קינדלן און אַרבעט

א.'ס חבֿרטע װאַרט אַ קינד און זי רעדט זיך אָפּ אַז זי דאַרף קאָכן נאַכטמאָל'ס יעצט פֿאַרן קינד ביז פּסח, און זײ אַװעקלײגן אינעם אײַז־קאַסטן.

זי האַלט שױן בײַ נומער זיבן, קנײנעהאָרע אױף גאַנץ כּלל ישראל געװוּנטשן, און זי קען באַשטײן אַז נומער אַכט זאָל אַביסל װאַרטן. װאָס טוט אױף דעם אַן אשה כּשרה? דער פּיל צי אַנדרע מיטלען איז דאָך נאָר פֿאַר 'מאָדערנע' װײַל ס'איז דאָ אױף דעם גרױסע שאלות, װײַטער דער 'נאַטירליכער' װעג פֿון זיך פֿאַרמײַדן פֿון סעקס אין מיטן חודש האָט טאַקע אַ היתר פֿונעם פּױפּסט אָבער װאָס פֿאַרשטײט דען דער פּױפּסט צו ייִדישקײט. חוץ פֿון דעם איז עס אַ גרױסער מצווה זיך צו פֿאַרקניפּן דווקא אינעם ליל טבֿילה װאָס דעמאָלסט איז אַ שעת הכּושר צו באַשאַפֿן הױכע נשמות און דעמאָלסט פּערצופֿאַל איז אױך װען די מצווה איז מערסטע מסוגל צו מאַכן דער פֿרױ טראָגעדיק. און פֿון דעם קענט איר זען דער חכמה פֿון חז"ל אַז זײ האָבן זיך פֿאַרזיכערט אַז מען זאָל נישט קענען געפֿונען עפּעס אַ ייִדישע דרײ זיך אַן עצה געבן װי די קאַטאָליקן. חז"ל זענען דאך סוף כּל סוף געװען ייִדישע קעפּ.

א.'ס חבֿרטע האָט אָבער יאָ אַן עצה. בשעת װען זי געבט צו זײגן איז זי פֿאַרזיכערט. איך האָב שױן געהערט אין שיל פֿון מענער אַז מען איז אַזױ אױך נישט פֿאַרזיכערט 'מאַן װאַב איז מיבײרעס געװאָרן בשאַס'ן זײַגן' אָבער מיט איר געלונגט עס יאָ. נאָר װאָס דען, זי האָט זײער אַן אײדלער סיסטעם און טאָמער פֿאַרפֿעלט זי צו געבן זײגן איז זי אַלעדיגט. און אַז די קינדער צי דער מאַן זענען הונגעריק און דאַרפֿן עסן קען זי װערן אַן אונס, און כאָטש אונס רחמנא פּטריה קינדלן זיך האָט אָבער אַנדרע דינים. דערפֿאַר האָט זי נאַכטמאָל אינעם פֿריזער ביז פּסח און אַזױ אױף אַפּאָר חודשים איז זי פֿאַרזיכערט מנוחה.
---------------------------------------------------------------------
אַ פֿירמע האָט געקלערט מיר געבן אַרבעט, שטעלט זיך אָבער אױס אַז זײ דאַרפֿן מיר אױך אױף שבת נאָך מיטאָג. שבת אַרבעט אפֿילו אַ ייִדישע קי אױך נישט איז כּל שכּן איך. אַ גרױסע בעל בטחון פֿאַרזיכערט מיר אַז נאָך אַזאַ מעשה װאַרט זיכער עפּעס אָפּ שױן באַלד. איך בין אָבער נישט אַזױ זיכער.

שבת חנוכּה

אַַ פֿרישטיק אױף אַ קאַלטע שבת חנוכּה:

מען האָט אָנגעהױבן דאַװענען אין שיל שחרית מיט באַלד אַ שעה צוריק און איך בין אין דער הײם געבענדיק מײַנע חברה פֿרישטיק. געמאַכט מזונות אױפֿן קרעם קוכן לכּבוד שבת חנוכּח רופֿט זיך אָן דער קלײנער צדיק'ל מײַנער, ל. 'װער האָב באַשאַפֿן דער אײַבישטער?' דער עלטערער צ., װאָס איז שױן מער אַ מבֿין אױף טיאָלאָגישע ענינים, רופֿט זיך באַלד אָן מיט אַ קאַנאָישער שטימע אַז מען טאָר אַזאַ קשיא נישט פֿרעגן. דאָ קען איך שױן נישט בלײַבן װי אַ צוקיקער און איך זאָג אַז ס'איז נישט דאָ קײַן שום קשיא װאָס מען טאָר נישט פֿרעגן. װײַל מה נפֿשך: האָט די קשיא אַ תירוץ מעג מען דאָך װיסן סײַ די קשיא און סײַ דער תירוץ. און אַז ס'האָט נישט קײַן תירוץ דאַרף מען זוכן אַ תירוץ. אָבער אַז קײנער װעט נישט פֿרעגן װעט קײַן תירוּץ קײנמאָל נישט װערן.

איך נער האָב אָבער דאָ צוגעלײגט אַז טראַכטן מעג מען װאָס נאָר מען װיל. רופֿט זיך אָן צ. צי מען קען נישט זינדיקן אינעם מוח? איך װײס נישט צי ער װײסט װאָס ער פֿרעגט אָבער איך געדענק אַז אױפֿן פּסוק אַז איובֿ האָט נישט געזינדיקט מיט די ליפּן, זאָגט דער מדרש אַז במחשבה האָט ער זיך יאָ פֿאַרזינדיקט. אײדער איך האָב אַ געלעגנהײט זיך פֿאַרענטפֿערן װיל שױן ל. װיסן װאָס װעט זײַן נאָך דער אײבישטער. איך׃ מען זאָגט אין אדון עולם 'בלי ראשית בלי תכלית' הײסט עס אַז ער האָט נישט אַן אָנהײב אין אױך נישט קײַן ענדע. ל.: און אַז ער װעט זיך הרגענען? צ.: (אין אַ בײזע שטימע װאָס ער האָט אװדאי פֿיל מאָל געהערט בײַם רבין און איך האָף נישט בײַ מיר)האָסט דאָך שױן געהערט אַז ס'קען נישט זײַן אַז דער אײבישטער זאָל זיך ענדיקן.

איך האָב צ.'ן געפֿרעגט צי דער אײבישטער קען נישט אַלעס טון און אַז ער קען זיך נישט האַרגענען הײסט עס אַז ער קען נישט אַלעס טון. ל. האָט זיך געפֿרײט אַז זײַנע קשיות זענען הערשט יאָ עפּעס װערט און מען האָט ממשיך געװען מיטן קרעם קוכן.
------------------------------------------------------------------
אין בין אָנגעקומן שפּעט –זײער שפּעט- אַזױ בײַ סוף הלל, כאָב מיך אַרײַן געכאַפּט דורכן אונטערשטן טיר און זיך גענומן דאַװענען. מיט אַביסל קפֿיצת הדרך האָב איך שױן מיטגעהאַלטן בײַם אָנהײב לײנען.

יוסף זאָגט פֿאַר פּרעה'ן 'ס'איז אױסער מיר גאָט זאָל ענטפֿערן...' ער דערמאַנט מיך פֿון אַ בעל תפלה װאָס פּײגערט נאָכן ברעטל אָבער װען מען שיקט אים צו, 'כבין הײַזעריק', 'ממש כ'אָ נישט קײַן כּוח' און באַלד, בלית ברירא, לױפֿט ער, גאָרגעלט זיך אױס אַז קױם װאָס מען װערט אים פּטור און אַז ער פֿאַרטיקט שױן יאָ, זאָגן די לצים 'שכּוח פֿאַרן ענדיקן'.

