כּמו-איבערזעצונג* פון דער גט פון 'שפּיצל שטרימפּקינד'
(רעדאַקטירט פון דער מחבר)
געדענקסט פלעגסט ליב האָבן צו זען ווי איך טו אויס מיינע רינגלעך? האָסט געזאָגט אַז מיין גאַנצע עקשנות קומט אַרויס ווען איך צו זיי אַראָפּ. האָסט עס מיר געזאָגט קוצעניו־מוצעניו, מיט אַ ליבעדיקע שטעכל ווען צווישן קידוש און נטילת ידים האָסט דו צוטיילט מיינע פאַרשווייצטע הענט און מיר אַראָפּגעגליטשט דאָס גאָלדענע קידושין רינגל פונעם פינגער.
געדענקסט עס נאָך אַצינד וווען מיר שטיין אין בית־דין שטיבל און מען הייסט מיר אויסטון מיינע רינגלעך און איך לייג זיי אַראָפּ אויפן רבס טיש, מיין פּנים ווייס ווי מיין כּלה קלייד? זעסט ווי מיינע הענט ציטערן, ווי מיין פאַרעקשנטע פעסטקייט גוססט מיטן טויט פון אונזער קשר של קימא? דו זעסט ווי מיינע פינגער, נאַקעט פון דיין גאָלד, לעכצן זיך מיט דיר ווידער צו פאַרקניפּן?
דיין גלאַטן פּנים מיט וואָס איך האָב חתונה געהאַט איז פאַרשטעלט מיט אַ באָרד און פון מיר אַוועקגעדרייט צו דיין טאַטע און דיינע ברידער. מיט זיי שמועסט דו מיט אַן ערנסטן פּנים. שטייסט מיט דיין גאַרטל איבער דיין לאַנגן רעקל כּאילו גייסט אויף אַ שמחה, זען אַ באַאַמטע אָדער שליסן אַ געשעפט. אָדער אין בית דין מיר צו גטן. נאָך האָסט מיר געהאַלטן אין דיינע אָרעם און מיר האָבן צוזאַמן באַשאַפן אַן עופעלע, אָבער איצט גייסט דו מיר מאַכן פאַר אַ פרעמדע, אויס דיינס. ווי נעכטן איז עס ווען האָסט אָנגעטון דעם קאַפּעליטש צו צינדן חנוכּה לעכט און געזינגן מעוז צור מיט אונזער בייבי אויף דיין שויס און די ליכטלעך האָבן געבלישטשלט אין דיינע אויגן. אָבער איצט וועסט דו מיר נישט אָנקוקן. איך בין שוין פרעמד. ווייט ווייט פון דיין טרייסטיקן אָנריר, אין אַ פאַרפּלאָנטערכץ דורך טויזנט פיצלעך פון מיין צובראָכן האַרץ, אַ לאַנגן מרחק אין מיין פאַרעקשנטן גהינום, אַ קריעת ים סוף וואָס פירט אונז ביידע טיף אין אָפּגרינד אַריין.
דער רב בעט מיר בודק זיין מיינע הענט זיכער מאַכן אַז איך האָב אַלעס אַוועקגעשטעלט. איך מאַך פאַר דיינעטוועגן די לעצטע בדיקה, נישט צו ציילן אויפן צוקונפט צו זיין מיט דיר נאָר אויף אַ פאַרגאַנגנהייט וואָס וועט מיר שטענדיק באַגלייטן. עס איז אַ מנהג איך זאָל ביי מיר גאָרנישט האָבן פּונקט ווי ווען מיר האָבן חתונה געהאַט. אָנקומען נאַקעט און אַוועקגיין מיט גאָרנישט בלויז מיטן זיגל פון אַ גרושה, אַ פאַרשיקטע פונעם מאַן.
דער רב שטעלט אויף מיר זיינע אויגן אָבער דיר איז דאָס אויך צו פיל. דער מיטלייד אין זיינע אויגן קען נאָך צושמעלצן מיין צושמעטערע האַרץ און מיין אומעט וועל איך זיי נישט לאָזן זען. אין דעם אבל שטיב אינעם שיל אויף דעם מרה שחורהדיקן טאָג וועל איך ווייזן בלויז מיין פעסטקייט. איך שטיי דאָ אַ פרוי אַליין. אַ פרוי צווישן חסידישע מענער. איך ווייס נישט ווער זיי זענען אָבער זיי וויסן אַלע פון מיר צו זאָגן. אַ שוואַכקייט פאַרנעפּלט אַלעס אַרום מיר אַז אפילו דיר זע איך קוים.
