגט זמירות און מען הערט דברי תורה.</p> <p>דאָס אַלעס איז אמת ויציב, זאָגט אוזער רעדנער. נאָר וואָס איז נישט איינגעפירט איז צום ביישפּיל אַז ווען מען לערנט בבא קמא אָדער בבא מציעא זאָל אַ דיין קומען און מסביר זיין וויאַזוי מער פירט אַ דין תורה, אָדער דער פּראַקטישער זייט פון ענטפערן שאלות, אַז אַ רבי זאָל איבערגעבן זיינע מיינונגן אויף עניני הזמן צו זיין יוגנט, אָדער דער ראש הקהל זאָל געבן צו פאַרשטיין הלכות עסקנות און ווער רעדט נאָך אַז אַ סוחר זאָל דערציילן דער סוד פון חזקת הבתים און דער תירוץ צו כסף מנלן.</p> <p>מיינט נישט מען האָט אים געלאָזט אַזוי לייכט מוציא לעז זיין אויף כלל ישראל. אַ מלמד האָט אַריינגעפרעגט אַז זיינע קינדער האָט מען גענומען זען ווי אַ שוחט פליקט די פעדערן און צו אַ סופר צוצוקוקן וויאַזוי ער מאַכט זיין טינט. אַ מגיד שיעור האָט אויך געזאָגט אַז אַ דיין האָט דערציילט פאַר זיינע בחורים די חכמה פון לעקטער לגבי הלכות שבת וואָס האָט די בחורים אַרויסגענומען פון די כלים.</p> <p>דער מבין האָט זיך נישט געלאָזט און געענטפערט אַז טאַקע פון דעם איז געדרינגן והא גופא ראיה. ווייל אין אַ קאַלעדז ברענגט מען געווענלעך די פירערס און די ראשי העם און די מומחים אין זייערע פעלדער און זיי רעדן דווקא פון זייערע פירערשאַפט און זייערע עקספּערטיז און איבער וואָס זיי האָבן עררייכט. מה שאין כן ביי אונז האָבן די פירערס נישט קיין צייט פאַר די תינוקות של בית רבן. מען געט זיי צוקערלעך אַז זיי זאָלן הויך ענטפערן אמן יהא שמיה רבא און זינגן שהשלום שלו און מען פאַרזיכט צו פאַררעכטן אַנדערע שרייפעלעך. דער שרויפנציער אַליין און דער מוטער־שליסל, די פעהיקייטן צו פירערשאַפט, דער פּראַקטישער זייט פון לעבן, דער מאָטיוואַציע צו עררייכן און שטייגן הויך דאָס אַלעס באַהאַלט מען פון די קינדער און בחורים און בעסער אַז מען דערציילט זיי נישט וויאַזוי אונזערע ראָד דרייט זיך ומהיכן ירק זה חי.</p> <p>ולענינינו, האָט ער צוגעענדיקט ווי אַ באַהאַוונטער בעל דרשן נאָכן אַראָפּברענגן אַ דרשות חתם סופר און אַן ערוגת הבושם, אַז מיר מאַכן אַן אסיפה רבתי צוליב אַ תקנה גדולה פאַר קינדער איז בעסער אַז די קינדער אַליין זאָלן זיך פרי לייגן און די עלטערן און מלמדים וועלן זיי שוין זאָגן אינדערפרי במה דברים אמורים. מיר דאַרפן וויסן אַז קינדער זענען גוט פאַר משניות, בחורים אויף אביי ורבא און אַמאָל אויף אונטערצינדן דער קאַר פון אַ שונא, אָבער דער אמתער תכלית אין לעבן דאָס ליגט סייווי אין תורה. חוץ פון דעם, האָט ער געזאָגט, קוים אַ שידוך דערציילט מען זיי איידער עס ווערט ערנסט איז כּל שכן אויף תקנות און אַנדערע זאָכן וואָס זיי האָבן צייט ווען זיי ווערן עלטער. מיר שעצן שטאַרק דער הבל פי שאין בו חטא און דאָס איז אויף היינט און איצט.</p> <p>דער בעל דרשן האָט געמוזט קענען אָפּליינען דעם 'היתכן' און 'הא גופא קשיא' אויף אונזער שטערנס ווייל ער האָט מוסיף געווען אַז ביי אונז איז בנין נערים סתירה, זקן מאַכט, זה שקנה חכמה און און חושך שבטו שונא בנו. והראיה אַז ביי הקהל שטייט טף למה באו כדי ליתן שכר למביאיהן, זעט מען ווידער אַז קינדער בעצם האָבן נישט וואָס צו זוכן ביי אסיפות און עס איז גענוג אַז מען וועט מיט זיי זאָגן תהילים און אפשר וועט מען מאַכן אַ הוקאָפּ און מען וועט ברענגן אַ טרופע פון זינגערס און ווען די זינגערס הערן אויף צו זינגן וועלן די רבנים אַריינקומען, די קינדער וועלן זינגן ימים על ימי און נעלם ווערן ווי ביי מזכּיר נשמות.</p> <p>דער וועד האָט אויף דעם געוועלט פה אחד און אַצינד מוזן מיר גיין געפונען אַ טרופע זינגערס מיט אַ קיבאָרד שפּילער און אַ ילד פלא און אַ משורר בחסד עליון און דאָס וועט אונז געדויערן לכל הפּחות אַ וואָך. איז אויף דערווייל שאַפט אייך א בילעט און הצעות פאַרן בעסטע טרופּע און זינגער קענט איר לאָזן אין פּאָסטקעסטל.</p> קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-63264560966405919592014-11-09T10:32:00.001-05:002014-11-09T10:32:33.398-05:00אם בהמה אם איש – א’<p>וואָס איך גיי דאָ שרייבן איז למעשה ווערט אַן אסיפה, און נישט סתם אַן אסיפהלע אין אַ חתונה זאַל וווּ מען שלעפּט די נשים צדקניות אַרויס פון קאָך און זיי מוזן געפונען בייביסיטערס און אַ היטש און זיך גאָר אָנטון און אַ חלק פון זיי וועלן זיך אפילו פאַרבן ר"ל. אַז איך קלער אַריין עס איז ווערט פיל מער ווי אַ פּראָסטע אסיפה וואָס פון די מענער פאַרלאַנגט מען אַז זיי זאָלן בלייבן אין דער היים אויפפּאַסן אויף די קינדער און דער קרעכצט אַז ער מוז גיין צום שיעור, דער צו מעריב און דער האָט אַ רעסעפּשן צי אַ בר־מצוה און אַלץ צו הערן דער זעלבער שרייער און קרעכצער און וויינער.</p> <p>ניין, פאַר דער ענין אשר ישנו פה מוז מען האָבן נישט ווייניקער ווי אַן אסיפה רבתי. אַזוינס וווּ מען שירהט אויס בענקלעך צו קלאָצן אויף אַ גלאָז הינטער וואָס זיצן די אריות שבחבורה, די אמתע מנהיגים פון כּלל ישראל, די נראים ואינם רואים. די צדיקי הדור וואָס היינטצוטאָג איז זייערע גאַנצע קאָפּ פאַרטון מיטן אינטערנעט, און טעלעפאָנען און מיט פרויען קליידונג און אַנדערע דברים שבקדושה אַז קוים האָבן זיי צייט אויף אַ לא תגנוב אָדער אַ לא תחמוד. די רשכבה"גן וואָס באַווייזן זיך יעדער וואָך אין די צייטונגן, איטליך ביי זיין וואָרט, תנאים אָדער פדיון פטר חמור. די קדושים מרחם וואָס אַזוי אָפּגהיטן זענען זייערע אויגן אַז זיי זען נישט ווייטער ווי דער צעטל וואָס דער עסקן הייסט זיי אונטערשרייבן און דער שוואַרצע גלאָז וואָס נאָר הינטער דעם קענען זיי זיך באַווייזן צו די בית יעקב, אלו הנשים. טאָמער וועט חלילה זיין אויף זייערע זייט אַ שפּיגל וועלן זיי זיך מוזן אַליין אָנקוקן אין די אויגן און דאָס קען זיין סכנת נפשות.</p> <p>נו, קטלא, אַז נישט אויף דעם איז אויף וואָס יאָ? אויסער אינטערנעט איז דען דאָ וואָס צו רעדן, כּלל ישראל איז דאָך בתכלית השלימות? איז אַזוי. מיר האָבן אויך אַ תקנה פאַר כּלל ישראל אָבער אין גאַנצן מיט אַן אַנדערן דרך אין עבודת השם. מיר קומען נישט מיט תקנות פאַר פרויען, כל־שכן נישט פאַר מענער נאָר פאַר די ייִדישע קינדער אַליין, די בני ישראל ממש. די זיסע טייערע נשמהלעך, די משהלעך און רחלעס, די אברהמיס און חניס און די אַלע קליינע באַשעפענישן איבער וועם מען האַלט אין איין מאַכן תקנות, חדשים לבקרים. פאַר חדרים און ישיבות און סעמינאַרן און כוללים און ווער רעדט נאָך פאַר די עלטערן אַליין וואָס זיי זענען דאָך ממש דער אבי אבות. פרעגט נאָר אָן ביי יעדער עסקן וואָס טוט אין דער נושא און זיי וועלן אייך אַלע זאָגן פה אחד אַז עס איז נישט דאָ נאָך אַזאַ פּלאַץ וווּ ייִדישע קינדער ווערן אַזוי קאַליע ווי אין זייערע טמאנער היים.</p> <p>די מעשה איז אָבער אַז פאַר די קינדער אַליין, די תכלית פון אַלע תכליתן, מאַכט מען עפּעס די ווייניקסטער תקנות. אמת מען לערנט מיט זיי משניות, און זיי פאַרהערן זיך מסכתות, און מען מאַכט פון צייט צו צייט אינטערנאַציאָנאַלע תהילים געזאָגעכצער אָבער אויסער די תהילים הוק־אָפּס איז זייערע טאָג טעגלעך לעבן מער ווייניקער ווי פון די מאַרמאָרישע צייטן. דער וועלט רוקט זיך, מען שאַפט פרישע טעכנאָלאָגיעס, נייע ערפינדונגן, גאונישע פּאַטענעטן, שטריימלעך ווערן העכער, שייטלען לענגער, רבישע קאַרס ברייטער, און אונזערע יידישע קינדערלעך זיצן זיך ווייטער אין די זעלבע שטוקעדיקע צימערלעך, די טישן אויסגעלייגט ווי אַ 'ח' אַז קיינער זאָל זיך פון דער רבי חלילה נישט קענען פאַרשטעקן, שאָקלען זיך איבער די משניות, און טייטשן ווייטער מעשה שבאו בניו של רבן גמליאל מבית המשתה, עס איז געווען אַ מעשה אַז רבן גמליאלס זונען זענען שפּעט אַהיימגעקומען פון אַ חתונה.</p> <p>איי ביי אַ חתונה דאַווענט מען נישט איין מאָל מעריב נאָר פריש צווישן יעדער געריכט און פאַרן טאַנצן און נאָכן טאַנצן און ווער רעדט נאָך איידער דער מצווה טאַנץ וואָס דאָס איז דאָך דער צייט ווען די נשמות קומען אַראָפּ פון גן־עדן מאַכט מען אַ מעריב הגדול אַז דער חתן אַליין זאָל קענען דערין אַ טייל נעמען בשעת ווען מען פאַרבט איבער דער כלה און מען פאַררעכט איר דער שייטל, און ממילא פאַרוואָס האָבן רבן גמליאלס חשובע צדיקימלעך נישט געקענט לייענען קריאת שמע אין דער לאָבי פון דעם זאַל ביי דער זייט פון דער נטילת ידים פאַס מיט דריי איבערפליסיקע מיסט קאַסטנס פול מיט אָפּגעווישטע טרוקן־פּאַפּיר?</p> <p>אלא מאי בית המשתה מיינט גאָרנישט אַ חתונה נאָר זיי זענען געגאַנגן קלאָבן ווי עס איז נאָך דער מנהג עד היום הזה און דאָרט פירט מען זיך טאַקע נישט אָפּצושטעלן דער מוזיק אויף א ברכו און אַ קדיש בפרט ווען דער עולם הייבט אויף די הענטעלעך צום הימל און טאַנצט אַ מצווה טאַנץ אָן אַ גאַרטל און דער ניגון איז ניטאַמאָל, תהא השעה הזאת. ממילא איז שוין פאַרענטפערט פאַרוואָס זיי איז נישט אויסגעקומען צו לייענען קריאת שמע. און איי פאַרוואָס טייטשט מען מבית המשתה, פון א חתונה? זאָגט שוין אויף דעם דער משנה, כדי להרחיק את האדם מן העבירה און לשון נקיה דבר הכתוב.</p> <p>מיר פאַרפאָרן אָבער ווייל מיר האַלטן נאָך ביי די פּיצעלעך בני ישראל מיט דעם הערלעכן צלם־אלקים וואָס בלויז פאַרצוקערטע פאות און שוואַרצן סאַמעטע יאַרמולקעס קענען שאַפן. איז לאָמיר איבערלאָזן דעם רבינס וואָנזע איינגעזאַפּט מיט קאַווע, "מוישי הער דיך שוין אויף צו שפּילן דאָרט, חיים דוד זאָג שוין ווייטער. וווּ האַלטסטו נאָר?" און מיר וועלן זיך צוריק אומקערן צו אונזערע אסיפה.</p> <p>איז אַזוי. אַז מען גייט מאַכן אַן אסיפה פאַר ייִדישע קינדער איז פאַרשטייט זיך אַז מיר האָבן דאָס דורכגערעדט מיט מחנכים, און מבינים, און פּסיכאָלאָגן למחצה לשליש ולרביע, און זיי זענען מסכּים כאיש אחד אַז דאָס קען זיין אַ גוואַלדיקער תועלת בפרט אַז די עלטערן זענען היינטצוטאָג מפקיר די קינדער און אויסער טענות האָבן זיי נישט וואָס צו זאָגן.</p> <p>דער שרייט די קינדער זענען צופיל אין חדר און יענער זאָגט אַז מען דאַרף זיי קוים אַרויסלאָזן ערב שבת צו כאַפּן אַ מקווה. די חדרים מאַכן געוואַלדעס אַז ווען מען לאָזט זיי אַוועק מיט אַ שעה צו פרי קלינגן טאַטעס און מאַמעס אַז למה לי בנים, מיר געבן זיך מיט זיי נישט קיין עצה. אַנדערע מאַכן קולות אַז מען זאָל האָבן חדר אפילו אין שבת און אפשר קען מען האָבן קעמפּ אַ גאַנץ יאָר און מען קען די קליינע פגעים אין גאַנצן פטור ווערן אויסער פּסח ווען מען וועט זיי אַהיים לאָזן צו פרעגן די קשיות און באַלד צוריק אין חדר. און דער תירוץ פון עבדים היינו זאָל זיי שוין דער רבי זאָגן. אויף דעם צאָלט מען אים דאָך, ניין?</p> <p>ווייטער די רביס שרייען אַז די קינדער ווילן נישט לערנען און עס איז שוין נישט ווי אַמאָל און אין דעם זענען די עלטערן גאָר שולדיק. אין דער היים פאַרברענגן זיי אויף קאָמפּיוטער גיימס און אויף זייערע מאַמעס סמאַרטפאָוינס. די עלטערן שרייען צוריק, חלילה! מיר קוקן דער איקס פאַקטאָר בלויז זי אין דער שלאָפצימער און ער אין דער אָפיס און די קינדער ברוך השם לא טעמו טעם חטא. אָבער דאָך רעדן זיך אָפּ די מאַמעס אַז די חברה זענען צוווילדעוועט און יעדער נאַכט רופן זיי די מענער, "ווען קומסטו שוין אַהיים" און ער דאַרף בלויז ענדיקן דער קליפּ און ער קומט שוין.