אױפֿן חשבון פֿון דער סאָרט עניוות האָט אַ צדיק געטײַטשט אױפֿן פּסוק װאָס מען לײנט אַיעדען טאָג חנוכּה 'כּף אחת עשׂרה זהבֿ' אײן בײג פֿון אַ ייִד (עשׂרה=י) איז װערד גאָלד. אפֿשר קען מיר עמיצער זאָגן װאָס איז אַזױ שײן אַז אַ ייִד בײקט זיך? און אױף צו מאַכן פֿון כּלל ישראל בײגערס לערנט מען מיט בחורימלעך פֿון דרײצן יאָר אַלט שער הענווה אין ארחות צדיקים און אין חסידישע ספֿרים װאָס האַלטן אין אײן דערמאַנען אַז מען איז גאָרנישט װערט. כאָטש זײ לײגן צו אַז מען זאָל פֿאַרדעם נישט זײַן בעצבֿות װײַל קרוב ה' לנשברי לב און נאָך פּסוקים און גמרות 'כּידוע'.

אפֿשר װען מען זאָל באַטאָנען פֿון קינדװײַז אָן אַז מען איז יאָ עפּעס װערט װאָלטן ערװאַקסענע מענער נישט געדאַרפֿט לױפֿן צו זײערע פֿרױען אָדער חברים אױף צו שרײַעבן זײערע בריװ, און װען מען פֿרעגט עמעצן אין שול 'נאָ, װאָס האַלטסט די' װאָלט דער תשובֿה על פּי רובֿ נישט געװען 'איך װײַס', צי 'װאָס װײַס איך', און בריװ אין פֿרומע צײַטונגן װאָלטן נישט בדרך כּלל געװען אַנאָנים מיט ראשי תיבות פֿאַר אַ נאָמן. מען װאָלט זיך אַלײן געטרױערט האָבן אַ מײנונג װען מען זאָל האַלטן מען איז עפּעס.
****************************
בײַם לײנען שמועסן יונגערלײַט װעגן נײַע רעסטאָראַנטן,"ביסט געװען בײַם 'דרײַװ טרו'? ס'יז משיגע צי װערן. כבין דאָרט געװען דרײַ אַזײַגער מאָצעשאַבעס". איך מאַך אַ חשבון אַז די ייִנגעלײַט פֿעלט גאָרנישט, זײ קענען פֿרעסן, זױפֿן און זינדיקן אױך אַז זײ װילן און דער שטרײַמעל װעט זײ נישט קיצלן דעם קאָפּ. כּל זמן דער מוח הײבט נישט אָן צו קיצלן פֿעלט אינעם חסידיש לעבן גאָרנישט. אָבער אױף דעם זאָגט דאָס ייִדישע װערטל 'דער װאָרם ליגט אין כרײן און מײנט אַז ס'איז קײַן זיסערס נישט דאָ'.

און אפֿשר איז טאַקע דער װאָרעם גערעכט?
*****************************************
דער קלײנער באַנעמט זיך נישט עפּעס אַזױ אין שול. פֿרעג איך אים פֿאַרװאָס קומט מען אין שול? 'אױף צי שמועסן'. װאָס עפּעס?, כ'אָב געמײנט ער װעט אָנצײגן אױף אַלע שמועסערס אין שול, 'דאַװענען קען מען אין דער הײם אױך' אָבער צו שמועסן מוז מען האָבן נאָך מענטשן.

אַ פֿרײליכן חנוכּה!

אױף דעם אַז חנוכּה איז מרומז לױט די חסידישע ספֿרים צו דער אור הגנוז קען איך בלױז זאָגן אַז ס'מיז זײַן אַז ס'איז גוט באַהאַלטן, װײַל איך האָב עס נאָך נישט דערשפּירט. שחרית בין איך שױן װאָכן נישט געװען אין שול. הײַנט אױף אַלע צרות בין איך געגאַנגן האָב איך מיך דערמאַנט אַז מען זאָגט גאַנץ הלל. אַלץ איז דאָס אַזױ בײַ כּלל ישראל. אונז קענען מיר גאָרנישט טון למחצה לשליש ולרביע.

אַ נס חנוכּה. נאַדיר אַכט טעג אַזױ אַז װען מען האַלט שױן בײַם זעקסטן טאָג איז דער מנורה אָנגעטראָפּט מיט אײל, די קינדער'ס מנורה מיט װאַקס און ס'איז אַלץ נישט פֿאַרטיג׃ נאָך צװײ טעג צו גײן. דער טיר הערט נישט אױף צוּ זעצן, ישיבה בחורימלעך גײן נאָך געלט, און אַז מען מאַכט זײ נישט אױף דאָס ערשטע מאָל קלאַפּן זײ מיט די הענט, און אַז זײ זען דורכן גלאָז אַז ס'דרײט זיך אײנער אינערװײניג קלאַפּן זײ װי בײַ המן אױף צו להכעיס. אװדאי װעט אַ ראש ישיבה זײ נישט זאָגן צו זײן אַ מענטש בײַם טיר, ער האָט פֿיל װיכטיגער זײ צו זאָגן. לדוגמא אַז די יוונים האָבן געװאָלט פּוגם זײַן אינעם קדושת היסוד און ממילא דאַרף מען זיך שטאַרקן אין די טעג.

דעם שכן'ס קינדער קלאַפּן אַרײַן מיט זײערע צעטלעך פֿאַר זײערע תלמוד תורה. זײ זאָגן אַז זײ װעלן האָבן אַ מסיבה. מײַן ייִנגעל דערצײלט אױך פֿון זײַן מסיבה. אַ פּאַרטי איז שױן הײַנט צו גױיש. אַ מסיבה איז מער על טהרת הקודש. אַ מזל מײַנע ייִנגלעך האָבן נישט די צעטלעך װײַל איך װאָלט נישט געהאַט חשק זײ צו לאָזן גײן.

מײדלעך, פֿאַרשטײט איר, האָבן נישט צעטלעך און פּושקעס, זײ האָבן 'ספּאַנסערד װאָקס' ייִנגלעך פּאַסט דאָס אָבער נישט. און װען איך זע די בחורים גײן קלאַפּן מיט די הענט װײס איך פֿאַרװאָס איך האָב נאָך נישט געזען אַ מוסד װאָס געבט אָפּ דין וחשבון אױף יעדער גראַצע װאָס קומט אַרײַן. װײַל מען ציט אױף פֿון די ייִנגע יאָרן אַז געלט איז הפֿקר. אַבי פֿאַר מיר אַ תירוץ נישט צו געבן.
************************************
איך רעד מיט ח. זאָגט ער אַז זײן זון איז אַהײם געקומן פֿון ישיבה קטנה אױף שבת חנוכּה. ער איז נישט מער פֿון דרײַצן יאָר אַלט אָבער ער שױן אַװעק פֿון דער הײם. פֿיל צילן אין דעם. אײנס, אַז מען שיקט אַװעק די ייִנגלעך בײַ די דרײַצן איז דאָ פּלאַץ פֿאַר פֿרישע חברה קנײַנעהאָרע כּן ירבו און אַבי אױף שׂמחות. צװײטנס, ס'איז נישט געזונט זײ זאָלן זײַן אין דער הײם װײַל זײ האָבן שװעסטערס און איר װײסט דאָך אַלײן װאָס קען פּאַסירן אַז דרײצן יעריגע בחורים זענען צו פֿיל אין דער הײם מיט שװעסטערס. דריטענס, װי זײ װערן עלטער מוז זיך דער טאַטע מער מיט זײ אַן עצה געבן איז לײכטער אַז זײ זענען נישט אונטער די פֿיס און אַז עפּעס טױג נישט קען ער באַשולדיקן די ישיבה. און אחרון אחרון חביב אַז מען שיקט אַװעק די קינדער אַזױ יונג האָט דער סיסטעם איבער זײ אַן אַבסאָלוטער קאָנטראָל, איבערן גוף און איבערן מוח און דאָס מורי ורבותי איז מער װערד און װיכטיקער װי אַלעס.

