עת הזמיר הגיע

די הכנות אױף יום־טוב פאַרדאַרבן מיר דעם מאָגען, ס´זענען דאָ צײַטן ווען איך בין מוחל דעם אילו לא הוציא הקב"ה הרי אנו ובנינו אַבי פטור צו ווערן דעם סוגיא פון תשביתו. גיי איך מיר אַרױס אױפן גאַס און דער ריח פון פריש געבאַקענע מצות שווימט מיר אַרױף אין נאָז און איך ווייס שוין וואָס אַ גוי שפירט ווען ער זעט די עצי אשרה ערב חגא. פריליג איז אין דער לופט, מאַמעס מיט לענדן ברייט ווי זייערע מענערס גאַרטלעך שפאַצירן שטאָלצערהייט אַז ס´איז נאָך דאָ אַ דאַרע בחור מיט אַ קליין בערדעל וואָס וועט זיך מיט זיי באַווײַזן ברבים, דער בחור קױם אַהיים אױף בין הזמנים שלעפט זיך נעבעך נאָך ווײַל זײַן טאַטע איז נישט געווען אין דער היים אױפצוקלערן דער מאַמן אַז עס פּאסט נישט, אױף אַלע ביימער שפּראָצן אױף טאָוולן צו מאַכן דער ברכה - אַ ברכה אויף וואָס? פרעגט נישט ווײַל מתחייב בנפשו - און די פייגלעך זינגן אַ מחיה אין דעם יהי רצון נאָכן נשיא.

פֿרײַטיק אינדערפֿרי און איך גײ אײַנקױפֿן לכּבוד שבת, קום איך אַרײַן אינעם גראָסערי און אינדערױסן שטעלט זיך אָפּ אַ קאַר פֿון אַ קאַר סערװיס, אַ יונגערמאַן טאַנצט אַרױס און ער לױפֿט צו די פּאָליצעס פֿון די נאַשערײַען, כאַפּט אַ פּאָר ציקערלעך, זאָגט פֿאַר דער געשעפֿטס מאַן איך דאַרף אַפּאָר נאַשערײַען פֿאַר דער שבת פּאַרטי 'צי װײס איך װאָס' ציט אויס דאָס פּעקל אויסצוציילן װיפֿיל נאַשערײַען ס'זענען דאָ אין דאָס פּעקל קעגן װיפֿיל קינדער עס זענען דאָ אין דער כּתה און לױפֿט װײַטער. מיר האָט ער אױסגעזען אַז ער איז געווען אינטערװעגענס אין שיל אַרײַן אין דער צײַט װאָס זײַן זין גײט אין חדר און ער דאַרף אָפּפּטרן זײַן ייִנגל. קען אָבער זײַן אַז איך בין אַ חושד בכּשרים און ער איז געגאַנען אין כּולל. װער װײסט?

אין געשעפט שטייט אויך אַ ייִנגערמאַן און מוסרט דעם אײַנגעשטעלטע אַז דער געשעפט ווערט מאָדערן. דער קאַסירער האָט אים אָנגעקוקט וואָס ער וויל פון אים האָבן, האָט דער מוסרניק געמישט די פינגער אין אַ פּושקע פון נאַשערײַען און פּראָטעסטירט אַז אַלע חזירײַען האָבן ´מאָדנע הכשירים´ און ער זיכט עפּעס מיט אַן התאחדות אָדער ביד"ץ הכשר.

