שבת אינדערפֿרי האָב איך אַרױסגעלײגט ברױט פֿאַר די פֿײגלעך מיט אַ דאָפּלטן לשם יחוד. דער ערשטער איז פּשוט װײַל איך האָב ליב ייִדישע מנהגים. דער צװײטער איז װײַל הײַנטיקע צײַטן אַז די האַלאַכיסטן זיגן איבער די סתם עמך האָבן זײ ערפֿונדן אַז געבן עסן פֿאַר די פֿײגלעך שבת אינדערפֿרי איז נישט גלײַך. ממילא זאָגן זײ מען זאָל עס אַרױסלײגן פֿרײַטיק נאָכמיטאָג. איך װײס אָבער אַז אַ מנהג ברעכט אַפֿילו אַ דין און מיט דעם פֿאַרגעניגן האָב איך געהאָלפֿן די קינדער אַרױסלײגן דער ברױט אינדערפֿרי אײדער איך בין אַװעק אין שיל.
*********************************
אין שיל האָב איך געזען אַ בחורל גײן צו צום שאַפֿער און זיכענדיק אַ ספֿר האָט ער אַרױסגעצױגן אַ חיבור אױף הלכות נדה און זיך גענומן בלעטערן. נעבעך דעם בחור ער מײנט אַז דאָרט שטעקט דער זאַפֿט. איך בין נישט בעסער געװען אין זײַנע יאָרן כאָטש איך בין שנעל אַנטױשט געװאָרן װען איך האָב אױפֿגעמישט אַ נדה גמרא און געפֿונען בית שמאי אומרים כּל הנשים דין שעתן. איך מײן, פֿון אַ חזירישן עק קען מען קײן שטרײַמל נישט מאַכן. פֿון דאָרט האָב איך גראַדויִרט צו די אָפּגעדריקטע הלכות פֿון כּיצד מרקדין װאָס געפֿונען זיך אין טאַמפּאָן פּושקעס ביז איך בין געװױר געװאָרן אַז אין אײן נודע ביהודה איז דאָ מער מיט װאָס זיך צו באַקװיקן װי אױף דער רוקן פֿון קאָנדאָם שאַכטלעך אױף די פּאָליצעס פֿון דיואַן ריד. דער בחור האַלט נאָך נישט דאָרט און מיט די פּיאות נאָך נאַס פֿון דער מקווה װאָס ער האָט אַרײַנגעכאַפּט װען אין שיל האָט מען פֿאַרקױפֿט די עליות און נאָך נישט גענוג טרוקן זײ אַרױפֿצודרײען אָן ניצול צו װערן פֿון חשש סחיטה און פֿון שופּנדיקע הױט אונטער די אױערן איז ער געשטאַנען און געבלעטערט. ס'איז נישט געװען דרך אגבדיק װײַל ער האָט עס צוריקגעשטעלט און באַלד דערנאָך עס װידער אַרױסגענומן.
גאָר אַ נאַאיװער בחור װײַל איך אין זײַן פּלאַץ װאָלט עס אַרױסגעשמוגעלט אונטער דער בעקיטשע און עס דורך געטון בעיון רב במקום שאין איש. שטײט ער און בלעטערט און איך האָב מיך אַװעקגעשטעלט װי מרים זען װאָס װעט זיך אױסקאָכן מיטן קלײנעם. אין מיטן קומט צו גײן אַ יונגערמאַן. ער האַלט שױן באַלד צװאָנציק יאָר נאָך חתונה און ער מאַכט שױן אַלײן באַלד חתונה. אַ קלײן געװאַקסענע מיט אַ לאַנגע בײזע באָרד. זײַן פֿרױ האָט אַמאָל, װען מיר זענען בײדע געװען יונגע ראָצערס, געװאָלט באַרוהיקן מײַן פֿרױ אַז זי איז נישט אַזױ צוריקגעבליבן װי איר היט אױפֿן שײטל און דיקע שטרימפּ טון פֿאָרשלאָגן, האָט זי געזאָגט פֿאַר מײַן פֿרױ אַז הונטערן שלאָפֿצימער טיר זענען די מענער אַלע אײניק. בלשון נקייה גערעדט. על כּל פּנים גײט צו דער אײניקער צום שאַפֿער און זיכענדיק אַ ספֿר מערקט ער איבער דער פּלײצע פֿונעם בחור אין װאָס ער פֿאַרטיפֿט זיך. ער געבט אים אַ זאָג 'דאָס איז נישט פֿאַר דיר' און דער בחור האָט עס צוריק געלײגט און שנעל פֿאַרשװינדן געװאָרן. און איך האָב בעסער פֿאַרשטאַנען אַז כּל ישראל עריבים זה לזה.