קומט דער צדיק'ל אַהײם זאָגט אים די מאַמע מוסר װען זי זעט זײַן בחורישע התנהגות. הײסט זי אים זיך פּיצן די צײן 'װײַל װי קענסט דו רעדן מיט דײַן מגיד שיעור אַז דו פּיצט נישט דײַנע צײן' זאָגט דער בחור 'ערשט זאָל ער זיך פּיצן זײַנע צײן'. און איך דערמאַן מיך פֿון די בחורים װאָס פֿלעגן אַראָפּ קראַצן דער געל פֿון די צײן װען זײ זענען מיד געװאָרן פֿון דרײען די פּיאות.

מאָרגן איז ראש חודש און ס'איז דאָ מוסף אױך מוז איך מיך גײן לײגן. מערטשעם אױפֿװידערזען און אַ פֿרײליכן חנוכּה פֿאַר אַלעמען.

אַן אײ מיט אַ פֿאַן

איך שטײ איבער אַ פֿאַן װאָס איך האָב דערין אַרײַן געװאָרפֿן אַן אײ אױף צו פּרעגלן און פֿון אױבן דאָס געלעכעל זיצט אַ קלײנע רױטע טראָפּ און שמײכלט צו מיר. װען דער רױטעע טראָפּ איז אױף װײַבערישע אינטערװעש לױפֿט מען באַלד צו אַ רבֿ צי טהור צי טמא און מען װאַשט אױס דאָס קלײד. אַז ס׳יז אַ פֿאַן איז נישט אַזױ פּשוט. מען דאַרף עס כּשרן און װער זאָגט מען קען עס כּשרן. ראשית כּל איז מײַן מיטאָג געפּײגרט. אױף דעם פֿאַרשטײט זיך מאַך איך אשר בחר בנו מכּל העמים. ס׳יז אָבער אַ שאלה װאָס טוט מען מיטן פֿאַן. מײַן פֿרױ זאָל זײַן געזונט און שטאַרק זאָגט אַז מען קען עס כּשרן און מען װעט עס שױן אױס סאָרטירן. איך װיל אָבער אַ פּסק הלכה נישט קײַן עצות.

אַ פּסק קומט נישט אָן לײַכט. איך פֿאַרגין נישט אַ רבֿ די הנאה אַז ער קאָנטראָלירט מײַן קאָך און מײַן פֿאַן. גײ איך אין אַ כּלים געשעפֿט װי דער געשעפֿטס מאַן איז אַ פּוסק װי צען רעבעצענס און ער זאָגט אַז איך דאַרף אַ נײע פֿאַן. און װוּ װעל איך עס קױפֿן אַז נישט בײַ אים?

אױפֿן װעג אַהײם באַװוּנדער איך דער חכמת התּורה. די גרעסטע מומחים ערפֿונדן פֿאַנען און טעפּ װאָס קלעבן נישט און איך האָב שױן געפּרעגלט אין דעם פֿאַן מער אײ װי ס׳יז דאָ בלעטער אין מסכתּ ביצה און קײַן אײן אײ האָט זיך אין דעם נישט געקלעבט.ָקומן חז"ל און נעמן אַ בלוט׳ס טראָפּ פֿון אַן אײ און קלעבן צום פֿאַן אַ טומאה און ס׳העלפֿט נישט קײַן פּודנו ומצילנו. דער פֿאַן איז אַ ברכה לבטלה. זעט איר װאָס אתּה חונן קען אױפֿטון.

ביז צװײ װאָכן איז דער נײַע פֿאַן אױך אינעם מיסט און מײַן פֿרױ זאָגט איך בין אַ שלים מזל איך װײס נישט װי צי באַקוקן אַן אײ. װאָס זאָל איך טון מען האָט מיר דאָס נישט אױסגעלרנט אין מײַן ישיבֿה.

ואת האלף!

הודו לה׳. עס זענען שױן מער װי טױזנט מענטשן אַריבער דעם בלאָג זײַטן ערשטן טאָג. אַנדרע װעלן זאָגן אַז מער װי טױזנט מענטשן זענען רחמנא לצלן נכשל געװאָרן פֿון מײַנע דעות כּוזבֿות.

און איך? װענט זיך אױפֿן װעטער.

אױף אַ גוטן טאָג טוט מיר באַנק אַז איך שרײַב נישט גענוג און אַז איך קען נישט אָנכאַפּן מײַן פֿעדער און גיסן פּאָלעמישע פּעך און שװעבל אױף װעם און װאָס ס'ע לאָט זיך און אױף אַלעס װאָס ברענט בײַ מיר אין האַרצן. װאָס זאָל איך אָבער טון אַז איך האָב קינדער און איך דאַרף מיט זײ אַ שידוך טאָן.

װײַטער אױף אַ שלעכטן טאָג עס איך מיך אױף דאָס געזונט אַז איך קען נישט זײַן װי די ייִדן װאָס זענען אַיעדער טאָג אין שול בײַ מה טובֿו און גײן נישט אַװעק פֿאַר עלינו; װאָס האָבן אַ שיעור אַיעדער אָװענט און גלײבן באמונה שלימה אַז חז"ל האָבן געװוּסט פֿון בראָדבענד נאָך אײדער מען האָב באַשאַפֿן דאָס רעדל; װאָס באָדן זיך אין אַ 'געװאַלדיק װאָרט' און װערן נתפּעל פֿון טאָג טעגליכע מעשׂה נסים; װאָס זאָגן ברוך השם און זען אַ באַזונדערע סייעתּא דשמיא אין אַיעדער גוטע זאַך און אױף אַ שלעכטע זאַך זאָגן זײ ס'איז באַשערט און אַבי נישט ערגער; בקיצור אַזעלכע ייִדן װאָס דער יצר הרע האָב פּשוט אין זײ פֿאַרגעסן.

װי אױף צו להכעיס האָט דער באַשעפֿער מיר אָבער באַשאַפֿן אַ בין השמשות'דיקע. בײַ די חסידים אַ משׂכּיל בײַ די משׂכּילים אַ חסיד; אַ בן שם צװישן די בני נח און אַ בן נח צװישן די בני שם; אין דער קאָנצערט זאַל און טיאַטער אַ פֿאַריאַרמולקטן ייִד אָבער אין בית מדרש אַ מאָדערנער חסיד; מיטן קוראַז צו שרײַבן אַ בלאָג אָבער װי אַ הינדל װען ס'קומט צו דערציִילן די סודות פֿון חדר; מיט אַ נאָז צו שמעקן דער חסידישן ריח ניחוח אָבער אָן אַ מױל דאָס אױסצוברעכן; מיט אײן, נײן צװײ, פֿיס אין דער צוקונפֿט אָבער מיטן האַרצן אינעם עבֿר; אַ שׂונא פֿון פּרימיטיװקײט אָבער אַ נאַשער פֿון נאָסטאַלגי. איך טו אַלעס (כּמעט) כּאשר צוה ה׳ אָבער אַלץ בין איך אַ כּופֿר צװישן די מאמינים.