</p> <p>דאָס איז נאָך די בינונים און פון די פורקי עול רעדן מיר אינגאַנצן נישט. זיי שרייען אַז מען לערנט נישט גענוג ענגליש, און די מה יפיתניקעס רודערן אַז מען שלאָגט צופיל. קעגן זיי מאַכן די צדיקים געוואַלדעס אַז די מלמדים האָבן צו ווייניק יראת שמים, די תלמידי חכמים פאַרפירן אַז די קינדער זענען עם־הארצים, די מאַמעס רעדן זיך אָפּ אַז זיי רעדן ענגליש ווי אויסלענדער, די בעל־הביתישע טאַטעס אַז זיי זענען צו פרום און די קינדער אַליין האָט מען דערווייל פאַרגעסן צו פרעגן.</p> <p>ממילא מורי ורבותי צו לייזן די אַלע פּראָבלעמען נישט אויף היינט און נישט אויף מאָרגן נאָר לדורי דורות האָבן מיר באַשלאָסן מאַכן אַן אסיפה ופרטים יבואו בעז"ה.</p> קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-90785604473929551792014-03-11T13:55:00.000-04:002014-03-12T03:51:15.979-04:00עצרת רגל בפני עצמו<p dir="rtl">מורי ורבותי!</p> <p dir="rtl">זייט מיר מוחל מיין פאַרשפּעטיקטן דרשה אויפן אייערנעכטיקן אסיפה אָדער עצרת און ווי די משנה זאָגט שוין אין בין אסיפה לעצרת אלא חמישים רבוא ודברי תורה בלבד. איך האָב געזאָלט זאָגן מיינע פּאָר ווערטער ביים עצרת און איך בין שוין געשטאַנען ביים בלעמער איינגעוויקלט אין אַ טלית מיטן צעטל אין האַנט גרייט איבערצוגעבן דאָס וואָס די שכינה האָט געדאַרפט רעדן מתוך גרוני און מיט אַמאָל דאַכט זיך מיר אַז אַ קאַץ קריכט מיר אויפן האַלץ. איך טאַפּ זיך פון הינטן און איך שפּיר באַלד אַז עס איז דער פּעלץ פון דעם מקבל עול מלכות שמים און דער קאָפּ האָט זיך מיר גענומען שווינדלען מיט שאלות. אַז מען האַלט ביי קרי"ש דאַרף מען וויסן צי מען מעג שואל זיין מפני היראה אָדער משיב מפני הכבוד און ווי איז אַז נחש כרוך על צווארו? אייגנטליך נישט אַ נחש נאָר אַ תחש צי עפּעס אַן אַנדערע קאַץ. בקיצור, אַ גרויסער גיבור בין איך נישט און איך ווייס אַז פון אַזוינע קעץ אַנטלויפט מען ת"ק פרסה. </p> <p dir="rtl">מיר האָבן באַלד מברר געווען די שאלות ביי די צענדליקע מו"צים וואָס זענען געשטאַנען דערביי. איינער האָט געזאַגט ס'יז אַ שאלה, אַ צווייטער האָט געזאָגט רוף מיך צוריק ביי נאַכט, נאָך איינער האָט געזאָגט אַז לכאורה איז אַ מחלוקת און צום סוף האָט מען מיר געפּסקנט אַז פון קריאת שמע איז מען נישט פטור. האָבן מיר אויך מיטגעשריגן און געווויוועט און געיאָמערט און געהילכט און זיך צוקנייטשט די אויגן און געמאַכט פאַקסן ווי מען זעט בלויז ביי אסיפות און געדונערט אַ שמע ישראל וואָס זייט יעקב אבינו האָט זיך אויפגעזעצט אויף זיין ערש דוי ווען נסתלקה ממנו שכינה מחמת דער חשכות הגלות האָט מען נאָך אַזאַ שמע ישראל נישט געהערט און אי"ה מען וועט נאָך דערפון שטוינען אין די ערב־שבדיקע צייטונגן.</p> <p dir="rtl">על כל פנים מיר פאַרפאָרן און וווּ האָבן מיר נאָר געהאַלטן? יאָ, אייערנעכטן האָבן מיר נישט געקענט רעדן ווייל ווי מיר האָבן שוין מבאר געווען באריכות אויף טוויטער, אַז אויף אַ פּלאַץ וווּ מען קעמפט פאַר תורה ווערט באַלד אַ הלכה פון מבואות המטונפות און מען טאָר קיין דברי תורה דאָרט נישט אַרויסרעדן. שווער צו וויסן פאַרוואָס. אפשר ווייל די חסידישע רביס מיט זייערע צענדליקע זינען רוקן זיך אָן און מיר ווילן נישט זיין כּלפּי זיי אַ לועג לרש. אפשר ווייל עס איז אַ טרחא דציבורא מיטצושלעפּן גרויסע שווערע גמרות און כאָטש אונזערע דור דעה לערנט פון די אַכט יאָר אַלט בלויז גמרא קענען מיר זיך נאָך אַלץ נישט אַן עצה געבן מיט אַ בלאַט אָן מיסטער שאָטנשטיין. אָדער אפשר גאָר ווייל אַז מען שלעפּט די בחורים אַוועק פון די גמרות מוז מען זיי געבן אַקשן פון הצלה אַמבולאַנסן פאַר די וואָס חלשן פון עגמת נפש אויף די שרעקלעכע גזירות, מתעסקים פאַר די וואָס קומען אום על קידוש השם, שומרים על כל צרה שלא תבא, און עס אויסלאָזן מיט אַ ברוך שם וואָס די מלאכים קענען קוים באַווייזן. נו, אַז מען וועט אָנהייבן מיט דברי תורה וועלן די טויזנטע בחורים וואָס מען האָט געברענגט אָנצופילן די נומערן קרעכצן, "מע, פאַרדעם האָט מען שוין געקענט בלייבן אין ישיבה."</p> <p dir="rtl">על כּל פּנים האָבן מיר געהאַלטן ביי טוויטער און שוין ווייטער פאַרקריכן מיר. ווי חז"ל זאָגן טאַקע דברי תורה עניים במקום אחד ועשירים במקום אחר און וואָס מען זאָגט נישט אויף טוויטער איז מען משלים אויפן בלאָג. און טאַקע אייערנעכטן האָבן מיר אויך בייגעלעבט אָט די בחינה אויף אַן אַנדערן אופן. ביי רביס גיסט זיך דאָס עשירות אין פּעלצן און שטילן און קאַרס און פינעף הייזער און וואַקאַציעס פון סאַראַטאָגע ביז פּאַלם ספּרינגס און אַמאָל בדיעבד כאַפּט מער אַריין אַ מיאַמי אויך - מיטן שם פון קפיצת הדרך מאַכט עס אַ קנאַפּן חילוק. אָבער די ראשי ישיבה פאַרמאָגן נעבך קוים אַ היט און אַ פראַק און ווי יעקב און עשו נעמען זיי דער עולם הבא און די צדיקים זענען מעלה דער עולם הזה. קומט אָבער אַן עצרת איז חסד ואמת נפגשו, צדק ושלום נשקו, די עשירים פון מקום אחד און עניים פון מקום אחר טרעפן זיך צאַם און עס ווערט אַ שלימות אמיתי און אַ יחוד העליון ווי עס שטייט אין ספרים הקדושים כי יד על כס יה מלחמה לה' בעמלק והדברים עתיקים. </p> <p dir="rtl">איז לאָמיר ממשיך זיין. חז"ל זאָגן אונז שנים שיושבין ואין ביניהם דברי תורה הרי זה מושב ליצים איז פון דעם געדרינגן אַז עשרת אלפים (אַנטשולדיקט, מאה רבבות) שעומדים ואין ביניהם דברי תורה הרי זה מושב רבנים, צדיקים, ראשי ישיבות ואנשי מעשה ווייל ווער נאָך מאַכט דען אָן אַזאַ מושב. אפילו מהרהר זיין אין דברי תורה איז נישט אויסגעהאַלטן מיט אַזויפיל גדולים אויף איין פּלאַץ. און ווי די גמרא פרעגט שויך אויף יעשה עצמו כאלם, אַ מענטש זאָל זיך מאַכן שטום, יכול לדברי תורה, האָבן אונזערע מנהיגים עס פאַרענטפעט: יאָ, טאַקע לדברי תורה וועלן מיר זיך האַלטן דאָס פּיסק. אמת, די תורה איז מגיני ומצלי אויף אַנדערע און פאַרדעם האָט דוד המלך אויף זיין לעצטן שבת געחזרט בלעטער גמרא אַז דער מלאך המוות זאָל אים נישט פאַרכאַפּן. קומט אָבער אַ קאַמף פאַרן תורה אַליין ווערט תיכף ומיד ניטל נאַכט. מען שליסט אַלע ישיבות און כּוללים און מען גייט האָבן פאָן דאָוינטאָוין.</p> <p dir="rtl">ווייטער קבלת עול מלכות שמים, דאָס איז אינגעאַנצן עפּעס אַנדערש. דער מקבל איז נקי מחשש ציוניזם און מלכות שמים איז סייווי אַ שוואַכער קאָמפּעטישן איז פאַרשטענדליך אַז מען קען מיקל זיין. אָבער תורה, ווער ווייסט וואָס עמעצער קען רחמנא לצלן אַרויסזאָגן בשם דער תורה. האָט עמעצער אַ מושג וואָס פאַר אַ געפערלעכער זאַכן שטייט אין דער תורה? אמוראים טאַנצן מיט שוועסטערס, תנאים פאַרליבן זיך אין נשים, בני ישיבה גיין אָ. טי. די., מען הייסט לערנען אַ פאַך מיט קינדער און נאָך ענלעכע הימל געשרייען, איז וועט מען אויפהאַלטן גרויסע רביס אַז זיי זאָלן שטיין ווי אָקסן און אויסהערן בפירושע כפירה? נאָוי וויי! היה לא תהיה! דרשות זענען גוט פאַר אונז בהמות וואָס לויפן פון אַן אסיפה ביז אַן עצרת אָבער נישט פאַר די קדושי עליון וואָס מאַכן גלגול שלג אין פיטער און זייד.</p> <p dir="rtl">עולם, מען בעט זיך האַלטן אין די ראַמען. די צדיקים זאָלן מוחל זיין בכבוד קדושתם און זיך אָפּרוקן איינעם פונעם צווייטן ווייל דער עולם קען נישט פאַרטראָגן דאָרט דער היץ און עס איז סכּנות נפשות. די קעץ אויף אייערע פּלייצעס קענען זיך אויך שאַרפן די נעגל און מען וועט חושש זיין אַז אפשר איז די תורה חלילה נישט דרכיה דרכי נועם. מען בעט אויך בכל לשון של בקשה אַז דער עולם זאָל נישט צוגיין צו נאָנט לקיים מה שנאמר במקום גדולים אל תעמוד.</p> <p dir="rtl">על כּל פנים צוריק צום דרשה, מען האָט טאַקע מעורר געווען צי עס קען נישט זיין אַ שאלה פון ספיקא דיומא און צי היינט מעג מען יאָ רעדן, אָבער אַזויווי מען האָט אונז געבעטן זאָגן אַ פּאָר ווערטער איז נמנו וגמרו אַז דרשות הייסן סייווי נישט תורה און בדרך צחות אויף יום־טוב של גלויות דאַרף מען זיכער נישט מחמיר זיין. האָבן מיר זיך געקלערט אַז מען קען אפשר זאָגן אַז שמיני עצרת רגל בפני עצמו ווייל אַז מען מאַכט איין עצרת נאָכן צווייטן דאַרף מען באַזונדערע פיס דאָס צו קענען פאַרנעמען. פאַרשטייט זיך, אַז מען איז אַ צדיק באַקומט מען אַ בענקל אָדער מען נעמט זיך מיט אַ שטיל ווי עס פּאַסט זיך פאַר כּבוד התורה אויף געדעכטע פיס. און מיט דעם קען מען אויך פאַרטייטשן וואָס מיר זאָגן ביי אשר יצר שאם יפתח אחד מהם, אַז איין גדול וועט זיך אויפמאַכן דאָס מויל צו זאָגן אפילו אַ האַלבער וואָרט איז אי אפשר להתקיים ולעמוד לפניך אפילו שעה אחת און אויס דער גאַנצער אסיפה.</p> <p dir="rtl">און לפי דעם קען מען אויך פאַרשטיין בעסער פּשט פאַרוואָס ביי קבלת התורה האָבן די יייִדן געבעטן משה רבינו דבר אתה עמנו ונשמעה ואל ידבר עמנו אלקים בן נמות. איז דאָך ידוע די קשיא ווי קען זיין אַז כּלל ישראל האָבן נישט געוואָלט אויסהאָרכן גאָט אַליין. נאָר וואָס דען, לויט וואָס מיר האָבן פריער געזאָגט איז שיין פאַרענטפערט.</p> <p dir="rtl">ווייל פאַר קבלת התורה זענען געווען פּלאַקאַטן, אל תגשו אל אשה, און צעטלעך פון אם בהמה אם איש לא יחיה, און באָסעס זענען געפאָרן אין מדבר אַריין און דער עולם האָט געמיינט אַז עס וועט זיין אַ מצב. מען וועט רעדן פון צניעות און אויסמשלען בטוב טעם ווי אַ פרוי טאָר נישט אויסזען, פון וועלכער פאַרבּ זי זאָל זיך פאַרמיידן, אויסמעסטן ווען שמאָל פון אויבן הייבט אָן הייסן ברייט און ווען לאַנג פון אונטן הייבט אָן ווערן קורץ, שילדערן דער שניט פון אַ כשרע שייטל און דער דיק פון אויסגעהאַלטענע שטרימפּ. דער עולם איז גקומען אין די מאַסן, מייקס האָבן געדונערט, פאָטאָגראַפירער האָבן געבליצט און עס האָט אויסגעזען דער סאָרט קידוש השם וואָס ברענגט אָן קעפּלעך פון קידוש לבנה אותיות אין צייטונגן און וועבזייטלעך וואָס זענען אסור בתכלית האיסור.</p> <p dir="rtl">קומט אָבער למעשה און עס רוקט זיך אָן דער כביכול, ער לאָזט זיך אַראָפּ אויפן באַרג מיט זיין פּמליא און מען וואַרט שוין ער זאָל קנאַקן ווי אַ וואַקסמאַן גייט ער און ער הייבט אָן מיט אַן אנכי און לא יהיה לך און אַנדערע נאַרישקייטן. זאָג נאָר, ביסט אויפן קאָפּ געפאַלן? לא תשא און לא תגנוב? וואָס ליגנט טאָר מען שוין אויך נישט זאָגן? און אַ גנבהלע איז אסור? אפילו אַז אַנדערש קען מען נישט צאָלן געהאַלט פאַר מלמדים און מגידי שיעורים? און וואָס איז אַז אַ ייד דאַרף פּרנסה? זאָג נאָר אַזאַ צדיק ביסטו? דו צאָלסט דיינע שטייערן ביזן לעצטער פּעני? איז חיש נישט אין קאָפּ. באַשעפער טייערער, פּליז וואָס דו טוסט דאָרט אויבן איז דיין ביזנעס אָבער דאָ אונטן, צווישן מיר און דיר, איט סאָקס ביג טיים. איז זיי אַזוי גוט און שיק אַראָפּ רבי ר' משהלע און זאָל ער זאָגן אַ פּאָר ווערטער. ער וועט שוין וויסן וואָס צו זאָגן און ווען צו שווייגן.