דער סופר ענדיקט שרייבן דעם גט. איך הער נישט זיין פעדער אויפן בויגן איבער דאָס קלאַפּעניש פון מיין האַרץ. מיין געמיט איז שוואַרץ ווי זיין טינט. איך קוק צו דיר, דו זעסט מיך, און דו קוקסט גיך אַוועק. איך בין שוין צו דיר פרעמד נאָך איידער האָסט מיר פאַרשיקט. איך ווייס אַז דו הערסט מיין ווילדן האַרץ קלאַפּעניש. דו ווייסט גוט אַז איך לעב. אַז מיין האַרץ פּויקט נאָך איר פאַרעקשנטן ניגון, די קול אשה וואָס דו האָסט דערצו פאַרשטאָפּט די אוירן. אמת, איך בין שוין נישט אַזוי אומשולדיק און תמימותדיק ווי אַמאָל און דו קענסט מיר שוין נישט פאָרעמען ווי אַ חוה פון אַ ריפּ פון אדם. איך בין אָבער נאָך אַלץ די זעלבע בּאַשיידענע סאַטמאַרע מיידל מיט וועם דו האָסט דיך ערשט פאַרליבט. איך האָב דיר אויך נאָך ליב כאָטש איך ליין ביכער און כאָטש איך האָב געפונען מיין שכל מקיים צו זיין שעשני כרצוני, צו פאַרלאַנגן אַ לעבן פון רעכטן און פרייהייט. דער זעלבער האַרץ וואָס דו קענסט זייט מיינע צאַרטיקע אַכצן יאָר פלאַטערט נאָך אין מיר. אָבער איצט זעצט עס, עס שרייט, עס קנאַקט, עס דונערט מיט איר האַפטיקע גערודעריי.
עס רופט צו דיר, דעם איינציקסטן מאַן וואָס איך האָב געקענט:
"יואליש„
דו הערסט אָבער נישט דער קול פון דיין אייגענע פרוי. איך בין שוין צו דיר אַ פרעמדע, כּאילו אַ צווייטנס אשת איש.
דו גייסט צו צום סופר אים עפּעס אַריינרוימען אין אויר. איך ווייס נישט וואָס דו זאגסטט ווייל איך האָב נישט אַריינצורעדן. מיר הייסט מען. אין בית דין שטיב איז קאַלט און איך בין אַליין. מיין טאַטע און מאַמע זענען נישט געקומען זען זייערע שאַנדע. וואַרעמקייט קען בלויז קומען פון מיין מאַנטל וואָס איך זע קוים מיט מיינע פאַרטרערטע אויגן. צוזאַמען האָבן מיר עס געקויפט. דאָס מאַנטל האָט זיך אויפגעמאַכט צו פאַרנעמען מיין געשווילעכץ ווען מיר האָבן ערוואַרט לאהלע.
איך בין שוין נישט אַליין, יואליש. איך האָב פריינד וואָס שטיין אין דיין פּלאַץ מיר צו העלפן און שטיצן. אָבער זיי קענען מיר נישט פאַרשטיין. זיי קענען נישט אָפּשאַצן אַז איך קען מיך אַזוי שפּירן בשעת ווען דו פעלטשסט אין מיר און דו גטסט דיך פון מיר. זיי ווייסן נישט ווי ווייט איך בין אָנגעקומען מיט דיין אונטערהאַלטונג אָבער ווען איך האָב אָנגעהויבן אַליין צו גיין האָסט דו שוין נישט געוואָלט מיטקומען. זיי קענען נישט משיג זיין אַז איך האָב דיר נאָך אַלץ ליב כאָטש איך קען נישט זיין פאַר דיר די פרוי און מאַמע וואָס דיין ליבע פאַרלאַנגט. זיי וועלן נישט פאַרשטיין אַז ווען איבערצייגונגן צוצווייגן זיך וואַרפן זיי איין אפילו אַ בנין עדי עד. די ווענט פון אונזער בית נאמן זענען געוואָרן צו שמאָל פאַר אונזערע צוטיילטע שטראָזן. עס איז אָנגעקומען דער צייט זיך צו געזעגענען פון דער שעה טובה ומוצלחת.
דער רב הייסט מיר אַריבערגיין צו דאָרט וווּ דו שטייסט. ביי די חופה ביסט דו מיר אַקעגנגעקומען אָבער נישט אַצינד. איך גיי שטאַט צו צו דיר, יואליש, מיין האַרץ איז צושמעטערט. איך שפיר דיין באַקאַנטן ריח. אין מיין קאָפּ שווימען זכרונת פון דיין געזיכט אין דיין טלית קטן איבער דיין נאַכט העמדל און אונזערע אינטימישע טשעפּשערייען. מיינע גלידער פלאַקערן אויף פאַר דיר איין לעצטן מאָל און ווערן פאַרברענט צו אַש און פּאָרך אַז איך בין געקומען אַזוי נאָנט - אָבער נאָר אויף זיך צו געזעגענען אויף אייביק. לעולם ועד. יואליש, דו קענסט אָן מיר לעבן אויף אייביק? אויף שטענדיק? און אָן אונזער לאהלע?