דאָס אַלעס לױפֿט דורך מײַן מוח װען איך מאַך מײַן חשבון הנפֿש איבערן טױזענסטער באַזוכער צו מײַן בלאָג. (ס'איז אַ גוזמא װײַל איך בין אַ גרױסער חלק פֿון די טױזנט, אָבער סימנא מלתא היא.) איך שרײַב מיר װײַטער מיט מסירת נפֿש איבער צו געבן װאָס טוט זיך סײַ אַרום מיר און סײַ אינערװײניק בײַ מיר. ס'איז טאַקע נישט אַלעס װאָס איך זע אָבער דאָס ביסל געבט אױך אַ שטימע פֿאַר די װאָס מען װאָלט אַנדערש נישט געהערט. בײַ פֿילאָזאָפֿן איז דאָ אַ באַגריף אַז דער װעלט עקזיסטירט נאָר בײַ אונז אין מוח. הײסט עס אַז עס איז נישט דאָ קײַן הערער איז נישט דאָ קײַן קול ממילא האָבן די לײנער אױך דערין אַ חלק.

איז לאָמיר זיך אַלע פֿרײען און אױסרופֿן און לאָז זיך הערן איבערן נעץ דער בת קול װאָס האָט עדות געזאָגט אױף משה רבינו'ס אָרענטליכקײט "ואת האלף". און לאָז עס טאַקע קלונגן מיט אַן אזלא גרש!

קראַנקע מענער און געזונטע װײַבער

ח דערצײלט אַז איר שכנטע לאָזט איר קינדער גאָרנישט קוקן, אפֿילו נישט אַ דיװידי. און כאָטש די שכנטע האָט אַ קאָמפּיוטער האָבן די קינדער צו דעם נישט קײַן שום דריסת רגל. דאָס, פֿאַרשטײט איר מיר, הײסט חינוך על טהרת הקודש. און צו דעם שטרעב איך אין מײנע נידעריקע סענטימענטאַלע מינוטן! נאָר װאָס דען? שבֿ ואל תּעשׂה עדיף און צו טון װי אַיעדער טוט צי װי מען האָט געזען אין דער הײם דאַרף מען נישט קײַן שׂכל. דערפֿאַר איז עס טאַקע דער פּאָפּולאַרער דרך צװישן אַחינו בית ישׂראל.
--------------------------------------------------------------------------------

מ'ס מיטער דערצײלט װאָס איז געװען בײַם פּילאַטעס גימנאַסטיק קלאַס. ש האָט דערצײלט אַז איר זון זאָגט אַז די ישיבֿות אין ארץ ישׂראל זענען פֿול מיט אָגיל ואשׂמח׳ניקעס(האָמאָסעקסיואַלן, גײז). לױט זײַן באַריכט איז דער מצבֿ פֿיל ערגער אין בני ברק װי אין ירושלים. זי זאָגט אַז ס'איז אַ האַקלער ענין און זי װײסט נישט װאָס צו זאָגן צו אירע קינדער. רופֿט זיך אָן מ אַז זי געבט זיך יאָ אַן עצה.

איך װוּנדער מיך׃ מ האָט דאָך נישט קײַן שפּראַך מיט אירע קינדער.

מ איז אַ בחורטטע מיט הױזן. אַז זי האָט איבער געמאַכט איר דירה האָט זי געזאָגט פֿאַר איר מאַן שמעו נא איך פֿאַרלאַנג אַ פּאַרקעט פּאָדלעגע ואם לאו הבֿה לי גיטי. האָט דער מאַן געמוזט שולעמן. יש אומרים אַז ס'איז אַלץ בעסער װי אַ גט, און מען דאַרף צוזאַמן בלײַבן פֿאַר די קינדער'ס װעגן. קען זײַן אין דעם פֿאַל אַז על כּן בשׂכר זאת זענען מער פֿון אײנץ פֿון איר קינדער גרושות. מן הסתּם האָבן זײ געזען אין דער הײם װיאַזױ זײ װילן נישט לעבן. און מיט די מאַמע רײַסן זײ זיך אױך אַרום. האָב איך פֿאַרדעם געװאָלט װיסן װאָס האָט זי געזאָגט פֿאַר איר זין.

שטעלט זיך אױס אַז זי האָט געזאָגט פֿאַר איר בחור פֿון אָנגעפֿער פֿופֿצן יאָר אַלט פֿאַר ער איז אַװעקגעפֿאָרן אין ישיבֿה אַז טאָמער װיל עמיצער דיר אָנרירן אָדער עפּעס טון זאָלסט דו תּיכּף ומיד אַװעקלױפֿן. מיט אַזאַ שמועס איז ער אָפּגעהיטן לדורות.

מיר איז אַלץ שװער אַז האָבן סעקס מיט אַ מײדל װאָס איז נישט פֿאַרהײַראַט און װאָס איז געװען אין מקװה איז נישט מער װי אַ לאו. האָמאָסעקסיואַלישע סעקס איז מען חייבֿ מיתה. װאָלט דאָך געװען אַ סברא אַז די װאָס לײגן אַרײַן זײערע גאַנצע כּוחות אױף טון מצװת און זיך פֿאַרמײַדן פֿון עבֿירות װאָלטן געדאַרפֿט נאָכלאָזן מיט די מײדלעך אַבי מענער זאָלן נישט ליגן אײנער מיטן צװײטן. און דאָס איז אַ זאַך װאָס איז אומפֿאַרמײַדלעך אין אַ בלױז מענערישע סבֿיבֿה.

מײַן תּירוץ איז אַז דער קולטור פֿון חרדישקײט און חסידישקײט קען אָנגײן מיט בחורימלעך זיך שפּילן אײנעם מיטן צװײטן. ס'טוט אפֿשר אפֿילו פֿאַרשטערקערן דער בחורישע אחדות. אױכעט אין אַ קולטור װי פֿאַרװײַלונג איז אַלגעמײן אַ פּסול װאָרט איז דער סאָרט געהײמע הנאה אַ קלענרע עבֿירה װי הנאות װאָס מען קען נאָר טון בפֿרהסיא. אַרײַן ברענגן מײדלעך אינעם שפּיל קען דער געבײַדע עס נישט ערהאַלטן. ממילא איז עת לעשׂות לשם און פֿאַרגינן די בחורימלעך אַביסל ייִדיש נחת.

אַ גוטן חודש!

בײַם אָטובוס סטאַנציע שטײט אַ ייִד און קוקט אַרײַן אין אַ ספֿר. אונטער זײַנע פּלײצעס שטײט אַ בן נח און פּראָבירט זען װאָס ער לײנט. איך גײ דורך דער באַנק שטײט װידער אַ יונגערמאַן מיט אַ ספֿר און װאַרט דער באַנק זאָל זיך אױפֿמאַכן און איך טראַכט ואני אנה אני בא.

שױן ראש חודש כּסלו און איך האָב נאָך אַלץ נישט אָנגעהױבן מיט מײַנע אינטערנעמונגן פֿונעם נײַ יאָר. איך האָב נאָך אַלץ נישט אַ שיעור איעדען טאָג אױף אַ בלאַט גמרא, נאָך אַלץ נישט אָנגעהױבן דער ענגלישער ש"ס (שײק ספּיר) מיט זײַנע זעקס און דרײסיג מסכתּות -איך האָב געקלערט מאַכן אַ דף היומי פֿון אַ צענע אַ טאָג- און נאָך אַלץ נישט ד׳זױס׳ס יוליסעס און דער צײַט ריקט זיך.

איך גײ דורך אַ תּלמוד תּורה, אַ טאַטע ברענגט די קינדער אין חדר מיט אַ טאַץ איבערגעדעקט מיט זילבער פּאַפּיר. צװײ ייִדן שמוסן אױפֿ׳ן גאַס. װאָס איז דאָס? אַ סיום. פּססססס. טאַטע׃ קענסט עס אַלײן האַלטן? יאָ. האַלט גוט אָן.