</p> <p dir="rtl">ולענינינו איז ראַטזאַם אַז יעדער זאָל שטיין אין זיין מחיצה אָן אַן אויבן אָן און אויסזאָגן די קאַפּיטלעך און חלילה קיין וואָרט נישט אויסרעדן. ווייל נאָר שוואַרצע דאַרפן האָבן אַ בעל דרשן וואָס קען רעדן פאַר אַ מיליאָן מענטשן און זאָגן חלום חלמתי און אויפרודערן דערמיט אַ וועלט. ביי אונז אָבער וואָס עס שטייט אין כוחם אלא בפה האָט עס צוגעגנבעט דער פּי האתון און מאַקסימום קענען מיר זיך ערלויבן אַ ברוך שם פון אַ בייזער צדיק מיט אָנגעבלאָזענע נאָזלכער, אַ ביסל תהילים פון אַ זויערער רבי און דער פעל פון פיפצן קעץ. אָבער חלילה נישט קיין הענטשקעס ווייל גזירה שווה שאו ידיכם קודש און ידיכם דמים מלאו און בלוט וואַרעמט אַלע איברים. און דרך אגב ווען מען מאַכט ברוך חכם הרזים בעט מעם אַז דער עולם זאָל אינזין האָבן צו פטרן אויך די חכמי כעלעם.</p> <p dir="rtl">מורי ורבותי! ואָס מיר דאַרפן זיך פון דאָ אַוועקנעמען איז אַז טאָמער אָפערירט מען אַ בן־ישיבה אַ דזאַב זאָל ער שוין צוריקלויפן צום ליל שישי טעלער און פאָרן פון ראַדאָמסק ביז ליזענסק און פון מעזביז קיין אומאַן און זיך אַריינכאַפּן קיין באַרדיטשוב אונטערוועגנס און אַלעס ווערט גערעכנט פאַר תורה. און אַז כאַפּערס קומען אייך נעמען אין מיליטער זאָלט איר זאָגן אַז איר זענט אַן עילוי. אייער עלטער־עלטער זיידע האָט געכאַפּט קאַנטאָניסטן פאַרן צאַר ניקאָליי בכדי מען זאָל נישט אָפּשמדן זיינע קינדער איז כּל שכּן אין אַ יידישער מדינה קען מען כאַפּן אַ פּאָר פרענקעלעך אַז גאָטס געוווּנטשענע בנש"קלעך זאָלן ווייטער קענען עומד זיין בג' שעות.</p> <p dir="rtl">און אַז איר זענט נישט אַן עילוי און איר האָט נאָך נישט אָפּגעפרעגט אַ ר' עקיבא אייגר קענט איר זאָגן אלו דברים שאין להם שיעור און די עם־הארצים וועלן מיינען אַז מען איז מגלה רזא דרזין. און טאָמער זענט איר אויך אַ בנש"ק איז אויסער דער זכות פון אייערע זיידעס וואָס מיען זיך פאַר אייך דאָרט אויבן קענט איר דאָך אוודאי דעם זיידנס שלש־סעודות תורות און מלוה־מלכה מעשהלעך ישר והפוך איז זענט איר אַ פאַרטיקן עילוי. און דער זכות פון מעביר סדרה זיין וועט מעביר זיין דעם ממשלת זדון מן הארץ און די טמאנע סמאַרטפאָוינס וועלן קלינגן צו אנו משכּימים והם משכימים. מיר שטיין אויף צו אַ וואַרעמע מקווה און אַ הייסע קאַווע און זיי שלמזלנים דאַרפן זיך אויסמושטירן ווייל אפילו כל ישראל חלק קענען זיי נישט אויף אויסנווייניק. און זיי שוטים מיינען נאָך אַז מען שיצט אויף אַ מדינה בחרב ובקשת און ווילן נישט וויסן אַז אַלעס באַשטייט בזכות פון נ"ט בר נ"ט, מיגו און ברירה.</p> <p dir="rtl">זייט מיר מוחל, מיר האַלטן איצט פאַר פּורים ווען מרדכי האָט געזאָגט לך כנוס את כל היהודים מילא איז אַ ראיה אַז איצט איז אַ זמן וואָס איז גאָר שטאַרק מסוגל אויף עצרתן. אַמאָל האָט מען געדאַרפט עשרה בטלנים אָבער היינט איז גענוג עשרה פועלים ווייל מען דאַרף דאָך אַן עולם אויף אסיפות. ממילא דער עולם חלשט צוריק צו לויפן צו די גמרות און איך וויל קיינעם חלילה נישט אויפהאַלטן. איז זאָגט אייך אָפּ זיבן מאָל ה' הוא האלקים און גייט זעט אויף יו־טיוב וויפיל היטס דער שמע ישראל האָט באַקומען. באַוווּנדערט דעם היסטאָרישן קידוש השם וואָס איר האָט זוכה געווען צו דערלעבן און לכבוד פורים פאַרגעסט למען השם נישט דאָס קאָנווערטל.</p> <p dir="rtl">אַ פרייליכן פּורים!</p> קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-16502545839446151492014-01-30T14:15:00.000-05:002014-01-30T19:46:12.832-05:00משיב הרוח<p><em>בלאָויאינג אין דע ווינד</em>, פון שבתי זיסל צימערמאַן (א.ב.וו. בּאָבּ דילען) <br />אַן איבערזעצונג </p> <p>וויפל שטראָזן מוז שפּאַצירן אַ מאַן <br />איידער ער גייט אויף אַ גאַנג? <br />יאָ און וויפל ימים מוז אַ ווייסע טויב פליען <br />איידער זי שלאָפט אין דער זאַמד? <br />יאָ, און וויפל מאָל מוזן קאַנאָן באַלן פליען <br />צו פאַרבאָטן אויף אַן אייביקער זמן? <br />די ענטפער מיין פריינד עס בלאָזט זיך אין דעם ווינט <br />די ענטפער עס בלאָזט זיך אין דעם ווינט.</p> וויפל יאָרן קען אַ באַרג עקזיסטירן <br />פאַר ס'שווענקט זיך אין ים אויסגעשפּרייט? <br />יאָ, און וויפל יאָרן קען אַ פאָלק עקזיסטירן <br />פאַר מ'ערלויבט זיי צו ווערן באַפרייט? <br />יאָ, און וויפל מאָל קען אַ מענטש באַגראָבן זיין קאָפּ <br />ווי ער זעט נישט אויף נאָנט און אויף ווייט? <br />די ענטפער מיין פריינד עס בלאָזט זיך אין דעם ווינט <br />די ענטפער עס בלאָזט זיך אין דעם ווינט. <p></p> <p>וויפל מאָל מוז אַ מענטש קוקן אַרויף <br />איידער ער זעט פון דעם הימל דער שיין? <br />יאָ, און וויפל אוירן מוז איין מענטש פאַרמאָגן <br />איידער ער דערהערט אַ געוויין? <br />יאָ, און וויפל טויטע ביז ווי לאַנג אַז ער ווייסט <br />אַז צו פיל אויפהערן צו זיין? <br />די ענטפער מיין פריינד עס בלאָזט זיך אין דעם ווינט <br />די ענטפער עס בלאָזט זיך אין דעם ווינט.</p> <p>(לכבוד שבת ראש חודש אדר א' תשע"ד)</p> קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-32228702500227830922014-01-21T12:32:00.000-05:002014-01-21T17:33:30.003-05:00חלום חלמתי<p>לכבוד מ.ל.ק. טאָג (ספיקא דיומא) </p> <p>ס'אָט זיך דיר געחלומט? <br />לייג דיך צוריק שלאָפן <br />אין דער טראַכט פון אומטראַכט <br />דער דאָכענע איז לייכט <br />אומגעפלויגענע פעדערן <br />שושקן נישט קיין סודות </p> <p>קענסט נישט איינשלאָפן? <br />אַ קאָשמאַר האָסטו געהאַט <br />מיט קולי קולות פון דער נאַכט? <br />ווילדע חיות בייסן בלויז <br />מיט אָפענע אויגן קענסטו זען <br />חלילה אַ רפואה אָן אַ מכה </p> <p>שוין ווידער חלומט זיך דיר? <br />אַ לייטער לויפט אין הימל? <br />קריך גאָר הויך <br />וועט זיך קראַכן אַ מחיה <br />פאַרשמיר נאָר נישט דער קאַפּעליטש <br />ביי די וואָלקנס אין דעם נעפּל </p> <p>הנה ימים באים <br />זעט ער זיך אין טרוים <br />אַן אַקער דערגרייכט אַ שניט <br />מכות יאָגן דאָס טויט <br />פאַרסמן ביז מען דערשטיקט <br />קרענקן ביז מען פגרט <br />נחת ביז מען פּלאַצט <br />חלומות ווי לאַנג מען שלאָפט </p> <p>נאָך אַלץ ווילסטו חלומען? <br />נישט גענוג געשלאָפן? <br />קוק דיר דאָרט אויפן האָרלויזן קאָפּ <br />ליגט מיט אַ הפסק פון אַן אמה <br />און אַ טרוימיק בילד מיט אַ כלה קרוין <br />איינגעהילט חלומט זי אין אַ זאַק <br />אָן אַ סימן פון אַ חזה ושוק <br />נאַסע חלומות וועט זי דיר געבן <br />מיט נעגל וואַסער אָנגעגאָסן </p> <p>אָבער נישקשה ס'יז אַ חלום <br />דער געגאָלטער בעל חלומות <br />קען אין גריב דיר כאַפּן שטערן <br />מיט דריי קאָרבן עקדישן <br />די קליידער האָט ער זיך געטוישט <br />דער בעסערער מענטש <br />זעצט ווי אַ בעקער <br />און אַ גאַנצער מבין ווערט ער מיר <br />אויף פרנסה פאַרן עולם <br />נאָך פאַנטאַזירן מיט אַ שיכור אין אַ באַר </p> <p>טרונקן קען מען נישט? <br />וועט זיין טרוקענע חלומות <br />מיט פרעסנדיקע פעטע קיען <br />און שלינגן שיריים זאַנגן <br />פון אָנגעשטאָפּטע גראָבע אָקסן </p> <p>שוין צייט אויף מודה אני פאַרן האָן <br />טרוימען האָט אויך אַ שיעור <br />פון קשיות שטאַרבט מען נישט <br />פון אַ חלום לעבט מען נישט <br />המפּיל זאָג און דריי גוט אויס דאָס ליכט <br />אַ גוטע נאַכט <br />שלאָף געקרענקטערהייט</p> קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-75874537877627186732013-12-31T11:58:00.000-05:002013-12-31T19:43:20.738-05:00אדמורים נקבצו עלי<p>עס טוט זיך אין דער גאַס און אויף דער וועב אַ גערודעריי. די שכינה האָט געזאָלט גיין אין גלות און עס האָט זיך גערעדט אַז די ל"ו צדיקים וואָס וווינען שוין היינט צוטאָג איטליך אין זיין פּאַלאַץ וועלן ווידער מוזן אָנכאַפּן דאָס וואַנדער שטעקל מיטן זילבערנעם הענטל. מיט אַ זאַק איבער דער געפּעלצטער פּלייצע וואָלטן זיי געשפּאַנט דער זיין קאַדילאַק און דער זיין לעקסוס און גיין מיט אַ געוואַלדיקער מסירת נפש אָפּרעכטן גלות אויף פּריוואַטע פליגער למען כּבוד שמו יתברך ולמען אחינו בני ישראל הנתונים בצרה.</p> <p>מיינט נישט אַז מען האָט נישט אין באַטראַכט גענומען ר' קטלאן מיט זיינע 347 טוויטער חסידים און נאָך 279 פייסבוק חבירים. אפילו אַז איר וועט אַראָפּנעמען אלו מאלו וועט אַלץ בלייבן אַ קיימא לן פון לכל הפּחות א מנין וכידוע פון צדיקים אַז צען ייִדן גלייבן אפילו אין אַ קלאָץ קען עס אויך טיילן מכּות. האָט מען זיך מיט אונז טאַקע געראָטן און סיי דער גבאי און סיי דער יד ימין זענען געווען ביים אסיפה רבתי וואָס איז בלויז געווען דער הכנה צו דער אסיפה פון אַלע אסיפות וכדברי הכתוב והאספסוף אשר בקרבו התאוו תאוה. נישט חלילה אַ תאווה אויף מי יאכילנו בשר ווייל צו דעם האָבן מיר ב"ה אַזויפיל אַז מען דאַרף ניטאַמאָל דערצו גלוסטן. ביי אונז קומט עס אויך נישט אַרויס פון נאָז ווי ביי דער דור דעה פון די מתי מדבר. ביי אונז בלייבט עס גאָר אין בויך ווי קראַנטע מקורות זאָגן עדות בנאמנות פון די בילדער וואָס ערשיינען וואָך וואָכנטליך אין אָן אַ צאָל אויסגאַבעס. דאָס מאָל אָבער התאוו תאווה פון צאַמברענגן כּלל ישראל און איינרייסן וועלטן ווי מען האָט שוין נישט געטאָן זייט מען האָט דאָס לעצטער מאָל איינגעזאַמלט כּלל ישראל מיט אָנגעפער 18 חודשים צוריק. און מחמת די גרויסע הצלחה פון דער לעצטער אסיפה האָט מען געפּלאַנט אַז דאָס מאָל זאָל זיין אַזאַ אסיפה וואָס זייט אסיפות אסיפען זיך האָט מען נאָך אַזאַ אסיפה נישט געזען.</p> <p>דאָס מאָל האָט עס נישט געדאַרפט זיין מיט אונזערע וואָכענדיקע חוץ לארצדיקע ליצים וואָס באָדן זיך אין טומאת ארץ העמים און זיצן על סיר הבשר באכלנו שיריים לשובע. דאָס מאָל וואָלט עס געווען דער ריל סטאָף, די ערענסטע סחורה. די אמתע קדושי עליון וואָס זענען אַזוי אָפּגעטיילט פון קרוצי מחומר און אַזוי אויסגעדאַרט פון תעניתים אַז אויפן פליגער נעמט יעדער פון זיי אויף צוויי זיצן איינס קעגן זכור און איינס כּדי לערבב השטן. מיר רעדן דאָ פון צדיקים וואָס אויף זייערס אַ וואָרט ציטערן הימל מיט ערד. צדיקים וואָס קענען אונטערברענגן אַ רעגירונג מיט אַ בני היכלא און אויסליידיקן שטאַטישע קאַסעס מיט אַ ה' מלך. אָט זיי האָט געהייסן גייט מען ברענגן צו שלעפּן אויף צו ווייזן די פאַרגרעבטע אַמעריקאַנער וואָס דאָס הייסט אַ צדיק. ווי חז"ל זאָגן מלכותא דרקיעא כעין מלכותא דארעא און אַז זיי קענען דאָס אין אונזערע עולם השפל איז כל שכן אַז עין לא ראתה וואָס זיי קענען ווערטשאַפטן דאָרט אויבן.