איך שטיי נאָנט צו דיר, אַזוי נאָנט, דיינע אָרעם קענען מיר אַרומנעמען ממש ווי אַמאָל. שטילערהייט, נעמען זיך מיינע טרערען פליסן. אַ געוויין ברעכט פון מיר אויס אין דעם פרעמדן צימער, מיט מיין פרעמדן מאַן שטייענדיג פאַר מיר. איך הער דיינע צוריקגעהאַלטענע טרערן. דו טרייסט מיך מיט דיין נאָנטקייט. איך בענק מיך שוין צו דיר.
מען געט דיר דעם גט. מען הייסט מיר האַלטן מיינע הענט ווי אַ טעצל, ווי אַן אָרעמאַן וואָס בעטלט ביים טיר, און כאַפּן דעם גט ווייל דו טאָרסט עס מיר נישט דערלאַנגן. דאָס רינגל האָסט דו מיר אָנגעטון אָבער דער גט וואַרפסט דו מיר. מיט דיין באַקאַנטן קולכל זאָגסט דו די פּאָר ווערטער וואָס מיינע אוירן קענען נישט פאַרטראָגן: "הרי את מותרת לכל אדם", און דער גט לאָסטו פאַלן אין מיינע אויסגעשטרעקטע הענט צוזאַמען מיט מיינע טרערן. איך כאַפּ אָן דעם גט מיט מיינע שאַרפע נעגל. מיין פּיין, מיין פרייהייט, מיין אָרעם ברויט, מיין גאַנץ פאַרמעגן. איך שוץ עס אונטער מיין אָרעם, פון דאָרט וועט עס קיינער ביי מיר נישט צונעמען, און איך גיי אַפּאָר טריט צום טיר ווייל אַזוי האָט דער רב געהייסן. אויך ער פאַרשטייט אַז אַ בית דין שטיבל איז נישט אַ פּלאַץ פאַר אַ פאַרשעמטע פרוי.
יוצא געווען. מזל טוב, זאָגן זיי. איך בין געווארן א גרושה, א פאַרפלעקטע פרוי. איך בין אָבער אויך געווארן איינצל, פריש און פריי. איך בין טאַקע דאָ אַליין ווייל איך האָב מיר דאָס אויסגעוועלט אָבער איצט בלייב איך אַליין. איצט דאַרף איך אהיים גיין אליין. יואליש, מאַך מיך נישט מותר פאַרן וועלט. קום לאָמיר אַהיים גיין, דאָס עלנדקייט דערשטיקט מיך.
איך גלייך מיר אויס מיין רוקן און פאַררעכט מיר דעם אָנשטעל. איך גיי צוריק צו די רבנים און דערלאַנג זיי דעם גט וואָס זאָגט עדות אַז מיר זענען פרעמדע.
דו בעטסט מיר מחילה און מיט טרערן שאָקל איך צו. איך בין דיר מוחל אויף אַלעס. אויך אויף מיין פלייש מיט פערפל וואָס האָסט אַזוי ליב געהאַט. ווילסט איך זאָל עס דיר ווידער אָפּקאָכן און דערנאָך וועלן מיר גיין צוזאַמען אַ שפּאַציר אויף 'קיעוו'? דו וועסט אָבער נישט קומען, נישט אויף נאַכטמאָל און אויך נישט צו לייגן לאהלע שלאָפן. מער וועסט דו נישט זיין.
איך קוק דיר אָן איין לעצטן מאָל. דו און דיין טאַטע מיט דיינע ברודערס פאַרלאָזן דעם בית דין אָן אויף מיר צוריק צוקוקן. מער וועל איך דיר נישט זען. דו וועסט מיר נאָך אין א קורצע צייט אָפּשחטן מיט אַ זיווג שני פון אַ שיינע שטיב. אַ בני בית מיט אַ געגאָלטן קאָפּ וואָס וועט דיר יעדער יאָר געבן אַ פריש פּעקל נחת.
איך וועל נאָך דיר קלאָגן ווייל ביי מיר לעבסט דו ווייטער. אין אונזער קינד און אין דער חסידישער קינד אין מיר. איך וועל עס אָבער איבערלעבן. דו ווייסט איך בין אַן עקשן. עס וועט טאַקע געדויערן אָבער דו וועסט נאָך ביי מיר אויך ווערן פרעמד.
*אמר המתרגם: הרי אני כבן שבעים שנה ולא זכיתי שתאמר יציאת מצרים בהעזרת נשים כּמו שדרשה מרת שפּיצל. ווען איך האָב געלייענט דאָס אָריגינעלן שטיקל האָב איך באַלד געהערט דערין אַ יידיש קול וואָס שטויסט זיך אַרויסצוקומען, און ווען איך האָב עס איבערגעזצט האָב איך געשפּירט ווי איך בין מקיים פּדיון שבוים.
