יום שלישי, דצמבר 31, 2013

אדמורים נקבצו עלי

עס טוט זיך אין דער גאַס און אויף דער וועב אַ גערודעריי. די שכינה האָט געזאָלט גיין אין גלות און עס האָט זיך גערעדט אַז די ל"ו צדיקים וואָס וווינען שוין היינט צוטאָג איטליך אין זיין פּאַלאַץ וועלן ווידער מוזן אָנכאַפּן דאָס וואַנדער שטעקל מיטן זילבערנעם הענטל. מיט אַ זאַק איבער דער געפּעלצטער פּלייצע וואָלטן זיי געשפּאַנט דער זיין קאַדילאַק און דער זיין לעקסוס און גיין מיט אַ געוואַלדיקער מסירת נפש אָפּרעכטן גלות אויף פּריוואַטע פליגער למען כּבוד שמו יתברך ולמען אחינו בני ישראל הנתונים בצרה.

מיינט נישט אַז מען האָט נישט אין באַטראַכט גענומען ר' קטלאן מיט זיינע 347 טוויטער חסידים און נאָך 279 פייסבוק חבירים. אפילו אַז איר וועט אַראָפּנעמען אלו מאלו וועט אַלץ בלייבן אַ קיימא לן פון לכל הפּחות א מנין וכידוע פון צדיקים אַז צען ייִדן גלייבן אפילו אין אַ קלאָץ קען עס אויך טיילן מכּות. האָט מען זיך מיט אונז טאַקע געראָטן און סיי דער גבאי און סיי דער יד ימין זענען געווען ביים אסיפה רבתי וואָס איז בלויז געווען דער הכנה צו דער אסיפה פון אַלע אסיפות וכדברי הכתוב והאספסוף אשר בקרבו התאוו תאוה. נישט חלילה אַ תאווה אויף מי יאכילנו בשר ווייל צו דעם האָבן מיר ב"ה אַזויפיל אַז מען דאַרף ניטאַמאָל דערצו גלוסטן. ביי אונז קומט עס אויך נישט אַרויס פון נאָז ווי ביי דער דור דעה פון די מתי מדבר. ביי אונז בלייבט עס גאָר אין בויך ווי קראַנטע מקורות זאָגן עדות בנאמנות פון די בילדער וואָס ערשיינען וואָך וואָכנטליך אין אָן אַ צאָל אויסגאַבעס. דאָס מאָל אָבער התאוו תאווה פון צאַמברענגן כּלל ישראל און איינרייסן וועלטן ווי מען האָט שוין נישט געטאָן זייט מען האָט דאָס לעצטער מאָל איינגעזאַמלט כּלל ישראל מיט אָנגעפער 18 חודשים צוריק. און מחמת די גרויסע הצלחה פון דער לעצטער אסיפה האָט מען געפּלאַנט אַז דאָס מאָל זאָל זיין אַזאַ אסיפה וואָס זייט אסיפות אסיפען זיך האָט מען נאָך אַזאַ אסיפה נישט געזען.

דאָס מאָל האָט עס נישט געדאַרפט זיין מיט אונזערע וואָכענדיקע חוץ לארצדיקע ליצים וואָס באָדן זיך אין טומאת ארץ העמים און זיצן על סיר הבשר באכלנו שיריים לשובע. דאָס מאָל וואָלט עס געווען דער ריל סטאָף, די ערענסטע סחורה. די אמתע קדושי עליון וואָס זענען אַזוי אָפּגעטיילט פון קרוצי מחומר און אַזוי אויסגעדאַרט פון תעניתים אַז אויפן פליגער נעמט יעדער פון זיי אויף צוויי זיצן איינס קעגן זכור און איינס כּדי לערבב השטן. מיר רעדן דאָ פון צדיקים וואָס אויף זייערס אַ וואָרט ציטערן הימל מיט ערד. צדיקים וואָס קענען אונטערברענגן אַ רעגירונג מיט אַ בני היכלא און אויסליידיקן שטאַטישע קאַסעס מיט אַ ה' מלך. אָט זיי האָט געהייסן גייט מען ברענגן צו שלעפּן אויף צו ווייזן די פאַרגרעבטע אַמעריקאַנער וואָס דאָס הייסט אַ צדיק. ווי חז"ל זאָגן מלכותא דרקיעא כעין מלכותא דארעא און אַז זיי קענען דאָס אין אונזערע עולם השפל איז כל שכן אַז עין לא ראתה וואָס זיי קענען ווערטשאַפטן דאָרט אויבן.

וויבאַלד מיר געהערן ליידער נישט צו די איי קלאַס רביס ווייל מיר האָבן זיך נאָך נישט אויסגעאַרבערט אָנצוקמען צום מדרגה פון ווייסע שטרימפּ אויף אַ וואָכנטאָג און אַ מקוה אין דער בייסמענט האָט מען אונז געשטעלט אויפן תפקיד פון אויפקלערן דעם אָנ־ליינער עולם בבחינת כה תאמר לבית פייסבוק ותגיד לבני טוויטער. מיר רעדן שוין היינטצוטאָג פון אַ יישוב פון עטלעכע רבבות וווּ ייִדן יראי השם און מדקדקים על קלה כבחמורה זענען זיך מתענג על ה'. אַמאָל האָט מען נאָך געמיינט אַז מען קען מיט אַן איסור און אַ חרם פון אונז מאַכן אַ גל של עצמות אָבער געלויבט דער פון אויבן מעשה שטן הצליח און מיר פאַרמאָגן שוין היינט מסלתה ומשמנה פון יהדות החרדית. אויף אַ פּראָסטן מיטוואָך אויף קאַווע שטיבל קענט איר איינזאַפּן מער חכמה און יראת שמים ווי אין פופצן חול־המועד דרשות צווישן מנחה און מעריב.

די הקדמות און התנצלותן וועט איר שוין אַליין פאַרשטיין און לאָמיר רעדן אַביסל צום ענין. לאָמיר נישט פאַרוויילן טייערע מינוטן און פרעגן ווי אַנדערע אַז ווער וואָלט פאַרדעם באַצאָלט און וואָס האָט געדאַרפט זיין דער צוועק. איבער דער געלט ווייסן מיר שוין מאז ומתמיד אַז צדיק גוזר און דער עולם צאָלט און יאָ אסיפה נישט אסיפה וואָלטן מיר נישט פאַרדינט. ווייטער איבערן צוועק, גיי פרעג ביי אַ צדיק דער צוועק. דער צוועק פון טישן יעדער מאָנטיק און דאָנערשטיק פאַרשטייט איר יאָ? און דער צוועק פון מחלוקהלעך איבער וועלכער זון צי איידעם צי שוועסטערקינד זאָל ממלא מקום זיין דעם טאַטן האָט יאָ אַ זינען? און דער ציל פון תקנות איבער אַלעס פון ווען זיך צו לייגן ביז ווען זיך צו פאַרקניפּן, ווען אַ חתן צו ווערן און וויאַזוי חתונה צו מאַכן, וועלכער טעלעפאָן צו קויפן און וועלכער טאַריף זיך צו פאַרשרייבן מאַכט יאָ סענס? נאָר אויף רביס פרעגט מען נישט קיין קושיות. מיר פאַרברענגן אין עולם העשיה און זיי זענען פאַרגלייצט אין עולם האצילות וואו זיי זענען נהנה מזיו השכינה ווי עס זעט זיך אָן אין דער גרייס פון זייערע בעקיטשעס. מיר האָבן איין כּלל אַז אין לנו דברי בן עמרם און אַז עמרם האָט געהאַט מער ווי איין זין איז ווי דער פּסוק זאָגט, הוא משה ואהרן, הוא אהרן ומשה, און אויף ביידע קען רוהען רוח הקודש.