אַ גוטן חודש!

צער גידול בנים

אַז קינדער װאָלטן בלױז געפֿרעגט פֿיל קשיות װאָלט מען זיך מיט אַביסל געדולד אַן עצה געגעבן. אָבער אַז זײ פֿרעגן דוקא אַזעלכע שאלות װאָס מען האָט אױף זײ נישט קײַן תּשובֿה דאָס רופֿט זיך צער גידול בנים.

נעכטן זאָגט מיר מײַן זון אַז גויִים טראַכטן נאָר פֿון עס אי עקס. כאַטש ער װײסט נישט װאָס דאָס מײנט װײסט ער אױף אַזױפֿיל אַז להבדיל אלף אַלפי ורבוא רבבות הבדלות איז עס אַזױ װי אַ שם און מען טאָר דאָס נישט זאָגן במילואה.

רבונו של עולם װאָס ענטפֿערט מען אױף דעם. איך קען זאָגן צװײ זאַכן אײנס אַז גויִים טראַכטן אױך פֿון עפּעס אַנדערש, און צװײטנס טראַכטן ייִדן אױך גענוג דערפֿון (טראָץ דער שניט װאָס אין כּלאָמפּערשט איז מחליש דער כּח התּאװה). איך זאָג גאָרנישט װײַל ער װײסט נישט װאָס דאָס איז סײַװי און ער מײנט אַז סמך עין קוף סמך מײנט מאַכן אַ לעבן. אַז איך װעל אָנהײבן פֿירן מיט אים אַ װיכּוח װעט ער מיר געװוּנן ממא נפֿשך װײַל ער װעט געװױר װערן זאַכן װאָס אַנדערש װאָלט ער נישט געװוּסט.

נאָר דאָס האָט ער אױפֿגעטון אַז איך צװײפֿל שױן װײַטער צו איך טו זײ אױף האָדעװען אױפֿן ריכטיגן װעג װײַל װען איך זאָל מיך האַלטן על טהרת הקודש װאָלט ער נישט געפֿרעגט אַזעלכע זאַכן. דער תּניא זאָגט אָבער אַז בײַ אַ צדיק געװעלטיגט דער מוח אױפֿן האַרץ און איך װער נישט נתפּעל פֿון מײַנע סענטימענטאַלע געפֿילן.

צו מאָרגן פֿרעגט מיר מײַן קלײן טאָכטער צו מען האָט אַ טאַטע מאַמע כּדי אַז גױם זאָלן אוּנז נישט אַװעקכאַפּן. נײן, גױם כאַפּן נישט און גױם האָבן אױך טאַטע מאַמע און טאַטע מאַמע האָבן ליב די קינדער. אַן אָבסעסיע מיט גױם װאָס האָט פּשוט צו טון מיט פֿאַרשטײן דער גאָרער װעלט אַרום זיך. אַז גױם טױגן נישט איז לײַכטער צו פֿאַרשטײן װאָס אונז האָבן מיר דאָ פֿאַרלױרן. בײַ קינדער איז טאַקע דאָ אַ תּירוץ אָבער װאָס איז דער תּירוץ װען ערװאַקסענע רעדן נישט אַסאַך אַנדערש?

שױן די לעצטער צװײ טעג װאָס איך שטײ אױף צו שחרית און הײַנט האָב איך אפֿילו געלײגט רבינו תּם׳ס תּפֿילין. איך קען מיך שױן באַלד אַרײַן שרײַבן אין אַ ישיבֿה פֿאַר בעלי תּשובֿה. אַז מען װעט מיך אַרײַן לאָזן.

מײַן שבת

רש״י׳ס פּשט אַז שׂרה איז געשטאָרבן װען דער שׂטן האָט איר דערצײלט װעגן דער עקדה איז מײן איך װײַל דער שׂטן האָט איר געװיזן קאַראַװאַדזאָ׳ס בילד. און פֿאַרדעם איז ער אַ שׂטן װײַל װען ער זאָל װײַזן רעמבראַנט׳ס בילד װאָלט שרה אַלעס פֿאַרשטאַנן.

מײַן ייִנגל װיל װיסן װוּ איז אבֿרהמ׳ס יאַרמולקע.
**************************************
שבת אינדערפֿרי גײ איך אױף אַ קידוש, דאָס זיבעטע קינד בײַם בעל הקידוש. דאָס קינד הײסט ל.מ. מ. נאָכן שװיגער אָבער װוּבאַלד זו איז יונג אַװעק האָט מען צוגעגעבן אַ נאָמן. זו איז נאָך אין שפּיטאָל, ער האָט זיך אַרײַנגעצױגן מיט די זעקס קינדער צום מאַמען. זעט אױס ער האָט נאָך נישט הוראה אױף אױפֿצופּאַסן אױף קינדער. מערטשעם איבעראַיאָר אױף שׂמחות.

איך קום אַרױס הער איך װי אַ ייִד אַ מגולח פֿרעגט אַ קלײן ייִנגל אין אַ קאַפּאַרטישע ייִדיש װאָס האָסט דו געגעסן און נאָכאַמאָל העכער װאָס האָסט דו געגעסן? האָט געמאַכט אַ נאָך ברכה, על המעחיע? פֿײַײַײַײַײַײַן.
***************************************
א דערצײלט װעגן ט׳ס בר מצװה בחור אַז ער האָט נישט געװאָלט גײן מיט זײַן פֿאַמיליע אײַנקױפֿן אין אַ נײַע געשעפֿט. װאָס איז? דער מנאַל (מנהל בלע"ז) האָט געזאָגט אַז מען טאָר נישט גײן אין גױישע געשעפֿטן. דער טאַטע זאָגט אַז ער באַפֿעלט אים ער זאָל יאָ קומן און כּיבוד אבֿ ואם קומט פֿאַרן מנאַל. דער בחור שפּאַרט זיך אײַן אַז ער קומט נישט. הײבט דער טאַטע אױף אַ טעלעפֿאָן צום מנאַל אַז װאָס איז דאָס און מנא הני מילי? נײן איך האָב נאָר געמײנט אַז לכּתּחילה זאָל מען נישט גײן אָבער ע בע מע ער מעג גײן. פּטור בלא כּלום איז אָבער אי אפֿשר לײגט ער צו טאָמער האָט ער אַ שעה צװײ זאָל ער ענדערש נעמן אַ ספֿר.

איך װײס אָבער אַז דער אמת׳ער טעם פֿאַרװאָס ער האָט נישט חשק איז װײַל זײַט ער האָט בר־מצװה געהאַט שפּירט ער זיך פּריקרע צו גײן מיט זײַנע שמונה בגדים אױף גױישע פּלעצער. זײַן מאַמע רעט זיך אױך אָפּ אַז זו קען אים אין ערגעץ נישט נעמן. װײַטער אָנעם קאַפּעליטש און רעקל איז ער װי אַ נאַקעטע. װײניג פֿאַרשטײט די מאַמע אַז טאַקע פֿאַרדעם טוט מען זײַ אַזױ אָן לכּתּחילה.

צװײ עקדות יצחק

פֿאַרגלײכט די צװײ מאָלונגן פֿון דער עקדה. זעט װי בײַ קאַראַװאַדזא איז אבֿרהם האַרט און דער מלאך מיז אים צוהאַלטן מיט כּח װײַל ער ברענט אױף שחיטה. און כאָטש מען זעט אױף אבֿרהמ׳ס פּנים זײַן װײטוג װײַזט ער אױך יצחק׳ס געשרײַערײַ און פֿון דעסטװעגן װיל דער מעסער שנײַדן.