</p> <p>וויבאַלד מיר געהערן ליידער נישט צו די איי קלאַס רביס ווייל מיר האָבן זיך נאָך נישט אויסגעאַרבערט אָנצוקמען צום מדרגה פון ווייסע שטרימפּ אויף אַ וואָכנטאָג און אַ מקוה אין דער בייסמענט האָט מען אונז געשטעלט אויפן תפקיד פון אויפקלערן דעם אָנ־ליינער עולם בבחינת כה תאמר לבית פייסבוק ותגיד לבני טוויטער. מיר רעדן שוין היינטצוטאָג פון אַ יישוב פון עטלעכע רבבות וווּ ייִדן יראי השם און מדקדקים על קלה כבחמורה זענען זיך מתענג על ה'. אַמאָל האָט מען נאָך געמיינט אַז מען קען מיט אַן איסור און אַ חרם פון אונז מאַכן אַ גל של עצמות אָבער געלויבט דער פון אויבן מעשה שטן הצליח און מיר פאַרמאָגן שוין היינט מסלתה ומשמנה פון יהדות החרדית. אויף אַ פּראָסטן מיטוואָך אויף קאַווע שטיבל קענט איר איינזאַפּן מער חכמה און יראת שמים ווי אין פופצן חול־המועד דרשות צווישן מנחה און מעריב.</p> <p>די הקדמות און התנצלותן וועט איר שוין אַליין פאַרשטיין און לאָמיר רעדן אַביסל צום ענין. לאָמיר נישט פאַרוויילן טייערע מינוטן און פרעגן ווי אַנדערע אַז ווער וואָלט פאַרדעם באַצאָלט און וואָס האָט געדאַרפט זיין דער צוועק. איבער דער געלט ווייסן מיר שוין מאז ומתמיד אַז צדיק גוזר און דער עולם צאָלט און יאָ אסיפה נישט אסיפה וואָלטן מיר נישט פאַרדינט. ווייטער איבערן צוועק, גיי פרעג ביי אַ צדיק דער צוועק. דער צוועק פון טישן יעדער מאָנטיק און דאָנערשטיק פאַרשטייט איר יאָ? און דער צוועק פון מחלוקהלעך איבער וועלכער זון צי איידעם צי שוועסטערקינד זאָל ממלא מקום זיין דעם טאַטן האָט יאָ אַ זינען? און דער ציל פון תקנות איבער אַלעס פון ווען זיך צו לייגן ביז ווען זיך צו פאַרקניפּן, ווען אַ חתן צו ווערן און וויאַזוי חתונה צו מאַכן, וועלכער טעלעפאָן צו קויפן און וועלכער טאַריף זיך צו פאַרשרייבן מאַכט יאָ סענס? נאָר אויף רביס פרעגט מען נישט קיין קושיות. מיר פאַרברענגן אין עולם העשיה און זיי זענען פאַרגלייצט אין עולם האצילות וואו זיי זענען נהנה מזיו השכינה ווי עס זעט זיך אָן אין דער גרייס פון זייערע בעקיטשעס. מיר האָבן איין כּלל אַז אין לנו דברי בן עמרם און אַז עמרם האָט געהאַט מער ווי איין זין איז ווי דער פּסוק זאָגט, הוא משה ואהרן, הוא אהרן ומשה, און אויף ביידע קען רוהען רוח הקודש.</p> <p>ממילא לאָמיר בלויז קוקן אויף זייערע דעקלאַרירטער ציל, כּלומר דער ציל פון נישט נעמען ישיבה בחורים און כּולל יונגעלייט אין מיליטער. די חסידישע מנהיגים האָבן געדאַרפט קומען צו דערציילן פאַרן אַמעריקאַנער ייִדנטום ווי מען רודפט זיי נעבעך על עסקי נחל החרדי און אונז מעורר זיין אַז מיר זאָלן איינזען דער ביטערער מצב אין וואָס זיי געפונען זיך. מען וויל נעבעך אַוועקרייסן די צאן קדשים פון די ישיבה בענק און זיי פירן אויף שמד. מעם מזבחי, פונעם רבינס טיש, תקחנו למות. די מדינה וויל זיי אויסטון די שוואַרצע און ווייסע שמונה בגדים און זיי אָנטון גרינע מאָנדירן רחמנא לצלן. און אַז דאָס איז נישט גענוג וויל מען מיט זיי עובר זיין דער איסור דאורייתא פון זיין אַ מלמד ידות לקרב ואצבעות למלחמה. און אַז מיר וועלן נתפעל ווערן האָפן זיי אַז מיר וועלן זיך אָפּהאַלטן פון שיקן אונזערע חוץ־לארצדיקע דאָלאַרן קיין ארץ ישראל וואָס ווי באַוווּסט האַלטן אויס באָראָ פּאַרק און מאָנסי אַלעס פון דער איכילוב שפּיטאָל אין תל אביב ביז מכון ויצמאַן אין רחובות און ווער רעדט נאָך די סובמאַרינען און די טאַנקן. אַלעס איז אַ דאַנק די לב חפצה ורוח נדיבה פון דאָס ניו יאָרקער און ניו דזערזיער פאַרשטריימלטער יידנטום.</p> <p>מיינט נישט אַז זייערע שכל שטעלט זיך ביי דעם. זיי האָפן אויך אַז מיר וועלן לייגן דריקונג אויף אוזערע לעגיסלאַטורן צו דרוקן אויף מדינת ישראל צו מהפך זיין דער מדת הדין און אָט דאָ שטעלט זיך אויס די אויסטערלישע חכמה בינה ודעת, דעה בינה והשכל פון די קאַרפּן קעפּ וואָס הייסן אונזערע מנהיגים. אַמעריקע קריכט איצט קוים אַרויס פון צוויי קריגן און פון אַ שווערע עקאָנאָמישע לאַגע, דער פאַראייניקטע שטאַטן איז באַזירט אויף אַ לחלוטינדיקע אָפּטיילונג פון שטאַט און רעליגיע, אַמעריקע לעבט און פיטערט זיך אויף בזיעת אפיך תאכל לחם און פּונקט צו אונז קומען זיי. זיי מיינען אַז דאָ וועלן זיי האָבן אַן איינהעריקן אויער פאַר אַ שנעל־וואַקסנדיקן שיכט פון דער ישראלישן געזעלשאַפט וואָס האַלט אַז נישט זיי מיינט דער פּסוק. זיי דאַרפן נישט אַרבעטן, נישט קעמפן, נישט פאַרדינען, נישט זיך מקריב זיין און אַלץ ווייל ר' שמען בן יוחאי האָט געזאָגט אַז זכה מלאכתן נעשית על ידי אחרים.</p> <p>און ווען זיי זאָלן קומען ווי לינקע פּאַסיוויסטן וואָס האַלטן נישט פון קריג און געשלעג און זיך פּראָקלאַמירן <em>קאָנשיענשוס אָבזעקטורס</em> וואָלטן זיי נאָך אפשר געהאַט אַ מאָראַלישן טענה און זיך פאַרדינט די סימפּאַטיע פון די שיכטן וואָס נייגן זיך צום פּאַליסטינער קאַמפ. זענען זיי דאָך אָבער עפּ"י רוב פון די סאַמע רעכטסטע וואָס עס איז פאַראַן. רוב פון זיי וואָלטן קיין ד' אמות פון א"י נישט אויפגעגעבן און אפילו די פּאָר וואָס זענען ווייניקער עקסטרעם האָבן אויך נישט קיין רעטונג פאַר די מדינה אָן אַ מיליטער און אַן אַרמיי. נאָר וואָס דען, זיי זאָגן אַז זייערע תורה באַשיצט ארץ ישראל. איז וואָס קומען זיי נאָך אַמעריקע? אַ מאָדנע תורה פאַרמאָגן זיי וואָס פועלט נאָר קעגן פּאַלעסטינער ראַקעטן, סירישע טאַנקן און איראַנישע מיסלס אָבער עס קען זיך נישט אַן עצה געבן מיט דעמאָקראַטיש געוויילטע פירער.</p> <p>איז לאָמיך אייך זאָגן, קול ענות אנכי שומע. סיי דער וועלן און סיי דער נישט וועלן איז אַ סימן פון אַ פירערשאַפט וואָס איז נבוכים הם בארץ סגר עליהם המדבר. אין דער היים בלאָנזען זיי און אין דער פרעמד קענען זיי שוין נישט פאָרן. זיי זענען אַ קאָפּ וואָס איז אָפּגעזונדערט פון די קערפּער. זיי גלייבן זייערע אייגענע קינדערישע פּראָפּאָגאַנדע וואָס ווערט אָפּגעדרוקט אין זייערע אויסגאַבעס, ווערן נתפּעל פון די פּאַיאַצישע בילדער פון זיך אַליין אין קאָרלירטע בעקיטשעס ביי תנאים, חתונות, בריתן און שבע ברכות, און זיי מיינען אַז עס איז שוין נישט דאָ קיין שיעור צו דער פערדישקייט פון זייערע נאָכפאָלגער. זיי מיינען אַז וויבאַלד זייערע משולחים קענען יאָר נאָך יאָר אַרויסציען פון אונז אַ מאַיאָנטעק און וויבאַלד די חסידים קומען צו פאָרן יאָר נאָך יאָר זיך ריינוואַשן די נשמות ביים צדיק און אויספועלן רפואות ישועות און נחמות ביי די קדושי עליון דערפאַר קענען די צדיקים אַליין אָנקומען בכבודם ובעצמם און איבערדרייען אַ פרעמדער וועלט און עס רופן זייערס.</p> <p>איז לאָמיך זיי דערציילן אַ סוד. ווען איר בלייבט אין ארץ ישראל און איר חושט מיט 40 טעגיקע תפילות, באַזוכן צום כּותל און מירון, קבר רחל און מערת המכפלה, קאַבאַליסטישע מאָמבאָוי דזאָמבאָוי און ליל שישי ביים קבר פון דוד המלך קענט איר אפשר ביי אונז פועלן און עס קען אייך אפילו געלונגען עפּעס ביי אונז צו דערווישן. קומט אָבער אַהער מיט אייערע עבדים לרוץ לפניכם, אייערע שווענץ פון הינטן, איינצושטיין אין אכסניות ביי די וווּלגאַרע וווינערטער דעקאָרירט מיטן טעם פון רוסישע אָליגאַרכן, און אַרומצופאָרן אין אייערע וואַגאָנען ווי מאַפיאַ גאָטפאָטערס וואָלט איר שוין געזען סאַראַ רושם דאָס וואָלט געמאַכט.</p> <p>ווען איר האָט עטוואָס שכל וואָלט איר אייך געלערנט פון דער אסיפה דעם פאַרגאַנגענעם זימער מיט אַ יאָר. דאָרט האָט דער עולם געוואָלט עפּעס הערן אַ חידוש און דברים של טעם ווייל מענטשן זענען באַזאָרגט פון אַ נייע דור וואָס איז פאַרכּישופט אין טעכנעלאָגיע. דער עולם האָט זיך טאַקע אָפּגערופן און איז געקומען הערן אָבער איז אַהיימגעגאַנגן אַנטוישט און פאַראומערט ווייל זיי האָבן געזען אַז די פירער קענען שוין צו זיי נישט רעדן. זיי קענען שרייען און מאַכן געוואַלדעס, זאָגן טייערע ווערטער און זיסע מעשיות אָבער קענען נישט רעדן על של עכשיו אויף אַ פּראַקטישן נוסח מיט ווערטער וואָס זענען יוצאים און נכנסים אל הלב.</p> <p>וואָלטן געדאַרפט די אַזויגערופענע פירער מאַכן אַ קל וחומר אַז אַזאַ פּנים האָט עס געהאַט אויף אַ לאָקאַלן פּראָבלעם וואָס דער כּלל זוכט באמת אַ מיטל צו באַלאַנסן דער אַלט מיט דער ניי, מאָדערנע טעכנאָלאָגיע מיט אַ טראַדיציאָנעלן לעבנסשטייגער ולא עלתה בידם איז ווי וועט עס אויפטון ווען מען האַנלדט מיט אַ ישראלישן פּראָבלעם וואָס קער זיך בכלל מיט אונז נישט אָן? נאָך מער, אַ סאַך פרומע ייִדן פאַרשטיין בכלל נישט פאַרוואָס פרומע זאָלן נישט דינען אין אַן אַרמיי וואָס שוצט אויף אַלע בירגער אָן קיין אויסנאַם פון דער ברייט פון דער היט און דער לענג פון דער רעקל, אָרטאָדאָקסישע יידן זענען נישט גורס דער הלוך ילך פון נאַשן פון א מדינה אָן גאָרנישט צוריקצוגעבן, און וועלטעלכע יידן וואָס זענען סימפּאַטיש צו יידישקייט זען אין די אָ באַנדע אַ גורם וואָס קענען נאָך אינגאַנצן אונטערברענגן די מדינה. און ווי וועלן גויים, וועם די רביס האָבן אויך אין באַטראַכט גענומען, פאַרשטיין פאַרוואָס מען זאָל נישט גיין קעמפן פאַר די אייגענע מדינה ווען זי איז אין אַ געפאַר. האחיכם ילכו למלחמה ואתם תשבו פה איז אפילו נישט אין דער נייער טעסטאַמענט. אַמעריקע לאָזט זיך קאָסטן ביליאָנען צוליב מדינת ישראל און די אָנגעפּאַשעטע אָקסן נישט נאָר זיי לייגן נישט אַריין נאָר זיי ווילן סיי אַנדערע זאָלן פאַר זיי אַרבעטן און סיי אַנדערע זאָלן פאַר זיי שטאַרבן.</p> <p>איז לאָמיך אייך זאָגן, שמעו נא רבותי, אדמורי, אלופי ומורי, אויף דער זייט אַטלאַנטיק האָט אייערע שפּראַך פון בחינות און ענינים קיין ווירקונג און מען זעט אייך פאַר וואָס איר זענט. זויגערס און אויסנוצערס וואָס הרגענען אַוועק דורות מיט אייער פאַרדאָרבענע פירערשאַפט און דער נישטיקער ערציאונג פון אייערע נאָכפאָלגער.</p> <p>האָבן מיר זיך אָבער געקלערט ווי סטאַלין האָט געזאָגט אויפן דייטש: מען טראָגט נישט דער זשאָלעב צום פערד נאָר מען ברענגט דער פערד צום זשאָלעב. אדרבה קומט יאָ צו גיין. שלום עליכם מורי ורבי. קומט. רופט אונז צאַם. לך כּנוס כּל היהודים. מיר וועלן קומען, באייפאָנינו ובאַנדרוידינו נלך. דאָ איז נישט ארץ ישראל וווּ איר קענט טעראָריזירן גאַנצער שטעט. דאָ איז רעלאַטיוו פריי קעגן אייערע טיראַניי. מען וועט אייך נעמען אויפן צימבל און מען וועט צונעמען אויף טעלערלעך אייערע נאַרישקייטן און פאַנטאַזיעס. איר וועט קרעכצן און ברומען און מיר וועלן לאַכן און שפּעטן. איר האָט שוין מיט אונז סייווי נישט קיין שפּראַך און אַז עס נעמט אַזאַ גראַנדיזער מעמד דאָס געווויער צו ווערן איז עס כּדאי יעדער פּעני.</p> <p>קומט אונז נאָר נישט פאַרקויפן אחדות. קוים זענט איר אַ מנין פון רביס און איר האָט אייך געמוזט טרעפן באַזונדער פון צענדליקע ראשי ישיבה. זייערע תורה אויף טויזנטע ספסלי ביהמ"ד איז אוודאי נישט אַזוי חשוב ווי אייערע האָפּקן אויף פּאַרענטשעס. און ביידע האָט איר נישט גערופן ספרדישע תלמידי חכמים. בעל כרחך מוז זיין אַז זיי געהערן ערגעץ וווּ על פּתחה של גיהינום ווייל זייערע זיידעס האָבן נישט געהאַט די זכיה צו שטאַמען פון צווישן דער ווייסל און דער דוניי. און אָט אַזוי האָט איר געוואָלט פאַראייניקן כּלל ישראל.