נישט דאָ װערטער צו באַשרײַבן דער לעבעדיקײט פֿון מײַן שבת זכור. למעשה איז עס אַביסל איבערגעטריבן און איך באַנוץ מיך מיטן חסידישן/חרדישן שאַװלאָן פֿון נישט האָבן װערטער. הערן נישט אױף צו פּלױדערן, די חסידים, אין דער טוש, אין דער מקווה, איבער אַ קאַװע, פֿאַרן דאַװענען, בײַם דאַװענען, נאָכן דאַװענען, בײַם ברית סעודה, בײַ מנחה, בײַ מעריב, פּלױדערן און רעדן און שמועסן און רעדן זיך דורך און פֿרעגן אָן בײַ אַ קליגער ייִד און רופֿן אָן אַ חשובער ייִדן אין ארץ ישראל און פֿונדעסטװעגן האָבן זײערע צײַטונג װאָס יעדער װאָך װערן זײ דיקער און דיקער אַזױ אַז באַלד מאַכן זײ שױן דער זינטיקער טײַמס אױסזען װי אַן עלים לתרופה קעגן אַ טעלעפֿאָן ביך, די אָ צײַטונג האָבן אַלץ אַ מאַנגל פֿון װערטער. אפֿשר פֿאַרדעם איז תורה שבכתב פֿינעף קלײנע בענדער און תורה שבעל פּה צװאָנציק גרױסע כּרכים װײַל כאָטש בעל פּה הערן די װערטער נישט אױף צו פֿליסן קען מען זײ בכתב אַפֿילו פֿאַר געלט נישט קריגן.
אַ ראש ישיבה שטאַרבט און ס'איז נישט דאָ קײן װערטער צו באַשרײַבן זײַן גדלות, זײַן עניוות, זײַן חכמה. אױף דער לווייה איז װידער אַ שאָרטעז מיט װערטער צו באַשרײַבן דער טרױער פֿון די באַגלײטערס װען עפּעס אַ סוג ג' בנש"ק זאָגט אַ הספּד. דער ארון קומט אָן אױפֿן פֿעלד איז נישט פֿאַראַן קײן װערטער צו שילדערן דער װידער קול װען דער ערשטער שטײן בײַם סתימת הגולל קלאַפּט זיך אָן אינעם ארון. להבדיל בין חייִם לחייִם איז עס נישט אַנדערש מיט געבורטסן. װער קען דען באַשאַרײַבן די שמערצן װען אַ פֿרױ גײט צום קינד, און װיפֿיל בדחנים האָבן שױן פֿאַרזיכט זײערע װערטער אױף די מאַמעס תפֿלות װען זי בענטשט לעכט ולא עלתה בידם? בײַ טישן פֿון צדיקי הדור איז עס דער זעלבער, ונתנה תוקף אין סאַטמער, הקפֿות אין באָבאָװ, שבועות אין בעלז זענען אײניק אין דעם אַז זײ לאָזן זיך נישט באַשרײַבן. דער רבי הײבט אױף די ברעמן און די װערטער לױפֿן אױס, דער רבי הײבט אױף אַ פּולקע צו עוזר דלים און ס'איז װי ס'האָט צען יאָר נישט גערעגענט אױף די װערטער בײמער, דער רבי געבט אַ קרעכץ און אַ האַרבסטדיקן װינד בלאָזט פֿון זײ אַראָפּ אַלע װערטער. דער אײן מערקװערדיקער זאַך איז אַז װאָס מער די װערטער לױפֿן אױס װערן די צײַטונג אַלץ פֿילער און פֿילער. אַזױ װי אין די מזל טובס באַקומן אַלץ די אין גומרין עליו את ההללניקס די מערסטע טיטלן.
יונגעלײַט איר זיכט פּרנסות? הײבט אָן מאַכן װערטער. דער ייִד און דער בלאַט װעלן בײַ אײַך באַשטעלן אױפֿן טאָן, דער המודיע און יאַטעד אױפֿן קילאָ. און װינאָר די באַשטעלונגן װעלן אָנקומן װעט יעדער בױם און גאַס לאָמפּ אין באָראָ פּאַרק ובכל מקומות מושבותיהם פּובליצירן אַ פֿרישע װערטער מאַשיניסט. די פּרײַזן װעלן פֿאַלן, ייִדן װעלן האָבן פּרנסה, ערלעכער ייִדן װעלן קענען רוהיג אומקערן זײערע נשמה צו זײערע באַשאַפֿער אָן זיך צו זאָרגן אַז די װערטער װעלן אױסלױפֿן פֿאַר מען האָט באַשריבן זײערע שפֿל־ברכדיקײט און רביס װעלן קענען שטעלן חופּה פֿאַר די אײניקלעך און באַשטעלן פֿון פֿאָראױס על פּי רוח קדשם דער שילדערונג פֿון דער חתונה.