********************************
אַמאָל פֿלעג איך האָבן אַ קרענק אַז פֿרײַטיק צו נאַכטס האָב איק געליטן פֿון פּחדים. איך פֿלעג צו שפּירן אַ הילפֿלאָזיקײט פֿון נישט זײַן פֿאַרבינדן מיטן מאָדערנעם װעלט. פֿון נישט האָבן צוטריט צום טעלעפֿאָן, צו אַ קאַר, צום לאָמפּ־קנעפּל. איך פֿלעג מיך אױפֿװעקן פֿרײַטיק צו נאַכט אין דער פֿינסטער און ציטערן אַז מען באַגנבט מײַנע געשעפֿטן, אַז מען װעט מיר באַפֿאַלן אינדערהײם און איך בין הילפֿלאָז צוליבן שבת. ס'איז געװען צײַטן װאָס איך פֿלעג צו טראַכטן אַז אפֿשר איז דאָס אַ חלק פֿונעם זינען פֿון שבת. השלך על ה' יהבך װײַל סוף סוף איז מען אַלײן נישט קײנע גרױסע זיבן זאַכן. אַ גאַנצע װאָך דאַכט זיך אַז מען יאָגט אָן מיט די אײגענע קראַפֿטן, קומט שבת און מען טוט דעם מענטש אױס פֿון אַלע זײַנע געמאַכטע מיטלן װײַזט מען אים דערמיט װי אָנהענגיק ער איז אין זײַן באַשאַפֿער. און מיט דעם איז שבת זכּרון למעשה בראשית װײַל מען דרײט דעם ייִדל צוריק צו זײַן נאַקעטן מצב נאָכן בריאה אַז ער זאָל געדענקן װעם ער איז שולדיק זײַן לעבן און זײַנע קראַפֿטן.
אַז איך בין עלטער געװאָרן האָב איך געמאַכט פֿון מײַנע פּחדים אַ ליד. איך קען נישט געפֿונען די שורות אָבער אָנגעפֿער האָט עס געזאָגט װעגן די קלאַנגן פֿון שלאָס און שליסל װאָס הערן זיך אינעם לכה־דודי ניגון, װי דאָס טרײַבל איז אַראָפּ געװױגן מיט סקילה שטײנער, דאָס עירוב שטריקל דרױערט װי בײַ אַ תלייה און דאָס איז אַלעס אײַגעהילט אין דער פֿינסטערניש פֿון די שפּעטע שבת נעכט. ס'איז דאָרט געװען אַנדרע װײניקער געראָטענער מטעאַפֿאָרן און מײַן רעדאַקטאָר האָט זיך בצדק פֿון דעם אָפּגעזאָגט.
הײַנט צו טאָג איז מײַן שבת געװאָרן אַ חשבון הנפֿש. יעדן שבת צײל איך די מינוטן פֿונעם פֿאַרגאַנגענעם װאָך װאָס איך װאָלט געקענט מיט זײ אױפֿטון און איך קוק אױס אױפֿן קומענדיקן װאָך מיט אַ פֿרישע קבלה בלב. אַז איר לײענט דאָס איז אַ סימן אַז פֿון דער קבלה איז עפּעס געװאָרן. סתם שרײַבן איז אָבער נישט קײן תכלית איבערהױפּט נאָך דעס װאָס עפּעס האָט זיך געביטן סײַ אין מיר און סײַ אין די לײענערס. איך קען אַלײן נישט אָנװײַזן אױף װאָס אָבער דער הײַנט איז עפּעס נישט װי דער תמול שלשום. מײַן דאָקטאָר האָט מיר געראָטן אױפֿהערן שרײַבן אױף אַ צװײ חודשים און דערנאָך װידער פֿאַרזיכן. דאָס בין איך אָבער נישט ביכולת אױסצופֿירן. קלער איך אױף דערװײַל אַזױ. דאָ װעלן װערן די שטיקלעך קורצער און מער טאָג־בוכיק װי ס'איז אָריגינעל געװען מײַן פּלאַן און אין דער איבעריקער צײַט װעל איך װידער פּריװן מײַנע הענט צו מער שעפֿערישע זאַכן. װעט עס גײן הרי טוב, און אַז נישט װעט מען מיזן זוכן פֿרישע עצות.
א דאקטער???
השבמחקוואס גייט פאר מיט דיר איז דאס א נערווען דאקטער?
די אויסדרוק פון מרים האט מיר געמאכט שמייכלען :-)
דארפסט ארויפלייגן א "קאונטער" אויף דיין בלאג, זאלן די חסידים/מתנגדים זעהן די פירות...