ממילא לאָמיר בלויז קוקן אויף זייערע דעקלאַרירטער ציל, כּלומר דער ציל פון נישט נעמען ישיבה בחורים און כּולל יונגעלייט אין מיליטער. די חסידישע מנהיגים האָבן געדאַרפט קומען צו דערציילן פאַרן אַמעריקאַנער ייִדנטום ווי מען רודפט זיי נעבעך על עסקי נחל החרדי און אונז מעורר זיין אַז מיר זאָלן איינזען דער ביטערער מצב אין וואָס זיי געפונען זיך. מען וויל נעבעך אַוועקרייסן די צאן קדשים פון די ישיבה בענק און זיי פירן אויף שמד. מעם מזבחי, פונעם רבינס טיש, תקחנו למות. די מדינה וויל זיי אויסטון די שוואַרצע און ווייסע שמונה בגדים און זיי אָנטון גרינע מאָנדירן רחמנא לצלן. און אַז דאָס איז נישט גענוג וויל מען מיט זיי עובר זיין דער איסור דאורייתא פון זיין אַ מלמד ידות לקרב ואצבעות למלחמה. און אַז מיר וועלן נתפעל ווערן האָפן זיי אַז מיר וועלן זיך אָפּהאַלטן פון שיקן אונזערע חוץ־לארצדיקע דאָלאַרן קיין ארץ ישראל וואָס ווי באַוווּסט האַלטן אויס באָראָ פּאַרק און מאָנסי אַלעס פון דער איכילוב שפּיטאָל אין תל אביב ביז מכון ויצמאַן אין רחובות און ווער רעדט נאָך די סובמאַרינען און די טאַנקן. אַלעס איז אַ דאַנק די לב חפצה ורוח נדיבה פון דאָס ניו יאָרקער און ניו דזערזיער פאַרשטריימלטער יידנטום.

מיינט נישט אַז זייערע שכל שטעלט זיך ביי דעם. זיי האָפן אויך אַז מיר וועלן לייגן דריקונג אויף אוזערע לעגיסלאַטורן צו דרוקן אויף מדינת ישראל צו מהפך זיין דער מדת הדין און אָט דאָ שטעלט זיך אויס די אויסטערלישע חכמה בינה ודעת, דעה בינה והשכל פון די קאַרפּן קעפּ וואָס הייסן אונזערע מנהיגים. אַמעריקע קריכט איצט קוים אַרויס פון צוויי קריגן און פון אַ שווערע עקאָנאָמישע לאַגע, דער פאַראייניקטע שטאַטן איז באַזירט אויף אַ לחלוטינדיקע אָפּטיילונג פון שטאַט און רעליגיע, אַמעריקע לעבט און פיטערט זיך אויף בזיעת אפיך תאכל לחם און פּונקט צו אונז קומען זיי. זיי מיינען אַז דאָ וועלן זיי האָבן אַן איינהעריקן אויער פאַר אַ שנעל־וואַקסנדיקן שיכט פון דער ישראלישן געזעלשאַפט וואָס האַלט אַז נישט זיי מיינט דער פּסוק. זיי דאַרפן נישט אַרבעטן, נישט קעמפן, נישט פאַרדינען, נישט זיך מקריב זיין און אַלץ ווייל ר' שמען בן יוחאי האָט געזאָגט אַז זכה מלאכתן נעשית על ידי אחרים.

און ווען זיי זאָלן קומען ווי לינקע פּאַסיוויסטן וואָס האַלטן נישט פון קריג און געשלעג און זיך פּראָקלאַמירן קאָנשיענשוס אָבזעקטורס וואָלטן זיי נאָך אפשר געהאַט אַ מאָראַלישן טענה און זיך פאַרדינט די סימפּאַטיע פון די שיכטן וואָס נייגן זיך צום פּאַליסטינער קאַמפ. זענען זיי דאָך אָבער עפּ"י רוב פון די סאַמע רעכטסטע וואָס עס איז פאַראַן. רוב פון זיי וואָלטן קיין ד' אמות פון א"י נישט אויפגעגעבן און אפילו די פּאָר וואָס זענען ווייניקער עקסטרעם האָבן אויך נישט קיין רעטונג פאַר די מדינה אָן אַ מיליטער און אַן אַרמיי. נאָר וואָס דען, זיי זאָגן אַז זייערע תורה באַשיצט ארץ ישראל. איז וואָס קומען זיי נאָך אַמעריקע? אַ מאָדנע תורה פאַרמאָגן זיי וואָס פועלט נאָר קעגן פּאַלעסטינער ראַקעטן, סירישע טאַנקן און איראַנישע מיסלס אָבער עס קען זיך נישט אַן עצה געבן מיט דעמאָקראַטיש געוויילטע פירער.

איז לאָמיך אייך זאָגן, קול ענות אנכי שומע. סיי דער וועלן און סיי דער נישט וועלן איז אַ סימן פון אַ פירערשאַפט וואָס איז נבוכים הם בארץ סגר עליהם המדבר. אין דער היים בלאָנזען זיי און אין דער פרעמד קענען זיי שוין נישט פאָרן. זיי זענען אַ קאָפּ וואָס איז אָפּגעזונדערט פון די קערפּער. זיי גלייבן זייערע אייגענע קינדערישע פּראָפּאָגאַנדע וואָס ווערט אָפּגעדרוקט אין זייערע אויסגאַבעס, ווערן נתפּעל פון די פּאַיאַצישע בילדער פון זיך אַליין אין קאָרלירטע בעקיטשעס ביי תנאים, חתונות, בריתן און שבע ברכות, און זיי מיינען אַז עס איז שוין נישט דאָ קיין שיעור צו דער פערדישקייט פון זייערע נאָכפאָלגער. זיי מיינען אַז וויבאַלד זייערע משולחים קענען יאָר נאָך יאָר אַרויסציען פון אונז אַ מאַיאָנטעק און וויבאַלד די חסידים קומען צו פאָרן יאָר נאָך יאָר זיך ריינוואַשן די נשמות ביים צדיק און אויספועלן רפואות ישועות און נחמות ביי די קדושי עליון דערפאַר קענען די צדיקים אַליין אָנקומען בכבודם ובעצמם און איבערדרייען אַ פרעמדער וועלט און עס רופן זייערס.

איז לאָמיך זיי דערציילן אַ סוד. ווען איר בלייבט אין ארץ ישראל און איר חושט מיט 40 טעגיקע תפילות, באַזוכן צום כּותל און מירון, קבר רחל און מערת המכפלה, קאַבאַליסטישע מאָמבאָוי דזאָמבאָוי און ליל שישי ביים קבר פון דוד המלך קענט איר אפשר ביי אונז פועלן און עס קען אייך אפילו געלונגען עפּעס ביי אונז צו דערווישן. קומט אָבער אַהער מיט אייערע עבדים לרוץ לפניכם, אייערע שווענץ פון הינטן, איינצושטיין אין אכסניות ביי די וווּלגאַרע וווינערטער דעקאָרירט מיטן טעם פון רוסישע אָליגאַרכן, און אַרומצופאָרן אין אייערע וואַגאָנען ווי מאַפיאַ גאָטפאָטערס וואָלט איר שוין געזען סאַראַ רושם דאָס וואָלט געמאַכט.