װײַטער בײַ רעמבראַנטן איז אברהם דערשראָקן, ער גלײבט אַלײן נישט װאָס ער גײט דאָ טון. דער מלאך דאַרף אים בלױז אָנרורן דער האַנט און דער מעסער פֿאַלט שױן אַרױס. יצחק איז דאָ אינגאַנצן פּאַסיװ און ער לאזט זיך שחטן און פֿאַרדעם פֿאַלט טאַקע דער לעכטיקײט אױף יצחק, דער עולה תּמימה, און נישט אױפֿן חלף װי בײַם אַנדרן

קאַראַװאַדזאָ

רעמבראַנדט

ייִדישע צרות

הײַנט בין איך שױן װײַטער נישט אױפֿגעשטאַנן צו שחרית. װײַטער געדאַװענט אין דער הײם און װיבאַלד ס׳יז פֿרײַטיק האָב איך געלײנט די צײַטונגן בײַ די ברכות לפֿניה ולאחריה. אַזױ װײַט האַלט עס שױן. איך קלער אַסאַך צו איך װעל נאָך אַמאָל תּשובֿה טון.

א.׳ס אַ חבֿרטע רופֿט אָן זיך באַקלאָגן אױף אירע צרות . זי האָט װײַבערישע פּראָבלעמן אָבער זי רעדט זיך אָפּ אַז די ייִדישע דאָקטױרים (כּלומר פֿרומע דאָקטורים װאָס באַהאַנדלן אַסאַך פֿון די חסידישע װײַבער) האָבן נישט חשק צו באַקוקן הײמישע װײַבער װיאַזױ אַ דאָקטאָר דאַרף צו באַקוקן.

אבֿרהם קױפֿט אַ חלקה און משולחים

הײַנט בין איך געגאַנגן דאַװענען שחרית צום ערשטן מאָל די װאָך. דאָס הײסט נישט אַז איך האָב חלילה נישט געדאַװענט אַלע אַנדערע טעג, מנחה צו פֿאַרפֿעלן מאַכט זיך בײַ די שענסטע משפּחות, אָבער שחרית? ס׳הײסט נאָר אַז איך האָב געדאַװענט בײַם כּותל. און דאַװענען אין דער הײם איז עפּעס נישט. מער דרײט זיך צופֿיל אַרום, מען איז בודק דער בליץ־פּאָסט מיט טלית און תּפֿילין און מען װערט פֿאַרטיק תּוך־כּדי־דיבור. אין שול פּאַסירט נישט דאָס אַלעס. כאָטש איך קום קײנמאָל נישט אָן פֿאַר ויבֿרך דוד איז עס אָבער געדאַװענט װי אַ ייִד.

הײַנט בײַם לײנען װײסט איר דאָך אודאי האַנדעלט זיך װען אבֿרהם װיל קױפֿן אַ פּלאַץ אױפֿן הײליג אָרט פֿאַר זײַן פֿרױ שׂרה. און איך טראַכט בײַ מיר צי די הײַנטיקע חבֿרה קדישא'ניקעס זענען אײניקלעך פֿון אבֿרהם'ן אָדער פֿון עפֿרון'ן. װען אבֿרהם זאָל װעלן קױפֿן אַ פּלאַץ אױף הר הזיתים װאָלט ער שױן געזען װאָס פֿאַר מציאה ער האָט געכאַפּט פֿון עפֿרון'ן.

*********************************************

איך שפּאַציר אַרום צען אַזײגער בײַ נאַכט אױף מײַן גאַס זע איך אַ משולח קלאַפּט אַרײַן בײַ אַ הױז װוּ איך װײס סע װױנט אַ פֿרױ אַ גרושה. איך הער נאָר אַז זו מאַכט אױף דער טיר און געבט אים עפּעס אין דער האַנט. פֿאַר זי פֿאַרקלאַפּט דער טיר הער איך אַז זי פֿאַרבעט אים צו ער װיל נישט עפּעס אַ טרונק. ער זאָגט זיך אָפּ און גײט קלאַפּן בײַ נאָך אַ ייִד. דער יצר טובֿ יכול'ט אױך, אַזױ מוז זײַן.

איבער דער קללה פֿון משולחים קען מען שרײַבן און שרײַבן. פֿון אײן זײַט זענען זײ אָפֿט אַזעלכע טיפּן װאָס טראָגן דעם ייִדישן גלות אױף זײערע פּלײצעס. דאָס איז איבערהױפּט װען מען האָט צײַט און מען כאַפּט מיט אײנעם אַ שמועס. פֿונעם אַנדרע זײַט אָבער קען מען זיך נישט אַנידערזעצן אױף צװײ מינוט אָן אַז אײנער זאָל קלאַפּן אין טיר. דאָס איז אַ לענגערע שמועס און איך לאָז עס אױף אַ צװײטער מאָל.

אַ שװים

איך װײס אַז איך האָב שױן לאַנג נישט געשריבן אָבער װאָס זאָל איך טון אַז הזמן קצר והמלאכה מרובה. ס'איז אַ גוזמא אָבער װאָס מער צײַט ס'איז דאָ אַזױ בטלט מען אַלץ מער. על כּל פּנים הײַנט בין איך געגאַנגן פֿאַר אַ שװים. נישט קײַן גרױסע חידוש און איר קלערט אודאי מאי קא משמע לן? װעל איך אײַך נאָר זאָגן אַז פֿון די פּענימער בײַם שװים־באָד דאַכט זיך מיר אַז בלױז איך האָב געטראָגן אױף מײַן לײַב דער בונד פֿון אבֿרהם אבֿינו. איך האָב געזאָגט אַז דאָס װײַס איך נאָר פֿון די פּענימער איז זײַט מוחל און זײַט נישט חושד בכּשרים. און דאָס װײס איך אױף זיכער אַז מיט אַן ארבע כּנפֿות בין איך זיכער געװען דער אײנציגסטער.

איך קום אַרײַן מיט מײַן בוך געשעפֿט זעקעל אָנגעשטאָפּט מיט אַ האַנטיך און שװים הױזן און איך מערק צי עס דאַכט זיך מיר אַז מען גיט אױף מיר אַ דאָפּעלטן בליק. מײַן מח פֿליט צו מײַן זעקעל, נײן ס'שפּירט זיך פֿו אַ זאַק, און איך טראַכט. שטעלט אײַך פֿאָר װען גויים גײן אין מקווה װאָלט געװען מקווה טאַשן אין אַלע ספּאָרט געשעפֿטן. אַדידאַס װאָלטן גענוצט אַנאַ קאָרניקאָװאַ צו פֿאַרקױפֿן מקווה טאַשן און ממילא װאָלט מען מער געדאַרפֿט כּסדר לױפֿן אין מקווה און ממילא װאָלטן זײ פֿאַרקױפֿט מער טאַשן. נײַקי װײַטער װאָלטן געשריבן 'טו עס נאָר' אױף יעדען טאַש און אַז מען טוט 'עס' דאַרף מען װידער לױפֿן אין מקווה.

לינקע חסידים, טאָמער אַזױנס עקזיסטירט, װאָלטן געהאָנגן צעטלעך אַז דער װאָס נעמט אין מקווה אַ טאַש װאָס תּינוקות של בית רבן האָבן גענײַט אין סרי לאַנקאַ פֿאַר פּחות משװה פּרוטה אַ שעה איז כּטובֿל ושרץ בידו. רעכטע חבֿרה, פֿון די איז דאָ די והותר, װאָלטן צוריק געשריבן אַז די לינקע זוכן זיך צו מה יפֿית'ן בײַ די גויִים (פֿאַרדעם הענגן זײ עס אין דער מקווה) און דער מקווה ייִד דאַרף חתונה מאַכן זײַן טאָכטער און די לינקע זענען יורד לחייו פֿונעם מקווה ייִד װאָס פֿאַרקױפֿט די טאַשן און זײ זאָלן תּשובֿה טון ואל ישעו בדבֿרי שקר.