</p> <p>איר, די גרעסטע מחרחרי ריב צווישן חסידישער הויף און חסידישער הויף, צווישן חסידים און מתנגדים, אשכנזים און ספרדים, חרדים און אָרטאָדאָקסן און פרומע און וועלטלעכע, קומט אויף צו זען ווי מען ווערט שוין פון אייך נמאס. אייערע רעגירונג האָט שוין איינגעזען סאַראַ באַנדיטן איר זענט און וויל אייך שוין נישט אויסהאַלטן קומט איר אַהער מאַכן קולות מיר זאָלן אויף אייך רחמנות האָבן. קומט, מאַכט אַ חתונה, אַ קאַרניוואַל, בליטשעט אין אייערע זייד, הילט אייך איין אין פעל און מאַכט אַ מצב. מיר וואָלטן אפילו מיטגעטאַנצט אָבער זאָל זיך אייך נישט דאַכטן אַז מיר ערן אייך, אַז מיר וועלן אייך שטיצן און מיר וועלן אייך נעמען פאַר ערנסט. די טעג זענען פאַריבער און היינט זענען מיר שוין לא רעב לשיריים ולא צמא ללחיים. מיר הונגערן לשמוע דבר ה' און מיר ווייסן איר זענט די לעצטע דאָס צוצושטעלן.</p> <p>דער פועל יוצא פון אייערע ליצנות אָן\אָף רייזע איז אַז דער מאָראַלישע אַרגומענט האָבן געווינען די סאַטמאַרע חסידים. זיי פּראָטעסטירן אַלע יאָרן, דווקא אין גויישע קאַפּיטאַלן און דייקא צו זאָגן פאַר די גויים אַז זיי נעמען נישט אַ טייל אין דער מדינה און ציוניזם מיינט נישט זיי. איך קען נישט גלייבן אַז איך זאָג די ווערטער אָבער אַז איך דאַרף מיך קלויבן צווישן אייך און זיי גיי איך ענדערש מיט זיי. סאַטמאַר נעמט נישט אַ טייל אין די וואַלן, זאָגן אָפן אַז זיי ווילן נישט אַ חלק אין דער מדינה, ווערן נישט אַ שותף אין קיין רעגירונג און שליסן זיך אויס פון נעמען געלט פון דער שטאַט. איז דאָ אַ צד צו זאָגן אַז זיי האָבן זיך פאַרדינט דער זכות צו פּראָטעסטירן אַז אין דער מדינה אין לנו יד וחלק. נישט אַ שטאַרקע רעכט אין מיינע אויגן ווייל זיי קענען זיך אוודאי נישט אַן עצה געבן אַליין אָבער פונדעסטוועגן עפּעס אַ רעכט איז דאָ.</p> <p>איר זענט דאָך אָבער די גרעסטע פאַררעטער. אייערע עלטערן זענען געקומען אויסגעמאַטערט פון די איראָפּייאישע שחיטות און אונטער דער שיצונג פון דער מדינה האָבן זיי זיך באַזעצט, זיך ווידער איינגעפלאַנצט און געבליט, איר פרעסט און נאַשט אַלע יאָרן ביי די ישראלישע שטייער־צאָלער פאַר אייערע שמאַלציקע צוועקן וואָס אויסער איר אַליין און אייער פּאָר טויזנט נאָכפאָלגער האָט קיינער דערפון נישט קיין נוצן, צו דעם שווינדלט און גנבעט איר ווי מען קען נאָר און אַצינד אַז מען דרייט אַביסל אַראָפּ דעם שטראָם און די דעמאָקראַטישע באַלאַנס נייגט זיך אַוועק פון אייך קומט איר פאַרפירן. נישט צו זיי, נאָר אַהער.</p> <p>נאָר וואָס דען, אַזויווי חסידישע רביס בכל דור ודור, וויבאַלד עס ווערט אַן עת צרה אַנטלויפן זיי און לאָזן די חסידים און כּלל ישראל צום קדחת. אין ארץ ישראל ביז היינט האָט זיך עס זיי געלוינט ווייל מען באַהאַנדלט זיי דאָרט מיט זיידענע הענטשקעס כּאילו זיי לייכטן אויף דאָס פאָלק. מען לאָזט זיי אָנקומען מיטן קאַר ביזן עראָפּלאַן ווייל דאָס איז היינט דער תורת הבעל שם אָבער אַזויווי מען נעמט זיך צו זייערע ביינער מאַכן זיי אַ ויברח. קיין מי שברך וועלן זיי נישט מאַכן פאַר אַ קראַנקן זעלנער, קיין קאַפּיטל תהילים נישט פאַר אַ געפאַנגענער סאָלדאַט, קיין קל מלא רחמים פאַר געפאַלענע קורבנות, שטייערן וועלן זיי נישט באַצאָלן און אויסער טענות און דעמאָנסטראַציעס האָבן זיי נישט וואָס צו געבן. אַצינד אַז עס גייט זיי נישט זוכן זיי נישט צו געווינען ביים וואַלן שאַכטל - דאָרט ווייסן זיי בלויז וויאַזוי צו שווינדלן - און אפילו צו פּראָטעסטירן גיין זיי נישט צו זייערע אייגענע רעגירונג וואָס שיצט זיי און קליידערט זיי און פיטערט זיי. באַלד איז עס והוא נסי ומנוס לי און וינס ויצא החוצה.</p> <p>פרעג איך אייך ווידער: וואָס האָבן מיר מיט דעם פאַרלייגט? מדוע באתם אלי לא חודש ולא שבת היום. קומט פירן טיש, נעמען קוויטלעך, טיילן ברכות, פאַרוואָס נישט. אָבער וואָס שיט איר אונז אָן מיט אייערע עקלהאַפטיקער פאָליטיק. מיר וואָס אונזערע שולעס באַקומען קוים אַ פּרוטה פון אונזערע מדינות און וואָס מיר געבן אייך צו שטייער שוין אַלע יאָרן טראָץ וואָס איר האָט באַקומען, מיר זאָלן פאַר אייך פאַרגיסן טרערן?</p> <p>זעט אויס איר זענט מקנא אונזערע סיום הש"ס וואָס האָט באַוויזן אַז מיר קענען זיך פאַראייניקן ביי איין מעמד איז ווילט איר דאָס אויך קאַליע מאַכן. ביי ענק מוז יעדער סעקטע האָבן אַן אייגענער צערעמאָניע ווייל קיין שום פּלאַטפאָרמע קען נישט פאַרטראָגן די צוויי מנינים שווענץ וואָס יעדער פון אייך מוז זיך אומעטום מיטשלעפּן מיט נאָך פינף גבאים הינטער יעדער שטיל. און אַנשטאָט אַהערקומען זיך עפּעס לערנען פון אונז קומט עטץ אַהערברענגן ענקערע קריגערייען. נאָר חסידים, אפשר ליטוואַקעס, אוודאי נישט ספרדים און בדיעבד די סאַטמאַרע אויך אַז זיי וועלן קומען. און פרעגט נישט אָן ביי די לאָקאַלע רבנים און אַקטיוויסטן ווייל אייערע אַראָגאַנץ ווייסט נישט קיין גרעניץ. איר האָט דאָך אַ וואָרט אין הימל און אייך קען מען נישט איינטיילן איז וואָס דאַרפט איר זיך רעכענן מיט וואָס מיר האַלטן? מיר זענען די קי צום מעלקן און איר זענעט די אָקס אויף אונז צו רייטן.</p> <p>האָט מען אייך געלערנט בלק כמו שכתוב. איר וועט בלייבן וווּ איר זענט מיט די שווענץ צווישן די פיס. איר וועט מוזן געווויער ווערן פון דער ווייטנס אַז עס זענען פאַראַן ביי אונז קהלות קדושות פון ברעג ביז ברעג וואָס ווייסן נישט פון אייערע כוליגאַניזם, אייערע גניבות און גזלות. זיי גיין טאַקע נישט יעדן טאָג אין מקווה און האָבן נישט בערד ביז צווישן די קני אָבער זיי טראָגן אויך נישט בלוט אויף זייערע הענט און פאַרדינען זיך נעבעך ערלעך זייער ברויט. אייערע ח"כ אייכלער האָט געזאָגט אַז חוץ לארצדיקע זענען בכלל נישט חרדים און דערויף זאָגן אונזערע לאַנדסלייט, ברוך הוא אלקינו... והבדילנו מן התועים.</p> <p>ברוך שפטרני מעונשו\מאינשי הלזו.</p> קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-57245955026008549892013-12-24T11:48:00.000-05:002013-12-24T17:00:45.469-05:00ומשפטים בל ידעום<p style="font: 14px helvetica,arial,sans-serif; margin: 12px auto 6px; display: block; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none"><a href="http://shabbosblettel.wordpress.com/2013/12/24/%d7%a9%d7%91%d7%aa-%d7%91%d7%9c%d7%a2%d7%98%d7%9c-%d7%a0%d7%95%d7%9e%d7%a2%d7%a8-11/" target="_blank">שבת בלעטל, נומער 11</a></p> <p style="font: 14px helvetica,arial,sans-serif; margin: 12px auto 6px; display: block; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; -x-system-font: none"><a title="View Shabbos Blettel 11 on Scribd" style="text-decoration: underline" href="http://www.scribd.com/doc/193569790/Shabbos-Blettel-11">Shabbos Blettel 11</a></p> <iframe id="doc_65064" class="scribd_iframe_embed" height="600" src="//www.scribd.com/embeds/193569790/content?start_page=1&view_mode=scroll&show_recommendations=true" frameborder="0" width="100%" scrolling="no" data-aspect-ratio="undefined" data-auto-height="false"></iframe> קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-86323815118444568782013-12-13T00:58:00.001-05:002013-12-14T15:24:30.859-05:00אנה אני בא?<p>איך זיץ מיר דאָ ביים שרייב מאַשינדל, אין הויז איז שטיל, דער עולם האָט זיך שוין געלייגט, אין נאָז גייט מיר אויף דער געשמאַקער ריח פון די שבתדיקע מאכלים וואָס מען האָט מיר געבעטן נישט פאַרגעסן אַראָפּדרייען/פאַרלעשן/צודעקן/אַריינלייגן אין פריזידער. אינדערויסן איז אַ קעלט, מאָרגן איז דער אתחלתא דפרענותא פון עשרה בטבת און איך זיץ מיר דאָ ביים שרייב מאַשינדל און פאַרזיך אויסקלאַפּן ווערטער זאָלן רעדן צו מיר אַליין.</p> <p>דער עולם פרעגט זה קטלא האיש לא ידענו מה היה לו, ער האָט אַמאָל געשריבן אָבער עס האָט אים אָנגעכאַפּט אַ שטומעניש. נאָך אַ קורבן פון אַ געזעלשאַפט וווּ אַז מען קומט שוין יאָ אַרויס לאוויר העולם, וויינט מען זיך אויס די לונגען, אַ בדוחקדיקן קייכל מיט אַ בדיעבדיקן שמייכל און מען פגרט אָפּ. אַ נפל וואָס, ווי קהלת זאָגט, קומט אין נאַרישקייט, גייט אין פינצטער, האָט קיין זון נישט געזען און פון קיין נחת נישט געוווּסט.</p> <p>זייט וויסן אַז קטלא לעבט, קטלא ברענט און קטלא פלאַקערט. נאָר וואָס דען, קטלא איז אויך פויל, קטלא דאַרף ציען חיונה, דאַרף צאָלן שכר למדות, דאַרף זיין אַ מאַן און אַ פאָטער, פון מאָל צו מאָל ווערט ער פאַרפּלאָנטערט, און דערווייל געדאַנקן און מחשבות פליען ביי, פון טעג ווערן חודשים און יאָרן און קיין וואָרט ווערט נישט געשאַפן. פון צייט צו צייט כאַפּט זיך אָבער דער קאָטער אַריין, דער מאָס פליסט איבער ביז עס ווערן דברים שאין להם שיעור און אין אַזאַ פאַל האָט אַ בר־נש נישט קיין ברירה נאָר אָפּצוזאָגן זיינס. וואָס איז דען דער סך הכּל פון אַ לעבן אויסער דאָס וואָס איז אָפּגעשריבן, און וואָס טויג זיך דאָ צו דרייען אויפן עולם התוהו אַז ניטאַמאָל קען מען זאָגן וואָס שווימט זיך אין מוח?</p> <p>מיר ענדיקן אַצינד די סדרות פון יוסף הצדיק, אַ יונג וואָס האָט זיך געלאָזט חלומען, דער נער האָט דערציילט זיינע חלומות פאַר זיינע ברידער און האָט ביטער באַצאָלט. גלייבט נישט די אַלע מעשות פון ווערן אַ מלך אין מצרים, דאָס זענען די דברים בטלים פונעם חלום. דער איינציקסטער אמת איז אַז דער וואָס וואַגט זיך צו חלומען וועט מען פאַרקויפן, פאַרציקן, באַשולדיקן, איינשפּאַרן און פון אַלעס וועט בלייבן אַ וינס ויצא החוצה. גאָרנישט מער.</p> <p>און אַז פאַר יוספן איז יאָ געלונגן איז דערפאַר ווייל ער האָט געהאַט דער שכל צו חלומען ווען בן שבע עשרה שנה והוא נער. אַז איר זענט עטוואָס עלטער איז לייגט אייך בעסער נישט שלאָפן ווייל עס קען זיך אייך חלילה חלומען. פון זונען און לבנות און שטערן, אפשר. פון אַ שוואַרצער, קאַלטער, פאַרנעפּלטער נאַכט זיכער. און אַז איר וועט דערציילן פאַר איירע ברודער און פריינד וועט פון אייך בלייבן אַ חיה רעה אכלתהו. קויפט אייך נישט אַ כּתונת פּסים ווייל עס וועט אייך אַריינפירן אין גריב. איר מעגט שפּעטן המה וחמוריהם אָבער פון אייך וועט בלייבן טרוף טורף יוסף.