ווען איר האָט עטוואָס שכל וואָלט איר אייך געלערנט פון דער אסיפה דעם פאַרגאַנגענעם זימער מיט אַ יאָר. דאָרט האָט דער עולם געוואָלט עפּעס הערן אַ חידוש און דברים של טעם ווייל מענטשן זענען באַזאָרגט פון אַ נייע דור וואָס איז פאַרכּישופט אין טעכנעלאָגיע. דער עולם האָט זיך טאַקע אָפּגערופן און איז געקומען הערן אָבער איז אַהיימגעגאַנגן אַנטוישט און פאַראומערט ווייל זיי האָבן געזען אַז די פירער קענען שוין צו זיי נישט רעדן. זיי קענען שרייען און מאַכן געוואַלדעס, זאָגן טייערע ווערטער און זיסע מעשיות אָבער קענען נישט רעדן על של עכשיו אויף אַ פּראַקטישן נוסח מיט ווערטער וואָס זענען יוצאים און נכנסים אל הלב.

וואָלטן געדאַרפט די אַזויגערופענע פירער מאַכן אַ קל וחומר אַז אַזאַ פּנים האָט עס געהאַט אויף אַ לאָקאַלן פּראָבלעם וואָס דער כּלל זוכט באמת אַ מיטל צו באַלאַנסן דער אַלט מיט דער ניי, מאָדערנע טעכנאָלאָגיע מיט אַ טראַדיציאָנעלן לעבנסשטייגער ולא עלתה בידם איז ווי וועט עס אויפטון ווען מען האַנלדט מיט אַ ישראלישן פּראָבלעם וואָס קער זיך בכלל מיט אונז נישט אָן? נאָך מער, אַ סאַך פרומע ייִדן פאַרשטיין בכלל נישט פאַרוואָס פרומע זאָלן נישט דינען אין אַן אַרמיי וואָס שוצט אויף אַלע בירגער אָן קיין אויסנאַם פון דער ברייט פון דער היט און דער לענג פון דער רעקל, אָרטאָדאָקסישע יידן זענען נישט גורס דער הלוך ילך פון נאַשן פון א מדינה אָן גאָרנישט צוריקצוגעבן, און וועלטעלכע יידן וואָס זענען סימפּאַטיש צו יידישקייט זען אין די אָ באַנדע אַ גורם וואָס קענען נאָך אינגאַנצן אונטערברענגן די מדינה. און ווי וועלן גויים, וועם די רביס האָבן אויך אין באַטראַכט גענומען, פאַרשטיין פאַרוואָס מען זאָל נישט גיין קעמפן פאַר די אייגענע מדינה ווען זי איז אין אַ געפאַר. האחיכם ילכו למלחמה ואתם תשבו פה איז אפילו נישט אין דער נייער טעסטאַמענט. אַמעריקע לאָזט זיך קאָסטן ביליאָנען צוליב מדינת ישראל און די אָנגעפּאַשעטע אָקסן נישט נאָר זיי לייגן נישט אַריין נאָר זיי ווילן סיי אַנדערע זאָלן פאַר זיי אַרבעטן און סיי אַנדערע זאָלן פאַר זיי שטאַרבן.

איז לאָמיך אייך זאָגן, שמעו נא רבותי, אדמורי, אלופי ומורי, אויף דער זייט אַטלאַנטיק האָט אייערע שפּראַך פון בחינות און ענינים קיין ווירקונג און מען זעט אייך פאַר וואָס איר זענט. זויגערס און אויסנוצערס וואָס הרגענען אַוועק דורות מיט אייער פאַרדאָרבענע פירערשאַפט און דער נישטיקער ערציאונג פון אייערע נאָכפאָלגער.

האָבן מיר זיך אָבער געקלערט ווי סטאַלין האָט געזאָגט אויפן דייטש: מען טראָגט נישט דער זשאָלעב צום פערד נאָר מען ברענגט דער פערד צום זשאָלעב. אדרבה קומט יאָ צו גיין. שלום עליכם מורי ורבי. קומט. רופט אונז צאַם. לך כּנוס כּל היהודים. מיר וועלן קומען, באייפאָנינו ובאַנדרוידינו נלך. דאָ איז נישט ארץ ישראל וווּ איר קענט טעראָריזירן גאַנצער שטעט. דאָ איז רעלאַטיוו פריי קעגן אייערע טיראַניי. מען וועט אייך נעמען אויפן צימבל און מען וועט צונעמען אויף טעלערלעך אייערע נאַרישקייטן און פאַנטאַזיעס. איר וועט קרעכצן און ברומען און מיר וועלן לאַכן און שפּעטן. איר האָט שוין מיט אונז סייווי נישט קיין שפּראַך און אַז עס נעמט אַזאַ גראַנדיזער מעמד דאָס געווויער צו ווערן איז עס כּדאי יעדער פּעני.

קומט אונז נאָר נישט פאַרקויפן אחדות. קוים זענט איר אַ מנין פון רביס און איר האָט אייך געמוזט טרעפן באַזונדער פון צענדליקע ראשי ישיבה. זייערע תורה אויף טויזנטע ספסלי ביהמ"ד איז אוודאי נישט אַזוי חשוב ווי אייערע האָפּקן אויף פּאַרענטשעס. און ביידע האָט איר נישט גערופן ספרדישע תלמידי חכמים. בעל כרחך מוז זיין אַז זיי געהערן ערגעץ וווּ על פּתחה של גיהינום ווייל זייערע זיידעס האָבן נישט געהאַט די זכיה צו שטאַמען פון צווישן דער ווייסל און דער דוניי. און אָט אַזוי האָט איר געוואָלט פאַראייניקן כּלל ישראל.

איר, די גרעסטע מחרחרי ריב צווישן חסידישער הויף און חסידישער הויף, צווישן חסידים און מתנגדים, אשכנזים און ספרדים, חרדים און אָרטאָדאָקסן און פרומע און וועלטלעכע, קומט אויף צו זען ווי מען ווערט שוין פון אייך נמאס. אייערע רעגירונג האָט שוין איינגעזען סאַראַ באַנדיטן איר זענט און וויל אייך שוין נישט אויסהאַלטן קומט איר אַהער מאַכן קולות מיר זאָלן אויף אייך רחמנות האָבן. קומט, מאַכט אַ חתונה, אַ קאַרניוואַל, בליטשעט אין אייערע זייד, הילט אייך איין אין פעל און מאַכט אַ מצב. מיר וואָלטן אפילו מיטגעטאַנצט אָבער זאָל זיך אייך נישט דאַכטן אַז מיר ערן אייך, אַז מיר וועלן אייך שטיצן און מיר וועלן אייך נעמען פאַר ערנסט. די טעג זענען פאַריבער און היינט זענען מיר שוין לא רעב לשיריים ולא צמא ללחיים. מיר הונגערן לשמוע דבר ה' און מיר ווייסן איר זענט די לעצטע דאָס צוצושטעלן.