איך פֿאַרפֿאָר אינגאַנצן װײַל סך הכּל האָב איך געװאָלט איבערגעבן דער לעבעדיקײט פֿון מײַן שבת. װאָס זאָל איך אײַך זאָגן? איך האָב מיך פֿאַרלײענט אין די צײַטונגן נאָכן באָד און איך בין אָנגעקומן צו לכה דודי. חרפּות און בושות. איך האָב מיך פֿאַרקלאָצט פֿאַרן לוח מודעות אַז איך זאָל נישט אױסזען געיאָגט, דערנאָך האָב איך מיך אַרײַן געשמוגעלט אין דער קאַװע שטיב, אָפּגעחיפּערט אַ שמונה עשרה און באַװוּנדערט דער נײַער שבת טשײַניק זיכענדיק אױפֿן װאַנט װעמענס נשמה באַקומט אַ העכערונג צוליב דער הײס װאַסער. דערנאָך האָב איך מיך אַרײַנגעכאַפּט אין בית מדרש אַרײַן מיט אַן אױסגעגלײַכטן ריקן און אָן זיך אײַנצובײגן האָב איך מיט די אױגן געװאָרפֿן צו געפֿונען אַ לײדיגע זיץ. דער קוראַז צו גײן נעמן אַ סידור פֿונעם פּאָליצע בריש גלי האָב איך נישט געהאַט. סײַװי װאָלט איך דאָרט געפֿינען די צוריסענע, צושמיסענע לימות החול און נוסח אשכּנז סידורים אָדער חומשים מיט דאַװענען פֿון הינטן אין די אותיות פֿון די יוצרות נאָך ובכן תעלה לך קדושה. נישט פֿאַרדעם אָבער האָב איך נישט געמאַכט דעם אומװעג צום שאַפֿער.
דאָס ביסל לכה דודי װאָס איך האָב געהערט איז נאָך נישט געװען שבת זכורדיק. דאָס ריכטיקער לעבעדיקײט האָט זיך אָנגעהױבן בײַ לא תבושי. װאָס זאָל איך אײַך זאָגן, װיאַזױ שילדערט מען אַזאַ אױפֿלעבונג, אַזאַ פֿענאָמינאַלע אונטערהאַלטונג? שטעלט אײַך פֿאָר װי דער עולם איז שיער נישט אַרױס פֿון די כּלים: מען האָט געזינגן לא תבושי אין פֿיר אַנדרע ניגונים. נײן, נישט װײניקער װי פֿיר. איך מײן נישט פֿיר ניגונים אױף לא תבושי אַלײן און נאָך פֿיר אױף והיו למשיסה. ס'איז דאָך נישט פּורים אַלײן, סך הכּל שבת זכור. אָבער אַ באַזונדערע ניגון אױף לא תבושי, נאָך אײנס אױף והיו למשיסה, אױף ימין ושמאל האָט מען געזינגן חייב אינש לבסומי, װאָד יו בעליװ איט?, און אױף בואי בשלום האָב איך שױן נישט מיטגעהאַלטן אַזױ בגילופֿין בין איך געװען. און דאָס איז אױך נאָר געװען װײַל דער רעגלמעסיקער פּורים רב איז נישט געװען הײַ יאָר. װען ער װאָלט געװען װאָלט ער געטאַנצן בואי בשלום אַרום דער בימה. נאָױ זעט איז סאָמסינג. האָבן דאָס דורכגעלעבט מײן איך אַז מן הסתם פֿאַרדעם קען פּורים נישט געפֿאַלן אױף שבת װײַל װען יאָ װאָלט מען נאָך געקענט זינגן כּגוונא און קאָם אַן אַלעס האָט דאָך אַ שיעור.
אַ שאָד איך האָב נישט צײַט אײַך צו דערצײלן אַביסל װעגן דעם בעל תפֿילה. תורה קען ער שװאַך, נ"ך לכאורה אינגאַנצן נישט, גמרא אױך שװאַכע מעשות און שלחן ערוך גלײב איך נישט װײַל װער פּסקנט דען הײַנטיקע צײַטן פֿון שולחן ערוך?. ברענגט אַ משנה ברורה און עס װערט שױן אַביסל װאַרעמער. ביאור הלכהס קען ער אַ מחיה און איר קענט אים ניטאַמאָל כאַפּן בײַ אַ שער הציון. װי ער צײכענט זיך אינגאַנצן אױס איז אַז ער קען בעל פּה אָן קײן גוזמא יעדער רב אלישוב. און מער װי אַ לא תבושי אױף שבת זכור לעבט אים אױף אַ מחלוקת צװישן ר' חייִם קאַניעבסקי און דער משנה ברורה. זײַן דאַװענען איז אױסגעצױגן און װען אַ צװײטער דאַװענט לױפֿט ער צו יעדער פֿינעף מינוט מיט אַ נײַע הערה אױסגעהאַלטן לױט דער לײטעסט פּסק. אָן קײן גוזמא װען פּוסקים װאָלטן געהאַט אַקציעס װאָלט אונזער בעל תפֿלה געװען דער אינדעקס. און דווקא בײַ אים האָט מען געזען דער לעבעדיקײט שױן שבת זכור. ממש װי דוד המלך װען מען האָט געברענגט דער ארון קײן ירושלים. איך װער שױן אַלײן קורץ פֿון װערטער און בלית ברירה לאָז איך איבער דער רעשט אױף פּורים.