</p> <p>און אָט דאָ זיץ איך מיר. די קינדער וואַקסן אונטער, די חבירים טון שידוכים, זייערע קינדער גיין אין ישיבות און סעמינאַרן און מיך אינטערסירט עס אַלץ אין דער לינקע פאה. איך קען אויסוואַרטן זיך צוקושן מיט מחותנים, איך בין מוותר אויף דער נחת פון שלום זכרס און קידושים יעדער פינפטער וואָך און פאַר מיר איז דאָ נאָך אַ תכלית צום לעבן אויסער פירן די קינדער אונטער דער חופה. איך שפּיר אַן אחריות צו מיינע קינדער נישט ווייניקער ווי אַ צווייטער און טאַקע פאַרדעם מעג איך און עס ליגט אויף מיר אַ פליכט פאַר זיי אויפצומאַכן אַ פענצטער צו דער וועלט. אַז אַנדערע האָבן אַ רעכט אַרויפצולייגן זייערע קינדער אויפן ים פון לעבן נישט נאָר אָן זיי אויסצולערנען צו שווימען נאָר אויך אָנגעלאָדנט מיט שטיינער מעג איך צום מינדערסטן אָנזאָגן מיינע קינדער, געט אובאַכט איר זאָלט אייך נישט דערטרענקן. און אַז דאָס וועט זיי געבן אַ פּחד און זיי חס וחלילה קאָנפיוזן זאָג איך יוסיף דעת יוסיף מכאוב. </p> <p>קיין מענטש איז אַן אינזעל, האָט געזאָגט דער משורר, און דער עבד עברי זאָגט אהבתי את אדוני את אשתי ואת בני לא אצא חפשי. מיינע קינדער זענען יונג און זיי וועלן זיך מוזן אַן עצה געבן. דער וועלט איז גרויס, דער וועלט איז ברייט און עס איז דאָ פּלאַץ פאַר יעדן. וואָס טוט מען אָבער מיט דער אשת נעורים, אהבת כלולותי? מיט איר האָב איך חתונה געהאַט מיט קוים אַ האָר צום גאָמבע, זיך ענטוויקלט אונטער איר פליגל, זיך אויסגעבילדערט ווען זי האָט געאַרבעט, געשלאָפן ווען זי איז אויפגעשטאַנען צו די קינדער, געשריבן ווען זי האָט געקאָכט. זי האָט מיך געפיטערט, געשטיצט, געוואַרעמט דער בעט, אויפגעלאָכטן דער שטוב, ערצויגן אונזערע קינדער און שווער אינוועסטירט אין אונזער געביידע. טאָ, פאַרוואָס מוז זי צאָלן דער פּרייז ווייל איך גלייך נישט וואָס געפונט זיך אויפן מעניו? ווי קען איך חרוב מאַכן אַ בנין אַז דער דאַך זאָל איינפאַלן אויף איר קאָפּ?</p> <p>איך בין דאָך אָבער אויך אַ מענטש און קיינעמס אַ קנעכט. עס גלוסטן זיך מיר נישט פון דאָ צו אַנטלויפן טאַקע ווייל אַ דאַנק מיין אשת חיל קען איך גיין און קומען ווי עס וווּנטשט זיך מיר. איך קען באַשטיין צו בלייבן דאָ ווי און וווּ איך געפון מיך, איך בעט נאָר צו מעגן זאָגן און שרייבן לויט מיין באַגער. במסתרים תבכה נפשי אָבער אין דער אָפן לאָמיך דונערן און בליצן. מיינער ווערטער האָבן מיט קיינעם נישט חתונה געהאַט און זענען פריי און מותרים לכל אדם איז סאַראַ רעכט איז דאָ מיר צו זאָגן דאָס טויג נישט, דאָס פּאַסט נישט, דאָס קען מען נישט און דאָס טאָר מען נישט?</p> <p>מורי ורבותי, מען קען און טאָר אַלעס. איך בין פאַרפליכטעט אָבער מיין זעל קען מען נישט איינקייטלן. קיין איינער נישט און קיין מאָל נישט. און דאָך זאָגן זיך די ווערטער מיט אַ ווידערקול פון דער קלאַנג פון מעטאַל. מען שיקט די קינדער אין שולעס און דערנאָך ווילן זיי אַהין און פאַרלאַנגן אַהער. מיר לעבן אין אַ געמיינדע צאַמגעהאַלטן דורך פּחד און בושה, בושה וואָס וועט מען זאָגן און פּחד וווּ אַהין וועט מען אָנקומען. איך בין מוחל די בושות אָבער דער פּחד ברענט. וווּ אַהין פיר איך מיר אַליין און מיינע אַרומיקע? וואָס וועט פּאַסירן מיט אַנדערע? טאָר מען מאבד זיין בידים וואָס אַ צווייטער האָט געבויט מיט שווייס און בלוט?</p> <p>איך האָב נישט קיין ענטפער און איך ערוואַרט נישט קיין עצות. גלייבט מיר נאָר אַז איך בין דאָ, אַז איך אָטעם און אַז איך לעב. און וווּ עס איז דאָ לעבן איז דאָ פּיין, איז דאָ צער, איז דאָ ספיקות און איז דאָ סכנות. מיינע קינדער וועלן מוזן ירשנען מיינע ספיקות און איך האָף זיי וועלן מיר מוחל זיין אַז מער האָב איך זיי נישט געקענט געבן. עס פאָרכט מיר צו טראַכטן וואָס נאָך מען וועט מיר מוזן, אָדער נישט קענען, מוחל זיין.</p> <p>אויף דערווייל לאָמיך גיין מסדר זיין די מאכלים. מאָרגן וועט מען פאַסטן אָבער דערנאָך וועט מען עסן. וואָס וועט זיין שפּעטער ווייס איך נישט.</p> קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com6tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-52478066916705172332013-10-03T20:04:00.001-04:002013-10-03T20:59:40.354-04:00שיכלתי דבורה<p>איך האָב פון דבורה טאַמבאָר ע"ה צום ערשטן מאָל געהערט ווען זי איז שוין נישט געווען בין החיים. איך האָב איר נישט געקענט און איך ווייס פון איר גאָרנישט און נאָך ווייניקער איבער די סכסוכים צוליב אירע קינדער. נאָר נאמנים עלי די ווערטער פון עטלעכע מיט וועם איך בין באַקענטיקט און וואָס האָבן איר יאָ געקענט. זיי דערציילן אַז זי האָט זיך אָפּגעלאָזט פון איר געבוירטס פּלאַץ און דער לעבנסשטייגער פון אירע עלטערן, זיך געגט פון איר מאַן און איבערגעלאָזט איר פאַמיליע. און אויף דעם איז איר עונש געווען איין מאָל כּרת פון אירע קינדער <em>אויף</em> דער וועלט און ווידער אַמאָל כּרת אין אירע יונגע יאָרן <em>פון</em> דער וועלט.</p> <p>פאַר די בלוט־דאָרשטיקע נוקמים ונוטרים איז דאָס אַלץ נישט גענוג געווען. ווען די וועלט האָט שוין געזאָגט עליה השלום האָבן זיי דאָס איר אויך נישט פאַרגינט. מיטאַמאָל זענען זיי געוואָרן אפוטרופסים אויף איר גוף און מתעסקים אויף איר קבורה. נישט אויף כבוד המת איר באַלד צו באַערדיקן נאָר אויף אויפצוהאַלטן איר קבורה, נישט אַז אירע באַליבטע זאָלן איר נאָכגיין אויפן לעצטן וועג נאָר אַז זיי זאָלן פאַרפרוירן ווערן אַבי זיי צו ווייזן אַ פייג, און נישט איר צו לייגן אויף אייביקער רוה מיט איר פאַמיליע נאָר איר צו באַהאַנדלן ווי אַ נבילה און איר באַגראָבן מחוץ למחנה. קינדער האָבן זיי ביי איר צוגענומען ביי איר לעבן און פאַרשוועכט איר כבוד ביי איר שטאַרבן.</p> <p>פרעגט איר אוודאי וווּ האָט אַזאַ אכזריותדיקייט פּאַסירט און ווער זענען זי די אירע וואָס טיילן אויס אַזוינע ברוטאַלע עונשים. אויף דעם איז די תשובה: קום לך לך אל עיר ההרגה ובאת אל החצר, צום צדיקס הויף.</p> <p>מיר רעדן דאָ פון דער עיר הנדחת וווּ אונזער אַלטער באַקאַנטער דוד טווערסקי און זיינע מלאכי חבלה זיצן בראש. דער שר הטבחים וואָס האָט פאַרזיכט אומצוברענגן אַ פאַמיליע מיט קינדער און האָט מיאוס פאַרברענט דער ראש המשפחה, דער מלומד במכות צוליב וועם מען האָט פאַרמשפט אין טורמע זיינע חסידים אויף גניבות און גזילות, דער זעלבער עדיין מרקד בינינו און האָט ווידער דערלאַנגט כדרכו בקודש.</p> <p>און דאָס מאָל איז עס פיין געלונגן. קיין אות קען ער נישט אָבער די מופתים וואַלגערן זיך אונטערן טיש. די תורה זאָגט ולנערה לא תעשה דבר אָבער פאַר אים איז הנערה הזו שתי פעמים. איינמאָל איר געקוילעט מיט באַראַבעווען איר די קינדער און אַ צווייט מאָל געשחטן מיט איר אויסרייסן די נשמה. דעם רבינס ווייטער בליק האָט אוודאי אינזיענען געהאַט צו פאַרשפּאָרן די קינדער אַ שבעה מיט אַ קדיש ווייל אַז די מאַמע איז קיין מאַמע נישט זענען די קינדער אויך נישט די קדישימלעך.</p> <p>אין תורה שטייט געשריבן אַז מען געפונט אַ טויטן אויפן וועג זאָל מען אויסמעסטן דאָס ווייטקייט פון די אַרומיקע שטעט און די שטאָט וואָס איז דער נאָנסטער זאָל ברענגן אַ קעלבל, די זקנים פונעם שטאָט זאָלן זיך וואַשן די הענט און זאָגן, אונזערע הענט האָבן נישט פאַרגאָסן דער בלוט און אונזערע אויגן האָבן נישט געזען. די נפטרת האָט געוווינט אַרומגערינגלט מיט פאַרשידענע געאָגראַפישע, גייסטערישע און אידיאַלאָגישע שטעט. זי האָט זיך אויסגעוועלט איבערצולאָזן איר אַלטע היים און דורכברעכן די הויכע מויערן און זיך איבערקלייבן צו ברייטערע פעלדער און פרייערע אומשטענדן. אירע פריינד און באַקאַנטע וועלן אוודאי מאַכן אַ חשבון הנפש אַז זי איז געווען אין די לעצטע יאָרן דאָס נענסטער צו זיי און צי זיי האָבן נישט געקענט מער טון איר צו העלפן.</p> <p>זיי מעגן זאָגן בקול רם, ידינו לא שפכו את הדם הזה אָבער אונזערע אויגן האָבן יאָ געזען. זיי דאַרפן צייגן אויף יענעם יישוב און שרייען מיט אַ געוואַלד: ידיכם דמים מלאו.</p> <p>דבורהס בלוט האָבן פאַרגאָסן די געמיינע הענט פון די מגלה עריות וואָס האָבן איר געלעסטערט און פאַרשטיקט איר געוויין און אַצינד טאַנצן זיי אויף איר פרישער קבר אָבער נישט איידער זיי האָבן אָפּגעהאַלטן דער קבורה. זי איז די נערה אשר צעקה ואין מושיע לה. זייערע מאור עינימדיקע אויגן האָבן אַלעס געזען, זייערע אוירן האָבן געהערט יעדער זיפץ און זייערע הענט זענען אַזוי פאַרשמירט אַז אַלע זייערע מקוואות וועלן עס נישט ריין וואַשן. דער נענסטער שטאָט צו איר זענען דאָרט וווּ אירע קינדער געפונען זיך און דאָרט גייט זוכט די רוצחים מיט קנייטשן אויפן שטערן און דער טייוול אין זייער האַרץ.</p> <p>דבורה, אויף דיין נאָמען שטייט שקמתי דבורה, שקמתי אם בישראל און זיי האָבן דיר געמאַכט אויס מאַמע. זיי האָבן פאַרדרייט דער פסוק עס זאָל לייענען, שיכלתי דבורה, שיכלתי אם בישראל. דער נביא זאָגט, התשכח אשה עולה מרחם בן בטנה, קען אַ פרוי פאַרגעסן איר עופעלע און קען זי פאַרמיידן רחמנות אויף דער זין פון איר טראַכט? די אכזרים און באַרבאַרן האָבן עקספּלויטירט די אָ רחמנות און דערבאַרמקייט דיר צו לערנען לעקעך פאַר דיין ווידערשפּעניקייט און למען ישמעו ויראו פאַר אַנדערע וואָס קלערן צו גיין איר דיינע טריט.</p> <p>די שאלה איז שוין היינט נישט אויף אַזוינע ווי דבורה וואָס ווי אברהם אבינו קאָפּן זיי אין דעם אַלטן תרח נאָר די קשיא איז אויף די וואָס בלייבן נאָך דאָרט. די וואָס ציען אויף זייערע קינדער אין אַזאַ פאַרדאָרבנקייט און דעקאַדענץ און פרעגן זיך נישט יעדן אינדערפרי ביי מודה אני צי אויף אַזאַ סדום האָט מען זיי צוריקגעקערט זייערע נשמה. וואָס קלערן נישט אויב ונהיה אנחנו וצאצאינו מיינט אַז זייערע קינדער און קינדס קינדער מיזן זיין קנעכט פאַר דעם פרעה אין סקווער.</p> <p>מיט דער ווייטאָג פון דבורהס צופריע פטירה מיזן מיר אויך שפּירן אַ כעס און אַ גרויל איבער דעם סיסטעם וואָס מיר האָבן זיך געשאַפט. בכדי צו לעבן אַנדערש זענען מיר מקריב משפחות און פירן אומשולדיקע קינדער אויפן מולך פון אונזערע אָפּגעטער און אַצינד איז מען מקיים שילוח הקן אויף אַ מאַמע צו קענען כאַפּן אירע קינדער. אַ סיסטעם וואָס כלאָמפּערשט שטייט ביי דעם טעמו וראו כי טוב ה' און כי לקח טוב נתתי לכם ציטערט טאָמער וועט אונז געפעלן עפעס אַנדערש. לכו בנים שמעו לי זאָגט דער פּסוק אָבער אונזערע שאַרלאַטאַנען האָבן עס געמאַכט פאַר אַ בית האסירים פון וווּ מען אַנטלויפט און מען איז אַלעס מקריב אַבי צו זיין אינדערויסן. </p> <p>הוי האמרים לרע טוב ולטוב רע שמים חשך לאור ואור לחשך שמים מר למתוק ומתוק למר. זיי האָבן גענומען דעם סם החיים און עס געמאַכט פאַר אַ סם המוות. דאָס איז נישט מענטשליכקייט, אוודאי נישט יידישקייט און כל שכן נישט תורה. פון לא תרצח מאַכן זיי אַ מצווה צו פאַרברענען מענטשן, זאַמלען צדקה אויף מקיים צו זיין לא תנאף, לא תגנוב לייענען זיי לו תגנוב און ווי רש"י זאָגט בגונב נפשות הכתוב מדבר. אַן אייביקע שאַנדע אויפן חדר וווּ מען פאַרדרייט כבד את אביך ואת אמך צו צווינגן קינדער צו רופן די מאַמען ביים ערשטן נאָמן ווייל 'מאַמי' איז שוין אַ צווייטער. דאָס זענען נישט מער ווי מערדער פאַרשטעלט ווי רביס, פּאַסקוטניאַקעס מיט שטריימלעך, לסטים איינגעוויקלט אין בעקיטשעס און כוליגאַנעס וואָס קאָפּן מיט זייערע פאַרשטיוולטע לאַבעס.</p> <p>דבורה, תהא מיתתך כפרתך און דיין שטאַרבן טאָר נישט זיין לאיבוד. דו האָסט נעבעך געצאָלט מיטן לעבן צו דערציילן דער וועלט דער גריב אין וואָס מיר געפונען זיך אָבער די חצי נחמה פון דיין אַוועקגיין איז צו זען אַז ס'יז אַ צרת רבים. צום באַדויערן מיז עס נעמען אַזאַ טראַגעדיע אַז דער וועלט זאָל זען ווער אונזערע פירער זענען און וואָס פאַראַ מאָנקאַלב מיר האָבן זיך באַשאַפן. קושטא קאי שיקרא לא קאי און כי לא תשכח מפי זרעו וועט נישט מקויים ווערן ביי די קינדער כאַפּערס און מאַמע מערדער.