דער פועל יוצא פון אייערע ליצנות אָן\אָף רייזע איז אַז דער מאָראַלישע אַרגומענט האָבן געווינען די סאַטמאַרע חסידים. זיי פּראָטעסטירן אַלע יאָרן, דווקא אין גויישע קאַפּיטאַלן און דייקא צו זאָגן פאַר די גויים אַז זיי נעמען נישט אַ טייל אין דער מדינה און ציוניזם מיינט נישט זיי. איך קען נישט גלייבן אַז איך זאָג די ווערטער אָבער אַז איך דאַרף מיך קלויבן צווישן אייך און זיי גיי איך ענדערש מיט זיי. סאַטמאַר נעמט נישט אַ טייל אין די וואַלן, זאָגן אָפן אַז זיי ווילן נישט אַ חלק אין דער מדינה, ווערן נישט אַ שותף אין קיין רעגירונג און שליסן זיך אויס פון נעמען געלט פון דער שטאַט. איז דאָ אַ צד צו זאָגן אַז זיי האָבן זיך פאַרדינט דער זכות צו פּראָטעסטירן אַז אין דער מדינה אין לנו יד וחלק. נישט אַ שטאַרקע רעכט אין מיינע אויגן ווייל זיי קענען זיך אוודאי נישט אַן עצה געבן אַליין אָבער פונדעסטוועגן עפּעס אַ רעכט איז דאָ.

איר זענט דאָך אָבער די גרעסטע פאַררעטער. אייערע עלטערן זענען געקומען אויסגעמאַטערט פון די איראָפּייאישע שחיטות און אונטער דער שיצונג פון דער מדינה האָבן זיי זיך באַזעצט, זיך ווידער איינגעפלאַנצט און געבליט, איר פרעסט און נאַשט אַלע יאָרן ביי די ישראלישע שטייער־צאָלער פאַר אייערע שמאַלציקע צוועקן וואָס אויסער איר אַליין און אייער פּאָר טויזנט נאָכפאָלגער האָט קיינער דערפון נישט קיין נוצן, צו דעם שווינדלט און גנבעט איר ווי מען קען נאָר און אַצינד אַז מען דרייט אַביסל אַראָפּ דעם שטראָם און די דעמאָקראַטישע באַלאַנס נייגט זיך אַוועק פון אייך קומט איר פאַרפירן. נישט צו זיי, נאָר אַהער.

נאָר וואָס דען, אַזויווי חסידישע רביס בכל דור ודור, וויבאַלד עס ווערט אַן עת צרה אַנטלויפן זיי און לאָזן די חסידים און כּלל ישראל צום קדחת. אין ארץ ישראל ביז היינט האָט זיך עס זיי געלוינט ווייל מען באַהאַנדלט זיי דאָרט מיט זיידענע הענטשקעס כּאילו זיי לייכטן אויף דאָס פאָלק. מען לאָזט זיי אָנקומען מיטן קאַר ביזן עראָפּלאַן ווייל דאָס איז היינט דער תורת הבעל שם אָבער אַזויווי מען נעמט זיך צו זייערע ביינער מאַכן זיי אַ ויברח. קיין מי שברך וועלן זיי נישט מאַכן פאַר אַ קראַנקן זעלנער, קיין קאַפּיטל תהילים נישט פאַר אַ געפאַנגענער סאָלדאַט, קיין קל מלא רחמים פאַר געפאַלענע קורבנות, שטייערן וועלן זיי נישט באַצאָלן און אויסער טענות און דעמאָנסטראַציעס האָבן זיי נישט וואָס צו געבן. אַצינד אַז עס גייט זיי נישט זוכן זיי נישט צו געווינען ביים וואַלן שאַכטל - דאָרט ווייסן זיי בלויז וויאַזוי צו שווינדלן - און אפילו צו פּראָטעסטירן גיין זיי נישט צו זייערע אייגענע רעגירונג וואָס שיצט זיי און קליידערט זיי און פיטערט זיי. באַלד איז עס והוא נסי ומנוס לי און וינס ויצא החוצה.

פרעג איך אייך ווידער: וואָס האָבן מיר מיט דעם פאַרלייגט? מדוע באתם אלי לא חודש ולא שבת היום. קומט פירן טיש, נעמען קוויטלעך, טיילן ברכות, פאַרוואָס נישט. אָבער וואָס שיט איר אונז אָן מיט אייערע עקלהאַפטיקער פאָליטיק. מיר וואָס אונזערע שולעס באַקומען קוים אַ פּרוטה פון אונזערע מדינות און וואָס מיר געבן אייך צו שטייער שוין אַלע יאָרן טראָץ וואָס איר האָט באַקומען, מיר זאָלן פאַר אייך פאַרגיסן טרערן?

זעט אויס איר זענט מקנא אונזערע סיום הש"ס וואָס האָט באַוויזן אַז מיר קענען זיך פאַראייניקן ביי איין מעמד איז ווילט איר דאָס אויך קאַליע מאַכן. ביי ענק מוז יעדער סעקטע האָבן אַן אייגענער צערעמאָניע ווייל קיין שום פּלאַטפאָרמע קען נישט פאַרטראָגן די צוויי מנינים שווענץ וואָס יעדער פון אייך מוז זיך אומעטום מיטשלעפּן מיט נאָך פינף גבאים הינטער יעדער שטיל. און אַנשטאָט אַהערקומען זיך עפּעס לערנען פון אונז קומט עטץ אַהערברענגן ענקערע קריגערייען. נאָר חסידים, אפשר ליטוואַקעס, אוודאי נישט ספרדים און בדיעבד די סאַטמאַרע אויך אַז זיי וועלן קומען. און פרעגט נישט אָן ביי די לאָקאַלע רבנים און אַקטיוויסטן ווייל אייערע אַראָגאַנץ ווייסט נישט קיין גרעניץ. איר האָט דאָך אַ וואָרט אין הימל און אייך קען מען נישט איינטיילן איז וואָס דאַרפט איר זיך רעכענן מיט וואָס מיר האַלטן? מיר זענען די קי צום מעלקן און איר זענעט די אָקס אויף אונז צו רייטן.

האָט מען אייך געלערנט בלק כמו שכתוב. איר וועט בלייבן וווּ איר זענט מיט די שווענץ צווישן די פיס. איר וועט מוזן געווויער ווערן פון דער ווייטנס אַז עס זענען פאַראַן ביי אונז קהלות קדושות פון ברעג ביז ברעג וואָס ווייסן נישט פון אייערע כוליגאַניזם, אייערע גניבות און גזלות. זיי גיין טאַקע נישט יעדן טאָג אין מקווה און האָבן נישט בערד ביז צווישן די קני אָבער זיי טראָגן אויך נישט בלוט אויף זייערע הענט און פאַרדינען זיך נעבעך ערלעך זייער ברויט. אייערע ח"כ אייכלער האָט געזאָגט אַז חוץ לארצדיקע זענען בכלל נישט חרדים און דערויף זאָגן אונזערע לאַנדסלייט, ברוך הוא אלקינו... והבדילנו מן התועים.

ברוך שפטרני מעונשו\מאינשי הלזו.

יום שישי, דצמבר 13, 2013

אנה אני בא?