השבמחקא זאפטיג שטיקל
השבמחקלאמיר נאר פרעגן עטליכע אומפארשטענליכקייטן
א) וואס איז טאַמפּאָן פּושקעס
ב) אין אײן נודע ביהודה איז דאָ מער מיט װאָס זיך צו באַקװיקן װי אױף דער רוקן פֿון קאָנדאָם שאַכטלעך
אמאל האט איר געשריבן וועגן דעם שו"ת נודע ביהודא אבער איך האב נשיט געטראפן דארט אזעלכע מוראדיגע ענינים מער ווי אין אנדערע שו"ת ספרים אפשר קענט איר אנווייזן וועלכע סימן אין אבן העזר
אויך מיינט נאכנשיט אז היינט גייט נשיט פאר די זעלבע שמאלציגע ענינים ווי דעמאלט נאר מען פארדעקט און היינט זאל נאר א מורה הוראה ארויסגעבן אזעלכע תשובות מען וועט אים סוקל זיין
ג) דער בחור האט געפריווט זיין מזל , אובי פירט ער ארויס דעם ספר וועט ער זיין מער סאספישעס ער האט נעבעך געמיינט אז עס איז גאנץ נארמאל נאך אלעם איז עס דאך א גאנצע מסכתא און פארוואס זאל ער דאס נישט וויסן . א גוטס איז דאס געווען און איך בעט אייך לאזט אונז נישט איבער שרייבט אפטער עס איז דא מער ליינער ווי קאמענטירער
In the third volume of Rabbi Mendel Silver's Meoznai Tzedek, Even Ezer chapter 5, you will find a nice and 'heimishe' dirty story.
השבמחק"מײַן דאָקטאָר האָט מיר געראָטן אױפֿהערן שרײַבן אױף אַ צװײ חודשים און דערנאָך װידער פֿאַרזיכן." דאכט זיך אז איר האט שוין דאס אויך מקיים געווען, קנאפע צוויי חדשים, אנגעהויבן פון נאך סוכות דאס יאר, זענט איר געווען שא שטיל ווי פארשטומט
השבמחקטאג בוך אופן איז אבער א גיטער געדאנק, אזוי שרייבט מען מער וויניגער דברים כהוויתן און נישט ווייל מען זוכט נאכקומען די ליינערס גרויס ערווארטונגען, ווען איר פרובירט שטארק קריכן אויפן לייטער פון שלום עליכם איז עס נישט דער ריכטיגער קטלא, דער נאטורליכער קטלא איז נאך דאכט זיך דער בעסטער
א גיטן שבת - תלמיד חביב
עס קאסט דיר אסאך צו ענפערן?
השבמחקאיך האב דיר געפרעגט עטליכע פראגעס וואס אינטערעסירט מיר און אנדערע, און סוואלט נישט שלעכט געווען אז איך זאל באקימען א ענפער
Great post, loved your interpretation of zikaron lemaase bereshit.
השבמחקYour health comes first.
Take as long a sabbatical as you need.
צום אײנס פֿאַרן לעצטן שואל (װי זאָגט מען 'פּענאולטימעט' אױף ייִדיש?)
השבמחקראשית־כּל בין איך מיט אײַך נישט געגאַנגן אין חדר אַז איר זאָלט זיך מיט מיר אַזױ דוצן. איר קען נישט דער װאָרט אױף ולא נחם אלקים, דרך ארץ פּלישתים? והשנית, האָב איך מיט אײַך נישט חתונה געהאַט אַז איך מיז אָפּגעבן אַן אַנטװאָרט אױף יעדן פֿראַגע נאָך אײדער איר האָט עס געפֿרעגט. והשלישית, װאָלט איר געמעגט דן זײַן לכּף זכות. איך האָב געמיזט איבער אָנשטעלן מײַן קאָפּיוטער פֿון מודה אני אױס און דאָס נעמט גאַנצעטע טעג כּידוע ליודעי ח"ן.
אַצינד אפֿשר װילט איר אַזױ גוט זײַן און מיר זאָגן אױף װאָס גענױ איר װאַרט אַן ענטפֿער און צי אַ מינוט פֿון אײַערע צײַט אױף גוגל קען עס נישט ענטפֿערן.
ע"כּ אומרים...
ביסט אזוי גערעכט
השבמחקנאר קוק איך בין דער פערדער וואס האט געפרעגט פארשידנס און איך בין נייגעריג
מיזט טאקע נישט ענטפערען אבער דאך
אנטשולדיגט