</p> <p>זאָל פון דיין קבר אַרויסגיין אַ געוויין און אַ געטומעל, אַ שטורעם און אַ צאָרן צו רבנים און פירער איבער דער גאָרער וועלט: איר זעט און איר ווייסט וואָס דאָ גייט פאָר. ווען עס לוינט אייך זענט איר די ערשטע וואָס שרייען אויס איז וווּ איז נעלם געוואָרן אייער צינג? ווען מען נעמט ביי אייך צו אַ פּאָר אומפאַרדינטע גראָשן גיסט איר פּעך אין שוועבל און דער באַנדיט וואָס פאַרברענט מענטשן זעצט איר אויבן אָן און רופט אים הרב הקדוש. קיין אויסגריבענע פרוטה קומט אייך נישט אויף חרוב צו מאַכן גאַנצע דורות.</p> <p>מאָדערנערע רבנים, וואוּ איז אייערע קול? אַז איר גלייבט אין גערעכטיקייט, אַז אַ חילול השם גייט אייך אין לעבן פאַרוואָס שווייגט איר? וווּ איז אייער מחאה? קול דמי אחיך ואחותך צועקים אליכם מן האדמה. אַז נישט פאַר די ערוואַקסענע שרייט אל תשלח ידך אל הנער פאַר די עוללים ויונקים וועם מען מאַכט פאַר פּיאָנען אין די שמוציקע קריגן. אַז נישט פאַר די לעבעדיקע נעמט אייך אָן פאַרן קריוודע פון די טויטע.</p> <p>און צו אונז, מיר וואָס געפונען זיך נאָך דאָ, פרעג איך וויפיל נאָך עלטערן און קינדער דאַרפן דאָס דורכגיין איידער מיר וועלן האָבן דער גייסט און קוראַז צו לויפן אין די גאַסן און שרייען הויך רק אין יראת אלקים במקום הזה?</p> <p>תנצב"ה</p> קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-6674848054743211792013-09-17T02:15:00.001-04:002013-09-17T08:08:20.268-04:00צילא דמהימנותא<p>ברוך הבא ר' 'שפיזא <br />קומט זעצט אייך ביים שפיץ <br />אויפן לולב הגזול, <br />זייט עפעס טועם <br />פון די כלים ריקים. <br />ווי געפעלט אייך <br />מיין דירה סרוחה <br />אונטער ברעטעלך געמיינע? <br />ענני כבוד <br />וואָס? <br />ושלישית אפילו טפח <br />האַ? <br />קוקט וואָס הודיעט דאָרט <br />ווי שיין <br />אַ הערצעלע <br />אויף נוי סוכה <br />און אויפן פאַרזאַבערטן טשוואָק <br />אַן איינגעזאַלצענער מוח <br />אוי, ס'יז אייך מיאוס? <br />ס'רעגנט אַריין <br />בלוט? <br />מאַכט אַ לישב בסוכה <br />זייט אייך מחיה <br />ממש אַן עבירה <br />הבאה במצוה <br />קומט ר' אברעמל <br />דער זעלטענער בעל חסד <br />שעכט אָמאָל <br />אפילו אַ יינגעלע <br />משהניו <br />ברענג שוין אַפיר <br />דיינע שברי לוחות <br />זאָגזע נאָכאַמאָל, <br />און טאַקע נאָכאַמאָל <br />שמעו נא חמורים <br />ר' יענקל <br />וואָס שטייט איר אַזוי ביים טיר? <br />אתרוגים קומען אויך <br />געפּונטלט און געשטרייפט <br />אַ שטאָט קענט איר <br />אויסנאַרן <br />און אַריינשניידן גאַרטלעך <br />אין פדנער לימענעס <br />יויש, <br />קוק נאָר אייזיקל <br />אזוי קיוט <br />זוכט זיין שעפּסעלע <br />דו קליינער נער <br />אהרעלע וועט דיר שוין געבן <br />אַ קאַלב <br />מיט אַ פינגער צום פאָלק <br />יאָסעלע <br />קריך שוין פון דאָרט אַרויס <br />פע, <br />מיט טבי אונטערן בעט <br />ווער פעלט נאָך? <br />אוודאי, <br />דעם רבי ר' דודל <br />סטרוניעט צום רביצן <br />אויפן העכסטער מדרגה <br />און פגעט אויס אַ נשמה <br />מיט הונדערט פופציק קרעכצן <br />הייבט אייך <br />ושמחת <br />באַלד ווערט מען אייך פטור <br />איבער פאַרברענטער חאָליפּטשעס <br />נאָר פּאַוואָליע, כאַפּט נישט <br />כנגד ארבעה מינים דברה תורה <br />איינס שטינקט <br />איינס שטעכט <br />מיט אַ שאָקל <br />דער דריטס, זויער <br />און איינס שמייסט <br />איז וווּנטשט אָן <br />אַ משיב הרוח <br />און אַ גוטן ווינטער <br />ווידער לאָזן הערן <br />ענקער שייגעץ שטיק <br />מיטן אור החיימס פשטים <br />נאָך שענקן אונז <br />אַן אתה בחרתנו <br />אונטער קלעצער און שלאַקעס <br />און ביי אַ דופן עקומה <br />קוואָקן הושענא</p> קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-49485908039184088192013-08-17T22:45:00.001-04:002013-08-17T22:45:01.890-04:00ולבקר בהיכלו<p>הייבן הייבט זיך עס אָן ראש חודש אלול ווען די בחורים זענען שוין אַלע אונטערווועגנס אין ישיבה, די צדיקים פאַוויילן נאָך אין די בערג און ר' קטלא כאַפּט זיך אויף אין זייגער אַכט. אייגנטליך האָט ער זיך שוין אויפגעכאַפּט ביים אשמורה שלישית, געמאַכט אַ ויקץ ויחלום שנית במחשבה אויפצושטיין צום ערשטן תקיעת שופר פונעם סעזאָן. איז עס אָבער אַכט אַזייגער און איך ליג און קלער וואָס איך האָב פאַרפעלט.</p> <p>איך זע פאַר מיר ווי מיין בעלהביתישן מנין פון זיבן אַזייגער ווער איינגעהילט אין אלול. ווי דער ייד וואָס קושט שוין די מזוזה ביים סוף פון אשרי ובא לציון וואַרט אויס ביז נאָך עלינו. ראש חודש בלייבט ער געווענלעך ביז נאָך כתר בלייבט ער אָבער היינט ביז נאָכן דאַווענען. דער וואָס לייגט צאַם דער טלית ביים שיר של יום בלייבט היינט אָנגטון מיטן טלית עטלעכע מינוט לענגער. די וואָס דעקן זיך אויף דעם קאָפּ ביים הויכע שמונה עשרה וויקלן זיך היינט ווידער איין ביי עלינו. איך זע אַ יינגל וואָס האָט היינט באַגלייט זיין טאַטן צום דאַווענען און האַלט אין איין פרעגן ווען עס קומט שוין. דער חזן זאָגט ה' אחד ושמו אחד, אַ יתום זאָגט קדיש און יעדער קוקט זיך אום זען ווער וועט זיין דער בלאָזער, ווער וועט דערלאַנגן דעם ערשטן שאַל פון די הייליקע טעג.</p> <p>דער יתום טרעט אויס עושה שלום, דער עולם זאָגט נאָך אמן און עמעצער גייט אַרויף אויפן בימה און דערלאַנגט אַ תקיעה און אַ שברים און תרועה און ווידער אַ תקיעה און לדוד ה' אורי קלינגט אויס אין דער פרימאָרגנדיקע זונשיין. אחת שאלתי מאת ה', שבתי בבית ה' כל ימי חיי, זאָגט דער עולם און דער חזן לאָזט אויס קוה אל ה' חזק ויאמץ לבבך וקוה אל ה'. דער בעל הבית קושט דער מזוזה און לויפט צום אַרבעט, דער וואָס איז געבליבן איינגעהילט אינעם טלית געבט דער סידור אַ קיש און שאַרט זיך אַראָפּ דער טלית פון קאָפּ און דער עולם בלייבט לענגער און מישט זיך אויף די תהלימלעך צו דער יהי רצון פאַר די טעגליכע צען קאַפּיטלעך.</p> <p>איך בין אָבער דערווייל אין בעט און איך באַוויין מיין גורל פון לעכצן נאָך זאַכן וואָס איך געפון אַזוי שווער אויסצופירן למעשה. זאָל זיין דף היומי, אַ שבת סעודה מיט זמירות און דברי תורה, מעביר סדרה זיין ערב שבת, זאָגן ויתן לך מוצאי שבת, אַלגעמיין דאַווענען אין ביהמ"ד פון אדון עולם ביז עלינו, דרייט זיך מיר דער קאָפּ מיט חלומות פון אַ וועלט וווּ איך בין ווידער דער וווילער יינגל, דער פיינער בחור, דער זיידענער יונגערמאַן, דער חשובער בעל הבית. אַמאָל האָב איך נאָך געחלומט אַז עס וועט טאַקע קומען אַ טאָג און איך וועל דאָס זיין. היינט ווייס איך אַז אין דעם גלגול וועט דאָס שוין נישט פּאַסירן און דאָך גלוסט זיך מיר אַ דאַווענען ביים צייט, אַ שטיקל גמרא, אַ קפיטל נ"ך. און צום דאַווענען ווערט מיר דער בעל דבר אַ שותף. ווי להכעיס שלעפט ער מיר אַריין אין שיל ביי כולם אהובים און הרגט מיר מיט דעם אַוועק סיי דעם תענוג פון אַ תפילה בציבור און סיי דער האַלבער שעה וואָס איך פאַרברענג אין שיל. נישט עולם הזה און נישט עולם הבא.</p> <p>אין בעט זע איך מיך ווידער מיטן פאַרגאַפטן יינגל וואָס קען נישט אויסוואַרטן ביז נאָך עלינו, האַלט אין איין מוטשערן דעם טאַטן ווען מען גייט שוין בלאָזן, קוקט אַרום אַ גאַנצן דאַווענען פאַר אַ זכר פון אַ שופר, נאָך עלינו לויפט ער זיך שטעלן לעבן דער מענטש וואָס וועט בלאָזן און ווען דער תקיעה קומט אַרויס ברעכט אויף אים אויס אַ שמייכל אַז ער וועט קענען דערציילן די מאַמע אַז היינט האָט ער געהערט אַ שופר.</p> <p>נאָך אַזאַ אלולדיקן מודה אני האָב איך אויפן צווייטן טאָג פונעם חודש שוין מקיים געווען יראוך עם שמש. זיך אויפגעכאַפּט אין פינף און ווידער אין זעקס און ענדלעך פאַר זיבן פלייסיק מקיים געווען דעם מחברס ערשטען סימן פון יתגבר כארי. און אַז נישט ווי אַ לייב איז אָבער אויך נישט ווי א טשערעפּאַכע. אריה שאג מי לא יירא, אין שיל גייט מען באַלד ווידער טראָמפּייטערן און דער היתקע שופר בעיר לאָזט מיר קוים שלאָפן דעם לעצטן מעת לעת. אָנגעקומען בין איך צו ויברך דוד וואָס איז פרי לויט מיינע מושגים ערוואַרטנדיק אַ שיל וואָס האָט פושט צורה ולובש צורה געווען לכבוד חודש אלול.</p> <p>קום איך אָן און די טעפּעכער זענען אָנגשטויבט ווי דער געהעריקער שטייגער, די טישן אָנגעמושבט פון דער ראש חודש סעודה פון אַ נאַכט פריער, טליתים אַרויפגעוואָרפן אויף בענקלעך, דער משנכנס הענגט נאָך איבערן טיר, דער לאָמפּ וואָס האָט געכאַפּט אַ שאָס פון אַ שמחת תורה פּעקל איז אַלץ נישט פאַרראָכטן און אין שיל איז נישט מער דאָ ווי א קאַרגער מנין. אלול אַהין און אלול אַהער אָבער ביי דער וועלט איז נאָך אָגוסט און מען האלט נאָך טיף אין מיטן זינדיקן. דער איינציקסטער שינוי איז אַ לדוד ה' אורי איבערגעדעקט מיט אַ פּלאַסטיק ווי אַ בענטשער אין אַ ביליקע פיצה סטאָר, צוגעקלעבט צום וואַנט מיט אַ שטיקל ווייסע סקאָטשטייפּ און הענגט צווישן דער מודים דרבנן און אַ חרם נישט אַרויסצוטראָגן ספרים פון ביהמ"ד מיט איינגעדרייטע עקן ווי א פיפצן מאָל איבערגענוצטער נוי סוכה אונטער אַ לעכערדיקער שלאַק. קיין יינגל איז נישט דאָ און די מתפללים זענען רוב רובם זקנים צו וועם אלול און פורים מאַכן אַן ענלעכן איינדרוק. שוין זעכציק יאר טון זיי גאָטס ווילן און זענען צו אַלעס מסכים אַבי עס זאָל נישט צו לאַנג געדויערן.</p> <p>קומט תקיעת שופר און אַ בוכהאַלטער ציט ארויס א קורצע העל־ברוינע שופרל פון זיין טלית באַרטל, ער דרייט זיך אויס צום וואנט מיטן רוקן צום עולם און די שופר לייגט ער ביי איין עק פון זיין מויל נאָך זיך אָפּווישן די ליפּן פון שפּייאַכץ. ער הייבט אויף דער פויסט פון זיין אַנדערע האַנט און דער קנעכל פון זיין צווייטן פינגער שטעלט ער אויפן אַנדערן עק פון זיין מויל, קרומט זיך אויס דעם קאָפּ און דערלאַנגט אַ בלאָז. עס הערן זיך די תקיעות אָבער אויסגעמישט מיט א היפש ביסל לופטץ. די לעצטע תקיעה שטאַרבט אויס און דער עולם ברימט לדוד ה' אורי. קיינער איז נישט פאַרגאַפט, נישט דא קיין קינדער אויף נתפעל צו ווערן, די ערשטע שורה פון לדוד ה' אורי אויפן וואַנט איז איבערגעקלעבט און סך־הכּל האָבן זיך געהערט אַ פּאָר בלאָזן. </p> <p>און איך פרעג מיך פון וווּ נעמט זיך דאָס ביי מיר די סתירה. אין מיין קאָפּ לעבט אַ יידישקייט וואָס לאָזט מיר נישט לעבן, וואָס בליט אָבער וויל ביי מיר נישט שפּראָצן, וואָס לייכט און מאַכט מיר אָן אַ פינצטערניש, וואָס רופט צו מיר בלויז צו ווייזן ווי ווייט איך בין פאַרפאָרן. אָבער ווען איך שטויס זיך אָן דערמיט איז עס אין אַ שיל וואָס וויינט אויף אַ בעזעם, אויף היימישע געסער אָנגעלייגט מיט מיסט, ביי פרעס מאלצייטן פון תנאימס און רעסעפשענס, אין מחלוקהלעך פון געוואלד, געריכטן און מכות רצח, אין אַ חינוך וואָס ערציט אָן קיין צוועק, אין אַ רשות הרבים וווּ אית דיין ולית דין און אין אַ יידישקייט ווי הלכהיסטן צושמעטרען די טעמי המצוות.