אַ ראש ישיבה שטאַרבט און ס'איז נישט דאָ קײן װערטער צו באַשרײַבן זײַן גדלות, זײַן עניוות, זײַן חכמה. אױף דער לווייה איז װידער אַ שאָרטעז מיט װערטער צו באַשרײַבן דער טרױער פֿון די באַגלײטערס װען עפּעס אַ סוג ג' בנש"ק זאָגט אַ הספּד. דער ארון קומט אָן אױפֿן פֿעלד איז נישט פֿאַראַן קײן װערטער צו שילדערן דער װידער קול װען דער ערשטער שטײן בײַם סתימת הגולל קלאַפּט זיך אָן אינעם ארון. להבדיל בין חייִם לחייִם איז עס נישט אַנדערש מיט געבורטסן. װער קען דען באַשאַרײַבן די שמערצן װען אַ פֿרױ גײט צום קינד, און װיפֿיל בדחנים האָבן שױן פֿאַרזיכט זײערע װערטער אױף די מאַמעס תפֿלות װען זי בענטשט לעכט ולא עלתה בידם? בײַ טישן פֿון צדיקי הדור איז עס דער זעלבער, ונתנה תוקף אין סאַטמער, הקפֿות אין באָבאָװ, שבועות אין בעלז זענען אײניק אין דעם אַז זײ לאָזן זיך נישט באַשרײַבן. דער רבי הײבט אױף די ברעמן און די װערטער לױפֿן אױס, דער רבי הײבט אױף אַ פּולקע צו עוזר דלים און ס'איז װי ס'האָט צען יאָר נישט גערעגענט אױף די װערטער בײמער, דער רבי געבט אַ קרעכץ און אַ האַרבסטדיקן װינד בלאָזט פֿון זײ אַראָפּ אַלע װערטער. דער אײן מערקװערדיקער זאַך איז אַז װאָס מער די װערטער לױפֿן אױס װערן די צײַטונג אַלץ פֿילער און פֿילער. אַזױ װי אין די מזל טובס באַקומן אַלץ די אין גומרין עליו את ההללניקס די מערסטע טיטלן.
יונגעלײַט איר זיכט פּרנסות? הײבט אָן מאַכן װערטער. דער ייִד און דער בלאַט װעלן בײַ אײַך באַשטעלן אױפֿן טאָן, דער המודיע און יאַטעד אױפֿן קילאָ. און װינאָר די באַשטעלונגן װעלן אָנקומן װעט יעדער בױם און גאַס לאָמפּ אין באָראָ פּאַרק ובכל מקומות מושבותיהם פּובליצירן אַ פֿרישע װערטער מאַשיניסט. די פּרײַזן װעלן פֿאַלן, ייִדן װעלן האָבן פּרנסה, ערלעכער ייִדן װעלן קענען רוהיג אומקערן זײערע נשמה צו זײערע באַשאַפֿער אָן זיך צו זאָרגן אַז די װערטער װעלן אױסלױפֿן פֿאַר מען האָט באַשריבן זײערע שפֿל־ברכדיקײט און רביס װעלן קענען שטעלן חופּה פֿאַר די אײניקלעך און באַשטעלן פֿון פֿאָראױס על פּי רוח קדשם דער שילדערונג פֿון דער חתונה.