איך זיץ מיר דאָ ביים שרייב מאַשינדל, אין הויז איז שטיל, דער עולם האָט זיך שוין געלייגט, אין נאָז גייט מיר אויף דער געשמאַקער ריח פון די שבתדיקע מאכלים וואָס מען האָט מיר געבעטן נישט פאַרגעסן אַראָפּדרייען/פאַרלעשן/צודעקן/אַריינלייגן אין פריזידער. אינדערויסן איז אַ קעלט, מאָרגן איז דער אתחלתא דפרענותא פון עשרה בטבת און איך זיץ מיר דאָ ביים שרייב מאַשינדל און פאַרזיך אויסקלאַפּן ווערטער זאָלן רעדן צו מיר אַליין.

דער עולם פרעגט זה קטלא האיש לא ידענו מה היה לו, ער האָט אַמאָל געשריבן אָבער עס האָט אים אָנגעכאַפּט אַ שטומעניש. נאָך אַ קורבן פון אַ געזעלשאַפט וווּ אַז מען קומט שוין יאָ אַרויס לאוויר העולם, וויינט מען זיך אויס די לונגען, אַ בדוחקדיקן קייכל מיט אַ בדיעבדיקן שמייכל און מען פגרט אָפּ. אַ נפל וואָס, ווי קהלת זאָגט, קומט אין נאַרישקייט, גייט אין פינצטער, האָט קיין זון נישט געזען און פון קיין נחת נישט געוווּסט.

זייט וויסן אַז קטלא לעבט, קטלא ברענט און קטלא פלאַקערט. נאָר וואָס דען, קטלא איז אויך פויל, קטלא דאַרף ציען חיונה, דאַרף צאָלן שכר למדות, דאַרף זיין אַ מאַן און אַ פאָטער, פון מאָל צו מאָל ווערט ער פאַרפּלאָנטערט, און דערווייל געדאַנקן און מחשבות פליען ביי, פון טעג ווערן חודשים און יאָרן און קיין וואָרט ווערט נישט געשאַפן. פון צייט צו צייט כאַפּט זיך אָבער דער קאָטער אַריין, דער מאָס פליסט איבער ביז עס ווערן דברים שאין להם שיעור און אין אַזאַ פאַל האָט אַ בר־נש נישט קיין ברירה נאָר אָפּצוזאָגן זיינס. וואָס איז דען דער סך הכּל פון אַ לעבן אויסער דאָס וואָס איז אָפּגעשריבן, און וואָס טויג זיך דאָ צו דרייען אויפן עולם התוהו אַז ניטאַמאָל קען מען זאָגן וואָס שווימט זיך אין מוח?

מיר ענדיקן אַצינד די סדרות פון יוסף הצדיק, אַ יונג וואָס האָט זיך געלאָזט חלומען, דער נער האָט דערציילט זיינע חלומות פאַר זיינע ברידער און האָט ביטער באַצאָלט. גלייבט נישט די אַלע מעשות פון ווערן אַ מלך אין מצרים, דאָס זענען די דברים בטלים פונעם חלום. דער איינציקסטער אמת איז אַז דער וואָס וואַגט זיך צו חלומען וועט מען פאַרקויפן, פאַרציקן, באַשולדיקן, איינשפּאַרן און פון אַלעס וועט בלייבן אַ וינס ויצא החוצה. גאָרנישט מער.

און אַז פאַר יוספן איז יאָ געלונגן איז דערפאַר ווייל ער האָט געהאַט דער שכל צו חלומען ווען בן שבע עשרה שנה והוא נער. אַז איר זענט עטוואָס עלטער איז לייגט אייך בעסער נישט שלאָפן ווייל עס קען זיך אייך חלילה חלומען. פון זונען און לבנות און שטערן, אפשר. פון אַ שוואַרצער, קאַלטער, פאַרנעפּלטער נאַכט זיכער. און אַז איר וועט דערציילן פאַר איירע ברודער און פריינד וועט פון אייך בלייבן אַ חיה רעה אכלתהו. קויפט אייך נישט אַ כּתונת פּסים ווייל עס וועט אייך אַריינפירן אין גריב. איר מעגט שפּעטן המה וחמוריהם אָבער פון אייך וועט בלייבן טרוף טורף יוסף.

און אָט דאָ זיץ איך מיר. די קינדער וואַקסן אונטער, די חבירים טון שידוכים, זייערע קינדער גיין אין ישיבות און סעמינאַרן און מיך אינטערסירט עס אַלץ אין דער לינקע פאה. איך קען אויסוואַרטן זיך צוקושן מיט מחותנים, איך בין מוותר אויף דער נחת פון שלום זכרס און קידושים יעדער פינפטער וואָך און פאַר מיר איז דאָ נאָך אַ תכלית צום לעבן אויסער פירן די קינדער אונטער דער חופה. איך שפּיר אַן אחריות צו מיינע קינדער נישט ווייניקער ווי אַ צווייטער און טאַקע פאַרדעם מעג איך און עס ליגט אויף מיר אַ פליכט פאַר זיי אויפצומאַכן אַ פענצטער צו דער וועלט. אַז אַנדערע האָבן אַ רעכט אַרויפצולייגן זייערע קינדער אויפן ים פון לעבן נישט נאָר אָן זיי אויסצולערנען צו שווימען נאָר אויך אָנגעלאָדנט מיט שטיינער מעג איך צום מינדערסטן אָנזאָגן מיינע קינדער, געט אובאַכט איר זאָלט אייך נישט דערטרענקן. און אַז דאָס וועט זיי געבן אַ פּחד און זיי חס וחלילה קאָנפיוזן זאָג איך יוסיף דעת יוסיף מכאוב.

קיין מענטש איז אַן אינזעל, האָט געזאָגט דער משורר, און דער עבד עברי זאָגט אהבתי את אדוני את אשתי ואת בני לא אצא חפשי. מיינע קינדער זענען יונג און זיי וועלן זיך מוזן אַן עצה געבן. דער וועלט איז גרויס, דער וועלט איז ברייט און עס איז דאָ פּלאַץ פאַר יעדן. וואָס טוט מען אָבער מיט דער אשת נעורים, אהבת כלולותי? מיט איר האָב איך חתונה געהאַט מיט קוים אַ האָר צום גאָמבע, זיך ענטוויקלט אונטער איר פליגל, זיך אויסגעבילדערט ווען זי האָט געאַרבעט, געשלאָפן ווען זי איז אויפגעשטאַנען צו די קינדער, געשריבן ווען זי האָט געקאָכט. זי האָט מיך געפיטערט, געשטיצט, געוואַרעמט דער בעט, אויפגעלאָכטן דער שטוב, ערצויגן אונזערע קינדער און שווער אינוועסטירט אין אונזער געביידע. טאָ, פאַרוואָס מוז זי צאָלן דער פּרייז ווייל איך גלייך נישט וואָס געפונט זיך אויפן מעניו? ווי קען איך חרוב מאַכן אַ בנין אַז דער דאַך זאָל איינפאַלן אויף איר קאָפּ?

איך בין דאָך אָבער אויך אַ מענטש און קיינעמס אַ קנעכט. עס גלוסטן זיך מיר נישט פון דאָ צו אַנטלויפן טאַקע ווייל אַ דאַנק מיין אשת חיל קען איך גיין און קומען ווי עס וווּנטשט זיך מיר. איך קען באַשטיין צו בלייבן דאָ ווי און וווּ איך געפון מיך, איך בעט נאָר צו מעגן זאָגן און שרייבן לויט מיין באַגער. במסתרים תבכה נפשי אָבער אין דער אָפן לאָמיך דונערן און בליצן. מיינער ווערטער האָבן מיט קיינעם נישט חתונה געהאַט און זענען פריי און מותרים לכל אדם איז סאַראַ רעכט איז דאָ מיר צו זאָגן דאָס טויג נישט, דאָס פּאַסט נישט, דאָס קען מען נישט און דאָס טאָר מען נישט?