</p> <p>איז יידישקייט ווי אַ ווערק פון קונסט וואָס קען געפונען שיינקייט סיי אין געמיינהייט און סיי אין פּראָסטקייט? וואָס קען נעמען אַ גרויזאַמער אַקט און שאַפן דערפון אַ מייסטערישער ווערק פון פלאי פלאים? וואָס קען שילדערן אַ דינסט אין אַ קאָך גיסן אַ קריגל מילך און טרעפן דערין אַ זעלטענער רוהיקייט און האַרמאָניע? איז אונזער גלויבן בלויז פאר די ספרי קודש וואס נעמט אַ באַרבאַרישער דערציילונג ווי עקידת יצחק און דרייט עס סובטיל איבער מיט אַ צאַרטיקע שאלה פון איה השה לעולה און אַ דערבאַרעמדיקער באַפעל פון אל תשלח ידך אל הנער? איז עס ווי אַ געזאַנג וואס קען מאַכן פון יעלס טשוואָק און סיסראס מערדער אַ שירה פון העלדישקייט און זיג?</p> <p>און אַז יידישקייט ליגט בלויז אין די ביכער און איז אויף ללמוד וללמד אָבער לאו דווקא אויף לשמור ולעשות איז צו וואָס לעכצערט מיין זעל? פאַרוואָס איז פאָרט שמחתי באומרים לי בית ה' נלך?</p> <p>יעדער יאָר דער צייט איז זיך מקיים אין מיינע געדערעם עורו ישינים מתרדמתכם אָבער דער וואָס שלאָפט שלאָפט ווייטער. הייסט עס דאָס איז אַ שפּיל וואָס דער לעצטער פירהאַנג פאַרמאַכט זיך איבערן קבר? דער ציל איז פשוט זיך פרעגן אַ סאַך שאלות כאַטש די תשובות זענען מונח עד שיבא? מאַכן אַ חשבון הנפש אָן אָנצוקומען צו אַ סכום.</p> <p>כי אבי ואמי עזבוני, די זיכערקייטן וואָס מען ירשנט ביי די עלטערן וואַקלען זיך אָבער מען וואַרט נאָך אויפן וה' יאספני. ער איז קרוב לכל אשר יקראוהו באמת און צו די רעשט איז ער קוים בנמצא. דער גאונות פון אַ גאָט וואָס בכדי צו עקזיסטירן ביי זיינע מאמינים מיז ער לחלוטין נישט עקזעסטירן ביי אַלע אַנדערע. אַ סאָרט שראָדינגערס קאַץ וווּ אַ יש און אַן אַיִן זענען משתמשים בערבוביא.</p> <p>און מיט דעם אַלעם לאָז איך אַלץ אויס, קוה אל ה', קוה וחוזר וקוה.</p> קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-8134327.post-73159287173461563242013-03-31T13:53:00.001-04:002013-03-31T14:02:29.138-04:00האיש מקדש ה' – קול קורא<p>מיר האָבן ברוך השם נייעס צו דערציילן. נאָך נישט אַ מזל טוב, ווייט דערפון, אָבער נייעס איז אַלץ דאָ. וואָס איז, פרעגט איר, אַ שדכן האָט גערופן און איך רעד דאָ פון אַ שדכן בשם המפורש. נישט אַזאַ סאָרט שדכן, אַ שוועסטערקינד וואָס האָט געזען מיין זין ביים באַבע און האַט דערציילט פאַר זיין פרוי וואָס האָט דערציילט פאַר איר מאַמע וואָס האָט גערעדט מיטן שכנטע וועם איז איינגעפאַלן אַז זי האָט אַ גוטע זאַך. איך רעד דאָ פון אַן אמתן שדכן, אַ יונגערמאַן אין די צוואָנציקער יאָרן וואָס האָט זיך דערין אַריינגעלייגט פראָפעשענעלי און האָט שוין אויסגעפירט אַ שיינע פּאָר שידוכים און טאַקע אַזאַ סאָרט האָט מיר גערופן בכבודו ובעצמו עפּעס פאָרצושלאָגן.</p> <p>עס איז שווער צו וויסן פאַרוואָס אַ יונגערמאַן זוכט זיך דווקא אַזאַ פּרנסה. עס איז דאָ פון זיי וואָס זענען אַליין געווען אַלטע בחורים און בשעת ווען זיי האָבן געשמאַכט אין דער טורמע פון עלנטקייט צוקוקנדיק ווי יעדער ראָצער באַקומט זיך זיין אייגן שטריימל און ווייבל און ביי אים וואַקסט צו דאָס בערדל און ער מיז וווינען מיט די עלטערן און פאַרליידן זיינע געשוויסטער האָט ער געמאַכט אַ נדר אַז אם יהיה אלקים עמדי ונתן לי לחם לאכול, און איר ווייסט דאָך שוין וואָס הייסט לחם (עיין אשת פּוטיפר), וועט ער מאַכן אַ סוף צו דער שידוכים קריזיס. און אַז גאָט העלפט און ער האָט שוין היינט אַן אשת חיל מיט אויגן אויפן צווייטער זייט מחיצה איז שוין דריי פערטל שידוך ערלעדיגט.</p> <p>נאָך מען האָט געטראָפן אַ בחור ובתולה וואָס מער ווייניקער קלאַפּן די משפּחות דאַרף מען סך־הכּל די עלטערן זאָלן מסכּים זיין אַז דער בחור און די מיידל זאָלן זיך טרעפן און פון דאָרט פאָרט עס שוין. בפרט אַז מען האָט שכל און מען גרייט אָן אַ טאָרט און בראָנפן שטאָמפּלעך און אַביסל שליוואָוויץ אין דער זייט, און מען זאָגט אָן די זיידעס און באַבעס, פעטערס און מימעס, בעסט פרענדס און גאָר נאָנטע שכינים אַז היו נכונים לזייגער עלעף איז דאָך אָפּגערעדט אַז דער שידוך וועט זיך שליסן. און אַז דער חתן דינן אָדער בתולתא דא צווייפלען זאָגט מען זיי אַז דער עולם וואַרט שוין אינדערויסן און <em>באַבי אַנד זיידי וויל בי סאָוי האַפּי </em>און אַלע ספיקות ווערן צושמאָלצן אין דער היץ פון די פילע לעמפּ אויף דער קריסטאַלע לוסטרע וואָס מען האָט שוין אָנגצינדן לכּבוד דער שמחה.</p> <p>ווייטער זענען דאָ אַנדערע שדכנים וואָס זענען סתּם כּולל יונגעלייט אָדער מלמדים און עס פאַלט זיי איין אַ פיינער זאַך איז פאַרוואָס נישט. שטייט פון צדיקים אַז שדכנות געלט איז גאָר כּשר געלט און דער איי.אַר.עס פאַרשטייט אינגאַנצן נישט צו יידישע געשעפטן ממילא איז חל אין שדכנות געלט אַ געוואַלדיקע סימן ברכה און ווער רעדט נאָך אַז יעדער צד צאָלט אַ טויזנטע איז דאָך די ברכה עד בלי די. אַ כּולל יונגערמאַן און אַ מלמד איז בכלל זייער פעהיק צוצוטרעפן אַ גוטער שידוך היות ער דאַרף נאָר פרעגן נאָך אַ יונגערמאַן ביים צווייטן טיש אָדער אַ מלמד אין דעם שטאַב שטיב ביים הפסקה און באַלד האָט ער תירוצים אויף אַלעס פון דער ייחוס פון די זיידעס, דער באַשעפטיקונג פון די טאַטעס, די קליידונג פון די מאַמעס, דער יראת שמים פונעם בחור און דער אַפּל שטרודל פונעם זאַך אַליין.</p> <p>צו וועלכע פון די מיין שדכן געהער ווייס איך נישט. איך האָב אָבער באַלד געזען אַז צום געשעפט טויג ער כזקן ורגיל. ומעשה שהיה כך היה. איין שיינעם טאג שטיי איך אין א דרוקעריי. ארומגענומען בין איך מיט איינלאַדענונגס קארטלעך צו בר־מצווהס און חתונות, בענטשעלעך מיט שבע ברכות, תפילות לזיווג הגון, ליקוטים לעניני שלום בית, שנאָרער בריוולעך און בראָשורן פאַר מלווה מלכהס, און מיטאַמאָל קלינגט מיר דער צעל. איך צי עס מיר אַרויס פון קעשענע, איך געב אַ קוק אויפן נומער און איך דערקען עס נישט. דער רופער איז נישט פון מיינע קאָנטאַקטן און איך ערוואַרט נישט פון קיינעם אַז מען זאָל מיר רופן.</p> <p>דעם אמת געזאָגט רופט מען מיר נישט אַסאַך און איך רוף נאָך ווייניקער. ענטפער איך "האַלאָוי" מיט אַ צענטל כבדהו און דריי פערטל חשדהו. יענער לעבט אָבער.</p> <p>"דאָס איז קטלא?"</p> <p>"יאָ, עס איז קטלא."</p> <p>איר ווייסט אויף יידיש ענטפערט מען נישט ווי די בעסערע גויים, <em>איט איז אײַ</em>, דאָס בין איך. ביי אונז חסידים האָט עס אַ טאָן פון גאווה. דאָס בין איך? ווער מיינסט דו דו ביסט? אויך מיר אַן איך. דער באַשעפער זאָגט אני אני הוא און מיר ווייסן וואָס האָט פּאַסירט מיט שמואל הנביא נאָך ער האָט זיך גערימט, אני הרואה. ביי אַ חסיד ליגט נאָך אויך אויפן נשמה דעם רבישן טייטש פון היסתר איך במסתרים ואני, לא אראנו נאם ה'. ממילא מיר גיין נישט בקומה זקופה זאָגן עס איז איך נאָר אַז מען פרעגט דער בעל דבר צי דאָס איז ער איז מען ערשט בודק צי עס איז נישט אַ באַאַמטע און פאַרוואָס ער דאַרף דאָס וויסן. און אויב אַ ייד פרעגט ענטפערט מען מיט אַ בטלנישן שמייכל, יאָ, מהיכי תיתי, הודו לשם דאָס זענען מיר.</p> <p>"אָ, איך בין משה פינקלשטיין און איך בין אַ שדכן."</p> <p>די זיווג הגונס און שלום בית קונטרסים האָבן שוין גאָרנישט געמיינט. קטלא איז שוין אַ מענטש צום טיש. מען רעדט אים שוין שידוכים. רבותי, שוין נישט דער זעלבער קטלא. ער שטייט שוין ביים שוועל פון מחותנשאַפט און מען דאַרף זיך שוין צומאַכן דאָס אויבערשטער קנעפּל.</p> <p>אַכּלל, ער וויל וויסן צי איך האַלט שוין ביי שידוכים ווייל ער וויל מיר רעדן א שידוך. עס האָט מיר גענומען אַביסל זיך צו כאַפּן דעם אָטעם. אומגעראָכטן און נישט געגרייט רעד איך דאָ פּה־אל־פּה מיט אַן אָטענטישן שדכן צום ערשטן מאָל און צו דעם דאַרף מען דאָך עטוואָס יישוב הדעת. זאָג איך אים אַז איך בין נישט אינטערסירט לכל הפּחות אויף אַכצן חודשים. דאָ האָב איך אים געגעבן עפּעס זיך אָנצוכאַפּן און דער שדכן האָט געוויזן ווי ער ליגט שוין אין דעם פאַך זייט דעם תוספת יו"ט ולמעלה בקודש.</p> <p>"אַהאַ, ער דאַרף נאָך ווערן אַ למדן," זאָגט ער מיר. "ער וויל נאָך צוענדיקן אַפּאָר מסכתות איידער ער גייט אונטער דער חופה." </p> <p>כאָטש זיין פנים האָב איך נישט געזען האָב איך געקענט הערן דאָס שמייכל אין זיין קול בעסער ווי ווען ער שטייט מיט מיר אין פּאָליש אין שיל און שושקעט מיר אַריין הינטער אַ פאַרשטעלטן טלית. אָנגעפער ווי אַ בעל־הבית פון אַ שטח וווּ מען קען בויען אַ חתונה זאַל אויפן ערשטן שטאָק, אַכט דויפּלעקסן העכער דעם מיט אַ פּאַרקינג לאָט פון אונטן וואָס מען טראָגט אים אָן אַ קונה און ווען ער זאָגט ער איז נישט גרייט צו פאַרקויפן פרעגט אים דער מעקלער מיט אַ שמייכל אויפן פילן ברייט פון זיין פּנים, "אַהאַ, איר האָפט עס ווערט דאָרט נאָך שפּראָצן קרויט און איגערקעס." אַזאַ שמייכל איז מיר באַפאַלן דורך די דראָטן. כּאילו, דו אכזר איינער, גיי כאַפּ וואָס מען גיט דיר און זיי צופרידן דיין זין זאָל קענען שפּאַצירן מיט אַ טלית באַרטל וואָס קען גאָר זיין חייב במזוזה.</p> <p>די שמועס איז געווען אַרום חנוכּה און דער שדכן נאָך זיך האָבן אויסגעווערטלט לאָזט אויס אַז ער וועט מיך רופן נאָך פּסח, כּלומר אַ שדכנותדיקע אַכצן חודשים. קוים אַראָפּ געלייגט און איך רוף מיין באַלעבאָסטע אַז דער טעלעפאָן האָט שוין געקלינגן. די שוועגערן האָט אַריינגעשריגן אַז איך בין משוגע נישט צו פרעגן מיט וועם, דעם בחור שמקעט עס נישט אַז דער שדכן האַלט אים פאַר איינס פון יענע סאָרטן וואָס ווערן חתנים נאָך איידער זענען ראוי לביאה און איך קוועל אַז סיי יענער האָט גערופן און סיי מען האָט אים דערלאַנגט אַ שנעל אין דער נאָז.</p> <p>מיינט איר אַז ביי דעם האָט זיך עס געענדיקט. מיט אַ פּאָר וואָכן שפּעטער רעד איך מיט מיין שוועסטער און זי פרעגט מיר צי משה פינקלשטיין האָט גערופן.</p> <p>"פון וווּ ווייסטו?" פרעג איך.</p> <p>"וואָס הייסט פון וווּ? ער האָט מיר גערופן פאַר דיין נאָמבער. "און וואָס האַלטסט דו?" וויל זי וויסן.</p> <p>ענטפער איך אַז איך ווייס נישט ווייל איך האָב נישט געפרעגט.</p> <p>"אַאַאַ" זאָגט זי, "דו ווייסט נישט? וועל איך דיר זאָגן. מיט ע. ר."</p> <p>זי האָט שוין געוווּסט וועם דער שדכן האָט אינזינען געהאַט, ווי גוט עס איז, וואָס די חסרונות זענען און מער ווי אַלעס האָט זיך אויך געוווּסט איבער דער סחורה אַליין. </p> <p>איך מיז זאָגן אַז דער נאָמען אַליין איז מיר געפעלן. אַנדערע וועלן זאָגן אַז די משפּחה האָט פאַרשידענע פעלערס און דערצו איז דאָ אַ ריח פון געלט וואָס איז געווען און פאַרשווינדן כאָטש נישט אינגאַנצן אַ יורד מנכסיו. ביי מיר איז אָבער גענוג צו זען וווּ זיי טאַפּן ווייל סייווי איז עס נישט נוגע למעשה איז לאָמיך כאָטש וויסן אין וועלכן קאַטערגאָריע די שדכנים שטעלן מיר. און ביי דעם בין איך נישט געווען אַנטוישט.</p> <p>דערווייל איז שוין ערב שביעי של פּסח און דער שדכן האָט זיך נאָך נישט געמאָלדן. איז דאָך אָבער קשה זיווגו של אדם כקריעת ים סוף און ווער ווייסט, ער קען נאָך אָנקומען איידער דער חמץ פון דעם תנור שלישי.</p> קטלא קניאhttp://www.blogger.com/profile/06200610221562556249noreply@blogger.com1