איך פֿאַרפֿאָר אינגאַנצן װײַל סך הכּל האָב איך געװאָלט איבערגעבן דער לעבעדיקײט פֿון מײַן שבת. װאָס זאָל איך אײַך זאָגן? איך האָב מיך פֿאַרלײענט אין די צײַטונגן נאָכן באָד און איך בין אָנגעקומן צו לכה דודי. חרפּות און בושות. איך האָב מיך פֿאַרקלאָצט פֿאַרן לוח מודעות אַז איך זאָל נישט אױסזען געיאָגט, דערנאָך האָב איך מיך אַרײַן געשמוגעלט אין דער קאַװע שטיב, אָפּגעחיפּערט אַ שמונה עשרה און באַװוּנדערט דער נײַער שבת טשײַניק זיכענדיק אױפֿן װאַנט װעמענס נשמה באַקומט אַ העכערונג צוליב דער הײס װאַסער. דערנאָך האָב איך מיך אַרײַנגעכאַפּט אין בית מדרש אַרײַן מיט אַן אױסגעגלײַכטן ריקן און אָן זיך אײַנצובײגן האָב איך מיט די אױגן געװאָרפֿן צו געפֿונען אַ לײדיגע זיץ. דער קוראַז צו גײן נעמן אַ סידור פֿונעם פּאָליצע בריש גלי האָב איך נישט געהאַט. סײַװי װאָלט איך דאָרט געפֿינען די צוריסענע, צושמיסענע לימות החול און נוסח אשכּנז סידורים אָדער חומשים מיט דאַװענען פֿון הינטן אין די אותיות פֿון די יוצרות נאָך ובכן תעלה לך קדושה. נישט פֿאַרדעם אָבער האָב איך נישט געמאַכט דעם אומװעג צום שאַפֿער.
דאָס ביסל לכה דודי װאָס איך האָב געהערט איז נאָך נישט געװען שבת זכורדיק. דאָס ריכטיקער לעבעדיקײט האָט זיך אָנגעהױבן בײַ לא תבושי. װאָס זאָל איך אײַך זאָגן, װיאַזױ שילדערט מען אַזאַ אױפֿלעבונג, אַזאַ פֿענאָמינאַלע אונטערהאַלטונג? שטעלט אײַך פֿאָר װי דער עולם איז שיער נישט אַרױס פֿון די כּלים: מען האָט געזינגן לא תבושי אין פֿיר אַנדרע ניגונים. נײן, נישט װײניקער װי פֿיר. איך מײן נישט פֿיר ניגונים אױף לא תבושי אַלײן און נאָך פֿיר אױף והיו למשיסה. ס'איז דאָך נישט פּורים אַלײן, סך הכּל שבת זכור. אָבער אַ באַזונדערע ניגון אױף לא תבושי, נאָך אײנס אױף והיו למשיסה, אױף ימין ושמאל האָט מען געזינגן חייב אינש לבסומי, װאָד יו בעליװ איט?, און אױף בואי בשלום האָב איך שױן נישט מיטגעהאַלטן אַזױ בגילופֿין בין איך געװען. און דאָס איז אױך נאָר געװען װײַל דער רעגלמעסיקער פּורים רב איז נישט געװען הײַ יאָר. װען ער װאָלט געװען װאָלט ער געטאַנצן בואי בשלום אַרום דער בימה. נאָױ זעט איז סאָמסינג. האָבן דאָס דורכגעלעבט מײן איך אַז מן הסתם פֿאַרדעם קען פּורים נישט געפֿאַלן אױף שבת װײַל װען יאָ װאָלט מען נאָך געקענט זינגן כּגוונא און קאָם אַן אַלעס האָט דאָך אַ שיעור.
אַ שאָד איך האָב נישט צײַט אײַך צו דערצײלן אַביסל װעגן דעם בעל תפֿילה. תורה קען ער שװאַך, נ"ך לכאורה אינגאַנצן נישט, גמרא אױך שװאַכע מעשות און שלחן ערוך גלײב איך נישט װײַל װער פּסקנט דען הײַנטיקע צײַטן פֿון שולחן ערוך?. ברענגט אַ משנה ברורה און עס װערט שױן אַביסל װאַרעמער. ביאור הלכהס קען ער אַ מחיה און איר קענט אים ניטאַמאָל כאַפּן בײַ אַ שער הציון. װי ער צײכענט זיך אינגאַנצן אױס איז אַז ער קען בעל פּה אָן קײן גוזמא יעדער רב אלישוב. און מער װי אַ לא תבושי אױף שבת זכור לעבט אים אױף אַ מחלוקת צװישן ר' חייִם קאַניעבסקי און דער משנה ברורה. זײַן דאַװענען איז אױסגעצױגן און װען אַ צװײטער דאַװענט לױפֿט ער צו יעדער פֿינעף מינוט מיט אַ נײַע הערה אױסגעהאַלטן לױט דער לײטעסט פּסק. אָן קײן גוזמא װען פּוסקים װאָלטן געהאַט אַקציעס װאָלט אונזער בעל תפֿלה געװען דער אינדעקס. און דווקא בײַ אים האָט מען געזען דער לעבעדיקײט שױן שבת זכור. ממש װי דוד המלך װען מען האָט געברענגט דער ארון קײן ירושלים. איך װער שױן אַלײן קורץ פֿון װערטער און בלית ברירה לאָז איך איבער דער רעשט אױף פּורים.