מורי ורבותי, מען קען און טאָר אַלעס. איך בין פאַרפליכטעט אָבער מיין זעל קען מען נישט איינקייטלן. קיין איינער נישט און קיין מאָל נישט. און דאָך זאָגן זיך די ווערטער מיט אַ ווידערקול פון דער קלאַנג פון מעטאַל. מען שיקט די קינדער אין שולעס און דערנאָך ווילן זיי אַהין און פאַרלאַנגן אַהער. מיר לעבן אין אַ געמיינדע צאַמגעהאַלטן דורך פּחד און בושה, בושה וואָס וועט מען זאָגן און פּחד וווּ אַהין וועט מען אָנקומען. איך בין מוחל די בושות אָבער דער פּחד ברענט. וווּ אַהין פיר איך מיר אַליין און מיינע אַרומיקע? וואָס וועט פּאַסירן מיט אַנדערע? טאָר מען מאבד זיין בידים וואָס אַ צווייטער האָט געבויט מיט שווייס און בלוט?

איך האָב נישט קיין ענטפער און איך ערוואַרט נישט קיין עצות. גלייבט מיר נאָר אַז איך בין דאָ, אַז איך אָטעם און אַז איך לעב. און וווּ עס איז דאָ לעבן איז דאָ פּיין, איז דאָ צער, איז דאָ ספיקות און איז דאָ סכנות. מיינע קינדער וועלן מוזן ירשנען מיינע ספיקות און איך האָף זיי וועלן מיר מוחל זיין אַז מער האָב איך זיי נישט געקענט געבן. עס פאָרכט מיר צו טראַכטן וואָס נאָך מען וועט מיר מוזן, אָדער נישט קענען, מוחל זיין.

אויף דערווייל לאָמיך גיין מסדר זיין די מאכלים. מאָרגן וועט מען פאַסטן אָבער דערנאָך וועט מען עסן. וואָס וועט זיין שפּעטער ווייס איך נישט.

יום חמישי, אוקטובר 03, 2013

שיכלתי דבורה

איך האָב פון דבורה טאַמבאָר ע"ה צום ערשטן מאָל געהערט ווען זי איז שוין נישט געווען בין החיים. איך האָב איר נישט געקענט און איך ווייס פון איר גאָרנישט און נאָך ווייניקער איבער די סכסוכים צוליב אירע קינדער. נאָר נאמנים עלי די ווערטער פון עטלעכע מיט וועם איך בין באַקענטיקט און וואָס האָבן איר יאָ געקענט. זיי דערציילן אַז זי האָט זיך אָפּגעלאָזט פון איר געבוירטס פּלאַץ און דער לעבנסשטייגער פון אירע עלטערן, זיך געגט פון איר מאַן און איבערגעלאָזט איר פאַמיליע. און אויף דעם איז איר עונש געווען איין מאָל כּרת פון אירע קינדער אויף דער וועלט און ווידער אַמאָל כּרת אין אירע יונגע יאָרן פון דער וועלט.

פאַר די בלוט־דאָרשטיקע נוקמים ונוטרים איז דאָס אַלץ נישט גענוג געווען. ווען די וועלט האָט שוין געזאָגט עליה השלום האָבן זיי דאָס איר אויך נישט פאַרגינט. מיטאַמאָל זענען זיי געוואָרן אפוטרופסים אויף איר גוף און מתעסקים אויף איר קבורה. נישט אויף כבוד המת איר באַלד צו באַערדיקן נאָר אויף אויפצוהאַלטן איר קבורה, נישט אַז אירע באַליבטע זאָלן איר נאָכגיין אויפן לעצטן וועג נאָר אַז זיי זאָלן פאַרפרוירן ווערן אַבי זיי צו ווייזן אַ פייג, און נישט איר צו לייגן אויף אייביקער רוה מיט איר פאַמיליע נאָר איר צו באַהאַנדלן ווי אַ נבילה און איר באַגראָבן מחוץ למחנה. קינדער האָבן זיי ביי איר צוגענומען ביי איר לעבן און פאַרשוועכט איר כבוד ביי איר שטאַרבן.

פרעגט איר אוודאי וווּ האָט אַזאַ אכזריותדיקייט פּאַסירט און ווער זענען זי די אירע וואָס טיילן אויס אַזוינע ברוטאַלע עונשים. אויף דעם איז די תשובה: קום לך לך אל עיר ההרגה ובאת אל החצר, צום צדיקס הויף.

מיר רעדן דאָ פון דער עיר הנדחת וווּ אונזער אַלטער באַקאַנטער דוד טווערסקי און זיינע מלאכי חבלה זיצן בראש. דער שר הטבחים וואָס האָט פאַרזיכט אומצוברענגן אַ פאַמיליע מיט קינדער און האָט מיאוס פאַרברענט דער ראש המשפחה, דער מלומד במכות צוליב וועם מען האָט פאַרמשפט אין טורמע זיינע חסידים אויף גניבות און גזילות, דער זעלבער עדיין מרקד בינינו און האָט ווידער דערלאַנגט כדרכו בקודש.

און דאָס מאָל איז עס פיין געלונגן. קיין אות קען ער נישט אָבער די מופתים וואַלגערן זיך אונטערן טיש. די תורה זאָגט ולנערה לא תעשה דבר אָבער פאַר אים איז הנערה הזו שתי פעמים. איינמאָל איר געקוילעט מיט באַראַבעווען איר די קינדער און אַ צווייט מאָל געשחטן מיט איר אויסרייסן די נשמה. דעם רבינס ווייטער בליק האָט אוודאי אינזיענען געהאַט צו פאַרשפּאָרן די קינדער אַ שבעה מיט אַ קדיש ווייל אַז די מאַמע איז קיין מאַמע נישט זענען די קינדער אויך נישט די קדישימלעך.

אין תורה שטייט געשריבן אַז מען געפונט אַ טויטן אויפן וועג זאָל מען אויסמעסטן דאָס ווייטקייט פון די אַרומיקע שטעט און די שטאָט וואָס איז דער נאָנסטער זאָל ברענגן אַ קעלבל, די זקנים פונעם שטאָט זאָלן זיך וואַשן די הענט און זאָגן, אונזערע הענט האָבן נישט פאַרגאָסן דער בלוט און אונזערע אויגן האָבן נישט געזען. די נפטרת האָט געוווינט אַרומגערינגלט מיט פאַרשידענע געאָגראַפישע, גייסטערישע און אידיאַלאָגישע שטעט. זי האָט זיך אויסגעוועלט איבערצולאָזן איר אַלטע היים און דורכברעכן די הויכע מויערן און זיך איבערקלייבן צו ברייטערע פעלדער און פרייערע אומשטענדן. אירע פריינד און באַקאַנטע וועלן אוודאי מאַכן אַ חשבון הנפש אַז זי איז געווען אין די לעצטע יאָרן דאָס נענסטער צו זיי און צי זיי האָבן נישט געקענט מער טון איר צו העלפן.