האָט דער מסבֿבֿ כּל הסיבות געזען װאָס פֿאַר אַ מחלוקת קען אַרױסקומן דערפֿון אַז גויים װעלן גײן אין מקווה האָט ער אָנגעשיכּורט נח'ן נאָכן מבול און צו אונדזער מזל איז מקווה נישט אײנס פֿון די מצוות בני נח. הודו לה׳! אױך צוליב דעם קומן ייִדן אַיעדער ערבֿ שבת אין מקווה אײנער מיט אַ זעקעל פֿונעם בעקער, און אײנער מיט אַ זעקעל פֿונעם יאַטקע, און דער מיט אַ גראָסערי זעקעל און יענער מיט אַ זעקעל װאָס דער פֿרױ זײַנער האָט באַקומן פֿונעם לאַנזערײ געשעפֿט. ער מײנט אַז דאָס זאָגט מען לינגערײַ און סײַ װי װײסט ער נישט װאָס דאָס איז און ער קומט אין מקווה מיט אַ זעקעל לכּבֿוד שבת. קײנער װײסט נישט צו פֿרעגן מה לכּהן בבֿית הקבֿרות או דער װאָס װײסט שמײכלט צו זיך אָדער צו נאָך עפּעס אַ גראָבער יונג װאָס האָט גענוג יראת שמים צו קומן אין מקווה אָבער נישט גענוג אױף זיך אײַנצוהאַלטן פֿון שמײכלן אױף אַ 'לינגערײַ' זעקעל אין מקווה ערבֿ שבת.

און מחמת דאָס אַלעס שטײ איך אינעם אױסטו פּלאַץ בײַם שװים־באָד מיט אַ זעקעל פֿון אַ ביך געשעפֿט און נישט מיט אַ ספּאָרט זאַק כּדת וכּדין. באַלד װעל איך מוזן אַנטפּלעקן מײַן לײַב־צודעקל, כאָטש אַ װײַסע זױבערע און נישט אַ װאָלענע חזון איש שיעור, און מיר גײט נאָר אין לעבן מײַן זאַק! זײַט אַ מבֿין. פֿרעגט אָבער נישט װאָס איך זוך אין אַ גױיִשע שװים באָד לכּתּחילה און װוּ מעג מען גײן שװימן װען אינעם באָד זענען דאָ װײַבער אין שװים קלײדער. װאָס װילט איר זײ זאָלן קומן אין די טיכלעך און די פּאָנזעלעס? איך קען מיך נישט צושטעלן צו די שװים צײַטן װאָס זענען געמאַכט פֿאַר פֿרומער מענער גײ איך מיר אין בעדער װוּ מען האָט אַזױ ליב ייִדן אַז מע לאָזט זײ אַרײַן װען זײ װילן נאָר קומן, נאָך בעסער װוּ די פֿרומער אַלײן, און איך קלאַפּ דערױף אַן עקסטער סלח לנו. משום מראית העין בין איך אָבער מקפּיד צו גיין אין אַ באָד מחוץ למחנה.

ברוך שפּטרני!

ברוך שפּטרני! מורי ורבותי ורעבעצענותי!פֿאַר אײַערטװעגן האָב איך מיר פֿאַרגינט $14 דאַלער אױף צו װערן אַ [ישראבלוג] בלאָגער מומחה. דערפֿאַר װעט איר פֿאַרדינן אַז אױף מײַנע [געװעזענע] בלעטער װעלן אײַך מער נישט האַקן אין טשײניק רעקלאַמן און נאָך מרעין בושין װאָס קענען אײַך גורם זײַן ביטול תּורה װען איר קומט לערנן מײַן דף היומי. און איך װעל מיך אײַנקױפֿן אַביסל עולם הבא. אַ קלײניקײט?

לכּבוד שבת קודש

הײַנט אין דערפֿרי װען איך בין מיר געגאַנגן אײַנקױפֿן אױף שבת קודש אַ פּושקע מצות איך זאָל האָבן אױף לחם משנה אין פֿאַל אַז מײַן גאַסט רוקט זיך אָן שפּעט, קום איך אַרײַן אינעם קלײט און איך הער ייִדן רעדן. און אײנער אַ מאַן גיט אַ זאָג "װוּ זאָגט נאָר יענער?"

זײַט װיסן אַ כּלל גדול אַז נאָך אַזאַ שאלה קומט עפּעס אַ װערטעל צו אַן אַפֿאָריזם וכּדומה. (דרך אגבֿ, װאָס מען האָט אַמאָל גערופֿן אַ װיץ רופֿט מען הײַנט אַ װערטעל אין אונדזערע קרײַזן -חוץ פֿון אַלטע װעפּערס װאָס דערצײלן אַזױ פֿיל "װיצן" אַז זײערע װערטלעך האָבן אַ טעם װוּ אַ קאַלטע טשאָלענט זונטיג אינדערפֿרי.)

אַכּלל, האַלט איך בײַ יענעמס װערטל. זאָגט ער אַז אַ ייִד טרעפֿט אַמאָל אַ צװײטן און ער זאָגט אים מלא טענות "היתּכן, דײַן טשעק איז בײַ מיר צוריק געקומן" זאָגט אים יענער "שױן זעקס חדשים דרײט זיך אַרום מײַן טשעק און קײנער האָט נישט קײַן טענות און פּונקט דו האָס עס געמוזט אַרײַן צאָלן."עס קומט צו באַצאָלן שטיט פֿאַר מיר אַ יונגערמאַן, נישט דער זעלביגער, און האָט טאַקע אַזאַ טשעק אין די הענט. ער בעט אַז דער געשעפֿט׳סמאַן זאָל מאַכן אַ חשבון פֿון אָלעס װאָס איז אױפֿגעשריבן אינעם בוך בנוסף צו װאָס ער האָט אַצינד גענומן לכּבֿוד שבת. דערנאָך צאָלט ער מיט דעם טשעק און דער דיפֿערענץ זאָל יענער פֿריש אױפֿשרײַבן. קאָמפּליצירט? אַנו, װאָס פֿאַרשטײַט איר צו פֿירן ייִדישע געשעפֿטן.ער גיט נאָר איבער דעם טשעק זאָגט ער דרײַ מאָל איבער פֿאַרן אײַנקאַסירער ער זאָל אױסמעקן אַלע אַלטע חובֿות. און ער לײגט נאָך צו ׳מחה תּמחה׳. האָט איר דאַן מחיית עמלק אױף ערבֿ שבת וירא.

איך גײ אַרױס זע איך אַן אשה כּשרה מיט אַ היטל איבערן שײַטל קוקט אָן דעם מחה תּמחה׳ניק מיט פֿאַרלוסטעטע אױגן. עמלק האָט אַ כּוח, װאָס?

מזל טוב!

מזל טובֿ ס׳יז הײַנט דורך געפּאַלן דורכן פּאָסט קעסטל אַ חתונה אײַן לאַדענונג צו אַ חתונה פֿון אַ פֿעטער מיט זײַן פּלעמעניצע. זאָל זײַן מיט אַסאַך גינעטיש נחת!

אני מאמין?