*

איך לערן מיך לעצטענס אויס צו קלאַוויאַטירן אויפן העברעיִשן קלאַוויאַטור נאָך יאָרן לאַנג וואָס איך קלאַפּ פאָנעטיש לויטן קווערטי אויסלייג. איך ווייס נישט ווער איז דאָס געווען דער עוכר ישראל וואָס האָט אויסגעלייגט די שליסלעך דווקא צו פּײַניגן זײַן ליבע פאָלק. זאָל מיר עמעצער דערציילן דער סברא פון שטעלן אַ ´ד´ צו לינקס פון אַ ´D´ און אַ ´ג´ נישט נאָר צוויי אַוועק פון אַ ´G´ נאָר להכעיס אויפן שליסל ווי דער ד´ וואָלט געדאַרפט זײַן. וועלכע סאַדיסטישע קאָפּ האָט עס געדאַרפט זײַן אויסצוטראַכטן אַז מ´ און ´נ´ זאָלן זײַן אָפּגעריקט מיט איין קנעפּל פון ´עם´ און ´ען´? נאָר אַ זעלבסט־פײַנטנדיקן ייִד וואָס האַלט אוודאי אַז מען דאַרף אָפּגעבן אַלע שטחים, האָט געוועלט פאַר די דעמאָקראַטן, ווערט נתפּעל פון ווידיאָס פון צער בעלי חיים אויף קיען און פון בלבולים קעגן מהלן קינדער און וויל זיך נישט מצרף זײַן צו מנין אױף אַ פליגער, בלױז אַזאַ משומד קען שטעלן אַ ´ל´ איינס לינקס פון אַן ´על´. רבונו דעלמא כּולא! וואָס שטערט דיך אַז פאַר אַ ייִד איז אַביסל לײַכטער? ס´איז דאָך זה נהנה וזה לא חסר. ממש מדת סדום! דאָס הייסט רשעות לשם רשעות. און דו מיינסט מען האָט אים נישט געבעטן? הערסט ברחמים האָט מען אים געבעטן. רייכמאַן אַליין האָט אים אָנגערופן און אים צוגעזאָגט עד חצי המלכות אָבער ער וויל זיך נישט בייגן. עפּעס אַ תירוץ האָט ער פאַרוואָס אַזוי איז בעסער. תירוצים פאַר די גענז. ראית גנב ותירוץ עמו. ´ז´ האָט ער געקענט שטעלן אויפן ´זי´ נאָר ´ס´ האָט ער געדאַרפט ריקן רעכטס אַנשטאָט אַרױף צום ´עס´. פּשוט וויי צו טון אַ ייִד. אַז אַ ייִד זיכט אַ ´ט´ זאָל עס זײַן איינס פאַרן ´טי´. וואָס מיינסט דו? ער איז אַן אַויפגעקלערטע? ער חנפט זיך. ער מיינט אַז אַזוי וועלן די גויים אים ווייניגער פײַנט האָבן. איך האָב געקענט זײַן טאַטע. אוודאי, פון אַ היימישע משפּחה קומט ער, מהרסיך ומחרביך ממך יצאו. ער האָט זיך ליב אַהערצושטעלן כּאילו זײַן עלטער־באַבע בזיווג ראשון איז שוין געגאַנגן אין אַן אַײַװי ליג אוניווערסיטעט. אַ נעכטיקן טאָג! ער קומט פון דער זעלבער שטאַל ווי אונז אַלע. דער מאַמע זײַנער זאָגט מען איז געווען אַ פאַרדאָרבענער. זי האָט געהאַט עפּעס אַ נעלאָגישיר זיידע און זי האָט אים געשיקט אויף אַ נישט היימישן פּלאַץ און שוין, זעסט דאָך. גראַדע איז ער סך הכּל געגאַנגן אין ווײַ־יו, אין הכי נמי ס´איז נישט פאַר אונזערע סאָרט ייִדן אָבער פון דאָ זעסט דו דאָך כּשהם יורדים יורדים עד לעפר.

מיר פאַרעקשנען זיך אָבער און ווי עס שטייט אין רמב"ם אַז מען וויל אַנטלויפן צו אַ גוטע מדה מיז מען לויפן ביזן אַנדרן עקסטרעם. אַנדרע מוטשען זיך אויף פּסח און איך אויף דעם. כּל התחלות קשות און נאָך דרײַסיק מאָל זאָגן ותן טך־ומטר באַקומט מען אַ חזקה אַז מען גייט נישט צוריק אַזוי דאָ אויך. אַלעס געדויערט מיר אַ יאָר מיט אַ מיטוואָך און איך בין כּסדר חוזר לראש ונזכה ונחיה ונראה אַז ס´זאָל מקויים ווערן הרגל נעשה טבע. אויף דערווײַל אם כּיוון לבו יצא, אַז מען האָט שטאַרק אינזין וואָס מען טוט גיט מען זיך אַן עצה.

*

מיר זענען מקדם בברכה די רבבות שלא כרעו לבּיל נישט הנאה צו האָבן פון מקורות זרים און נישט נאָכגעשלעפּט צו ווערן פון פסולע השקפות (אויטלוק בלע"ז) און זענען זיך צו אונז מצרף צו ווערן אש לשועלים. כּדי זיי נישט צו אַנטוישן אַז זיי זאָלן נישט מיינען אַז ווײַל מען זינגט נישט מיט זענען די פּאַרענטשעס אויך ליידיג טון מיר אַנטפּלעקן מספריהם לגולגלותם פון די צמאים לדבר ה´. ווי רש"י זאָגט מתוך חבתן מנאן דאָס וואָס מען האָט ליב ציילט מען און דערפאַר האָט מען זיך באַנוצט מיט אַ מחצית השקל. וויבאַלד מיר זענען נישט אַ זײַטל וואָס איז מבן עשרים שנה ומעלה לויפט שוין אונזערע ציילער מבן חודש זײַט מיר זענען אַ טאָג אַלט. דער ציילער איז פאַרלוירן געגאַנגן ווען מיר האָבן איבערגעלאָזט פּחים קטנים בײַם אַריבערגיין דעם מעבר יבק פון ארץ־ישראל קיין חוץ־לארץ ועכשיו החזרנו עטרה ליושנה. זאָלן מיר זוכה זײַן אַז יוסף עליכם ככם אלף פעמים.