זיי מעגן זאָגן בקול רם, ידינו לא שפכו את הדם הזה אָבער אונזערע אויגן האָבן יאָ געזען. זיי דאַרפן צייגן אויף יענעם יישוב און שרייען מיט אַ געוואַלד: ידיכם דמים מלאו.

דבורהס בלוט האָבן פאַרגאָסן די געמיינע הענט פון די מגלה עריות וואָס האָבן איר געלעסטערט און פאַרשטיקט איר געוויין און אַצינד טאַנצן זיי אויף איר פרישער קבר אָבער נישט איידער זיי האָבן אָפּגעהאַלטן דער קבורה. זי איז די נערה אשר צעקה ואין מושיע לה. זייערע מאור עינימדיקע אויגן האָבן אַלעס געזען, זייערע אוירן האָבן געהערט יעדער זיפץ און זייערע הענט זענען אַזוי פאַרשמירט אַז אַלע זייערע מקוואות וועלן עס נישט ריין וואַשן. דער נענסטער שטאָט צו איר זענען דאָרט וווּ אירע קינדער געפונען זיך און דאָרט גייט זוכט די רוצחים מיט קנייטשן אויפן שטערן און דער טייוול אין זייער האַרץ.

דבורה, אויף דיין נאָמען שטייט שקמתי דבורה, שקמתי אם בישראל און זיי האָבן דיר געמאַכט אויס מאַמע. זיי האָבן פאַרדרייט דער פסוק עס זאָל לייענען, שיכלתי דבורה, שיכלתי אם בישראל. דער נביא זאָגט, התשכח אשה עולה מרחם בן בטנה, קען אַ פרוי פאַרגעסן איר עופעלע און קען זי פאַרמיידן רחמנות אויף דער זין פון איר טראַכט? די אכזרים און באַרבאַרן האָבן עקספּלויטירט די אָ רחמנות און דערבאַרמקייט דיר צו לערנען לעקעך פאַר דיין ווידערשפּעניקייט און למען ישמעו ויראו פאַר אַנדערע וואָס קלערן צו גיין איר דיינע טריט.

די שאלה איז שוין היינט נישט אויף אַזוינע ווי דבורה וואָס ווי אברהם אבינו קאָפּן זיי אין דעם אַלטן תרח נאָר די קשיא איז אויף די וואָס בלייבן נאָך דאָרט. די וואָס ציען אויף זייערע קינדער אין אַזאַ פאַרדאָרבנקייט און דעקאַדענץ און פרעגן זיך נישט יעדן אינדערפרי ביי מודה אני צי אויף אַזאַ סדום האָט מען זיי צוריקגעקערט זייערע נשמה. וואָס קלערן נישט אויב ונהיה אנחנו וצאצאינו מיינט אַז זייערע קינדער און קינדס קינדער מיזן זיין קנעכט פאַר דעם פרעה אין סקווער.

מיט דער ווייטאָג פון דבורהס צופריע פטירה מיזן מיר אויך שפּירן אַ כעס און אַ גרויל איבער דעם סיסטעם וואָס מיר האָבן זיך געשאַפט. בכדי צו לעבן אַנדערש זענען מיר מקריב משפחות און פירן אומשולדיקע קינדער אויפן מולך פון אונזערע אָפּגעטער און אַצינד איז מען מקיים שילוח הקן אויף אַ מאַמע צו קענען כאַפּן אירע קינדער. אַ סיסטעם וואָס כלאָמפּערשט שטייט ביי דעם טעמו וראו כי טוב ה' און כי לקח טוב נתתי לכם ציטערט טאָמער וועט אונז געפעלן עפעס אַנדערש. לכו בנים שמעו לי זאָגט דער פּסוק אָבער אונזערע שאַרלאַטאַנען האָבן עס געמאַכט פאַר אַ בית האסירים פון וווּ מען אַנטלויפט און מען איז אַלעס מקריב אַבי צו זיין אינדערויסן.

הוי האמרים לרע טוב ולטוב רע שמים חשך לאור ואור לחשך שמים מר למתוק ומתוק למר. זיי האָבן גענומען דעם סם החיים און עס געמאַכט פאַר אַ סם המוות. דאָס איז נישט מענטשליכקייט, אוודאי נישט יידישקייט און כל שכן נישט תורה. פון לא תרצח מאַכן זיי אַ מצווה צו פאַרברענען מענטשן, זאַמלען צדקה אויף מקיים צו זיין לא תנאף, לא תגנוב לייענען זיי לו תגנוב און ווי רש"י זאָגט בגונב נפשות הכתוב מדבר. אַן אייביקע שאַנדע אויפן חדר וווּ מען פאַרדרייט כבד את אביך ואת אמך צו צווינגן קינדער צו רופן די מאַמען ביים ערשטן נאָמן ווייל 'מאַמי' איז שוין אַ צווייטער. דאָס זענען נישט מער ווי מערדער פאַרשטעלט ווי רביס, פּאַסקוטניאַקעס מיט שטריימלעך, לסטים איינגעוויקלט אין בעקיטשעס און כוליגאַנעס וואָס קאָפּן מיט זייערע פאַרשטיוולטע לאַבעס.

דבורה, תהא מיתתך כפרתך און דיין שטאַרבן טאָר נישט זיין לאיבוד. דו האָסט נעבעך געצאָלט מיטן לעבן צו דערציילן דער וועלט דער גריב אין וואָס מיר געפונען זיך אָבער די חצי נחמה פון דיין אַוועקגיין איז צו זען אַז ס'יז אַ צרת רבים. צום באַדויערן מיז עס נעמען אַזאַ טראַגעדיע אַז דער וועלט זאָל זען ווער אונזערע פירער זענען און וואָס פאַראַ מאָנקאַלב מיר האָבן זיך באַשאַפן. קושטא קאי שיקרא לא קאי און כי לא תשכח מפי זרעו וועט נישט מקויים ווערן ביי די קינדער כאַפּערס און מאַמע מערדער.

זאָל פון דיין קבר אַרויסגיין אַ געוויין און אַ געטומעל, אַ שטורעם און אַ צאָרן צו רבנים און פירער איבער דער גאָרער וועלט: איר זעט און איר ווייסט וואָס דאָ גייט פאָר. ווען עס לוינט אייך זענט איר די ערשטע וואָס שרייען אויס איז וווּ איז נעלם געוואָרן אייער צינג? ווען מען נעמט ביי אייך צו אַ פּאָר אומפאַרדינטע גראָשן גיסט איר פּעך אין שוועבל און דער באַנדיט וואָס פאַרברענט מענטשן זעצט איר אויבן אָן און רופט אים הרב הקדוש. קיין אויסגריבענע פרוטה קומט אייך נישט אויף חרוב צו מאַכן גאַנצע דורות.

מאָדערנערע רבנים, וואוּ איז אייערע קול? אַז איר גלייבט אין גערעכטיקייט, אַז אַ חילול השם גייט אייך אין לעבן פאַרוואָס שווייגט איר? וווּ איז אייער מחאה? קול דמי אחיך ואחותך צועקים אליכם מן האדמה. אַז נישט פאַר די ערוואַקסענע שרייט אל תשלח ידך אל הנער פאַר די עוללים ויונקים וועם מען מאַכט פאַר פּיאָנען אין די שמוציקע קריגן. אַז נישט פאַר די לעבעדיקע נעמט אייך אָן פאַרן קריוודע פון די טויטע.