מײַן זעקס מיט אַ האַלבן יעריג יונגל איז נעכטן אַהײם פֿון חדר און ער פֿרעגט בײַ מיר צו איך האָב שױן געהערט פֿונם מדרש אַז גאָט האָט אָנגעכאַפּט אַבֿרהם אַבֿינו׳ן און אים אױפֿגעהױבן איבער די שטערן און געװוּזן אַז אַזױ פֿיל װעלן זײַן זײַנע קינדער. זאָג איך אים אַז יאָ איך האָב שױן דערפֿון געהערט. פֿרעגט ער מיך צו איך גלײז די מעשה. איך האָב געדאַרפֿט שלונגן. ס׳יז מיר נישט אײַנעפֿאַלן אַז ער קען מיר פֿרעגן אַזאַ שאלה. איך האָב אים געזאָגט אַז איך װײס נישט. דרוקט ער מיך און פֿרעגט העכער ׳יאָ צו נײן׳ און איך זאָג װײַטער אַז איך װײס נישט. אַז ער איז מיד געװאָרן פֿרעג איך אים צו ער גלײבט דער מעשה, זאָגט ער אַז נײן. פֿרעג איך אים פֿאַרװאָס נישט, זאָגט ער מיר אַז װוּבאַלד ס׳יז אַ מדרש װיל ער נישט גלײבן אָבער װען עס װאָלט געשטאַנן אין דער תּורה װאָלט ער געגלײבט.

איך בין נישט אױסן זיך צו רימן מיט מײַן קלײן אפּיקורסל. איך װיל אָבער יאָ דערצײלן מײַן אינערליכע שקלא וטריא. ס׳יז דאָ אַזעלכע װאָס האַלטן אַז װאָס נאָר מען גלײבט אַלײן, פֿאַר די קינדער זאָל מען דערצײלן מיט אמונה פּשוטה. איך קען דאָס נישט מקבל זײַן. װאָס װעט ער קלערן װען ער װעט אױף װאַקסן און ער װעט זען װוּפֿיל איך גלײב באמת? און װוּ קען איך אים קוקן אין די אױגן אַז איך װײס איך גלײן נישט װאָס איך זאָג. װאָלט איך אים געדאַרפֿט זאָגן אָז איך גלײב נישט און פֿאַרענטפֿערן דער מדרש אַז ס׳יז פֿיגוריטיװ וכּדומה? איז ער צו יונג דערצו.זאָג איך אים אַז איך װײס נישט און זאָל ער עס אַלײן איבער קײַען בײַ זיך אין מוח. כאָטש אַז די צאָן מלאך׳טע איז אמת זאָג איך אים יאָ איז עס טאַקע דערפֿאַר װײַל ס׳יז נישט מער װוּ אַ חלום. אבֿרהם אבֿינו׳ס באַקאַנטשאַפֿט מיט גאָט, צי אמת צו נישט, איז אָבער אַ חלק פֿון אונזער עקזיסטענס און דאָס לאָזט זיך נישט אָפּלײקענן אַזױ לײַכט.

הײַנט פֿרעג איך אים פֿאַרװאָס טאַקע װיל ער נישט גלײבן. זאָגט ער ׳װאָס דאַרף אים דער אײבישטער װײַזן? אבֿרהם האָט אים נישט געגלײבט?׳ הײסט עס מיר זענן נישט די אײנציגסטע נישט־גלײבערס.

התנצלות המחבר

איך דאַרף אײַך אַלע מחילה בעטן אַז איך האָב שױן אַזױ לאַנג נישט געשריבן. חוץ פֿון דעם װאָס איך בין פֿאַרנומן איז עס אױך פֿאַרבונדן מיט דעם אַז איך גײ בעילום שם. איך װיל דערצײלן פֿיל מער װאָס עס װעט דאָ זײַן געשריבן. איך בין אָבער אַ פּחדן און דערפֿאַר בין איך מגלה טפֿח און מכסה טפֿחיִים. קלערט איר אַודאי פֿון װאָס האָב איך מורא. דער תּירוץ איז אָבער אַ פּשוטע: איך װיל מען זאָל מיר ערגעץ באַגראָבן. אַז מען װעט װוּסן אין מײַנע קרײַזן אַז איך שרײַב אױף אַן אָרנטליכן אופֿן װעגן דאָס לעבן צװישן חסידים װעט מען מיר נישט באַגראָבן אױף אַ מכובדיקע פּלאַץ אינעם בית החיִים. אַז איך װעל האָבן זכות אַבֿות װעלן זײ מיר לײגן לעבען דער פּלױט. אַנדרע װעלן זאָגן מען זאָל מיר געבן אַ קבֿורת חמור אָדער בכלל נישט אַרײַן לאָזן אױפֿן הײליג אָרט. אַז דאָס װאַרט מיך אָפּ קענט איר דאָך נישט פֿאַרלאַנגן אַז איך זאָל מפֿקיר זײַן מײַן נשמה.

און ס'איז נישט בלױז נאָך מײַן הונדערט און צװאַנציג. מײַנע זונען דאַרפֿן גײן טאָג טעגליך אין חדר און מײַנע טעכטער אין בית רחל; איך און מײַן פֿרױ דאַרפֿן אױך פּרנסה. אַז מען װעט װוּסן אַז איך דערצײל דאָ די סודות פֿון חדר האָט איר אַ הוה אַמינא אַז איך װעל קענען אָנגײן מיט מײַן חסידיש לעבן. ממילא איז עת לעשׂות לה' און נישט אַלעס דערצײלן. װעט איר מיר מוזן מוחל זײַן און איך װעל אײַך נישט דערצײלן צי איך בין פֿון אַמעריקע, אָסטראַליע, קאַנאַדע צי אירופּא אָדער גאָר פֿון ישׂראל. איך װעל אױך נישט זאָגן צי איך בין אַ כּולל יונגערמאַן, אַ מלמד, אַ מגיד שיעור, אַ געשעפֿטסמאַן אָדער סתּם אַ סוחר. איך װעל אױך מוזן פֿאַרדרײען אָדער אינגאַנצן נישט שרײַבן פּרטים איר זאָלט נישט קענען מאַכן קײַנע שמע מינה'ס װער איך בין. אַזױ פֿיל נאָר, גלײבט מיר בנאמנות אַז װאָס איך שרײַב איז אַלגעמײן אמת און די ענדערונגן זענען קײַן סאַך נישט מעלה ומוריד. טאָמער װעט איר דן זײַן לחובֿה פֿון דעם די חרדים בכלל און די חסידים בפֿרט זאָג איך אײַך אַז עס איז נישט באַרעכטיגט. כאָטש עפּעס אמת ליגט אין דעם אַז זײ זענען נוקמים ונוטרים פֿאַר זײער שנה ופּירוש'ניקעס איז עס אױך אמת אַז איך טרײַב עס אודאי איבער. נאָר ס'איז מיר ניחא צו זײַן מער פֿאָרזיכטיג װוּ אײדער װײניגער. עד כּאן דבֿרי המתנצל.

נאָך איִין װאָרט: דער כּװנה פֿון די בלאָגס איז נישט אױף לשון הרע און רכילות װאָס עס טוט זיך אינעם חסידישן און חרדישן װעלט. ס'איז אָבער יאָ אַן אָרענטליכן בליק פֿון אינערװײניג װיאַזױ דאָס לעבן פֿירט זיך סײַ אױף גוטס און סײַ אױף פֿאַרקערט און װוּאַזױ איך געפֿון מיך מײַן פּלאַץ דערין.

זאָגט מיט מיר תּפֿלת הדרך אײדער מיר גײן אַרױס אױפֿן װעג.

מײַן ערשטע בלאָג - אַ פּריװ

איך האָב נישט צופֿיל צײַט הײַנט װײַל איך דאַרף גײן זוכן אַרבעט שרײַב איך נישט מער בלױז אױף צו זען צי עס געלונגט שרײַבן אױף ייִדיש. דאַכט זיך מיר איך װעל מיזן טױשן די פֿאָנטן.