און צו אונז, מיר וואָס געפונען זיך נאָך דאָ, פרעג איך וויפיל נאָך עלטערן און קינדער דאַרפן דאָס דורכגיין איידער מיר וועלן האָבן דער גייסט און קוראַז צו לויפן אין די גאַסן און שרייען הויך רק אין יראת אלקים במקום הזה?

תנצב"ה

יום שלישי, ספטמבר 17, 2013

צילא דמהימנותא

ברוך הבא ר' 'שפיזא
קומט זעצט אייך ביים שפיץ
אויפן לולב הגזול,
זייט עפעס טועם
פון די כלים ריקים.
ווי געפעלט אייך
מיין דירה סרוחה
אונטער ברעטעלך געמיינע?
ענני כבוד
וואָס?
ושלישית אפילו טפח
האַ?
קוקט וואָס הודיעט דאָרט
ווי שיין
אַ הערצעלע
אויף נוי סוכה
און אויפן פאַרזאַבערטן טשוואָק
אַן איינגעזאַלצענער מוח
אוי, ס'יז אייך מיאוס?
ס'רעגנט אַריין
בלוט?
מאַכט אַ לישב בסוכה
זייט אייך מחיה
ממש אַן עבירה
הבאה במצוה
קומט ר' אברעמל
דער זעלטענער בעל חסד
שעכט אָמאָל
אפילו אַ יינגעלע
משהניו
ברענג שוין אַפיר
דיינע שברי לוחות
זאָגזע נאָכאַמאָל,
און טאַקע נאָכאַמאָל
שמעו נא חמורים
ר' יענקל
וואָס שטייט איר אַזוי ביים טיר?
אתרוגים קומען אויך
געפּונטלט און געשטרייפט
אַ שטאָט קענט איר
אויסנאַרן
און אַריינשניידן גאַרטלעך
אין פדנער לימענעס
יויש,
קוק נאָר אייזיקל
אזוי קיוט
זוכט זיין שעפּסעלע
דו קליינער נער
אהרעלע וועט דיר שוין געבן
אַ קאַלב
מיט אַ פינגער צום פאָלק
יאָסעלע
קריך שוין פון דאָרט אַרויס
פע,
מיט טבי אונטערן בעט
ווער פעלט נאָך?
אוודאי,
דעם רבי ר' דודל
סטרוניעט צום רביצן
אויפן העכסטער מדרגה
און פגעט אויס אַ נשמה
מיט הונדערט פופציק קרעכצן
הייבט אייך
ושמחת
באַלד ווערט מען אייך פטור
איבער פאַרברענטער חאָליפּטשעס
נאָר פּאַוואָליע, כאַפּט נישט
כנגד ארבעה מינים דברה תורה
איינס שטינקט
איינס שטעכט
מיט אַ שאָקל
דער דריטס, זויער
און איינס שמייסט
איז וווּנטשט אָן
אַ משיב הרוח
און אַ גוטן ווינטער
ווידער לאָזן הערן
ענקער שייגעץ שטיק
מיטן אור החיימס פשטים
נאָך שענקן אונז
אַן אתה בחרתנו
אונטער קלעצער און שלאַקעס
און ביי אַ דופן עקומה
קוואָקן הושענא

יום שבת, אוגוסט 17, 2013

ולבקר בהיכלו

הייבן הייבט זיך עס אָן ראש חודש אלול ווען די בחורים זענען שוין אַלע אונטערווועגנס אין ישיבה, די צדיקים פאַוויילן נאָך אין די בערג און ר' קטלא כאַפּט זיך אויף אין זייגער אַכט. אייגנטליך האָט ער זיך שוין אויפגעכאַפּט ביים אשמורה שלישית, געמאַכט אַ ויקץ ויחלום שנית במחשבה אויפצושטיין צום ערשטן תקיעת שופר פונעם סעזאָן. איז עס אָבער אַכט אַזייגער און איך ליג און קלער וואָס איך האָב פאַרפעלט.

איך זע פאַר מיר ווי מיין בעלהביתישן מנין פון זיבן אַזייגער ווער איינגעהילט אין אלול. ווי דער ייד וואָס קושט שוין די מזוזה ביים סוף פון אשרי ובא לציון וואַרט אויס ביז נאָך עלינו. ראש חודש בלייבט ער געווענלעך ביז נאָך כתר בלייבט ער אָבער היינט ביז נאָכן דאַווענען. דער וואָס לייגט צאַם דער טלית ביים שיר של יום בלייבט היינט אָנגטון מיטן טלית עטלעכע מינוט לענגער. די וואָס דעקן זיך אויף דעם קאָפּ ביים הויכע שמונה עשרה וויקלן זיך היינט ווידער איין ביי עלינו. איך זע אַ יינגל וואָס האָט היינט באַגלייט זיין טאַטן צום דאַווענען און האַלט אין איין פרעגן ווען עס קומט שוין. דער חזן זאָגט ה' אחד ושמו אחד, אַ יתום זאָגט קדיש און יעדער קוקט זיך אום זען ווער וועט זיין דער בלאָזער, ווער וועט דערלאַנגן דעם ערשטן שאַל פון די הייליקע טעג.

דער יתום טרעט אויס עושה שלום, דער עולם זאָגט נאָך אמן און עמעצער גייט אַרויף אויפן בימה און דערלאַנגט אַ תקיעה און אַ שברים און תרועה און ווידער אַ תקיעה און לדוד ה' אורי קלינגט אויס אין דער פרימאָרגנדיקע זונשיין. אחת שאלתי מאת ה', שבתי בבית ה' כל ימי חיי, זאָגט דער עולם און דער חזן לאָזט אויס קוה אל ה' חזק ויאמץ לבבך וקוה אל ה'. דער בעל הבית קושט דער מזוזה און לויפט צום אַרבעט, דער וואָס איז געבליבן איינגעהילט אינעם טלית געבט דער סידור אַ קיש און שאַרט זיך אַראָפּ דער טלית פון קאָפּ און דער עולם בלייבט לענגער און מישט זיך אויף די תהלימלעך צו דער יהי רצון פאַר די טעגליכע צען קאַפּיטלעך.

איך בין אָבער דערווייל אין בעט און איך באַוויין מיין גורל פון לעכצן נאָך זאַכן וואָס איך געפון אַזוי שווער אויסצופירן למעשה. זאָל זיין דף היומי, אַ שבת סעודה מיט זמירות און דברי תורה, מעביר סדרה זיין ערב שבת, זאָגן ויתן לך מוצאי שבת, אַלגעמיין דאַווענען אין ביהמ"ד פון אדון עולם ביז עלינו, דרייט זיך מיר דער קאָפּ מיט חלומות פון אַ וועלט וווּ איך בין ווידער דער וווילער יינגל, דער פיינער בחור, דער זיידענער יונגערמאַן, דער חשובער בעל הבית. אַמאָל האָב איך נאָך געחלומט אַז עס וועט טאַקע קומען אַ טאָג און איך וועל דאָס זיין. היינט ווייס איך אַז אין דעם גלגול וועט דאָס שוין נישט פּאַסירן און דאָך גלוסט זיך מיר אַ דאַווענען ביים צייט, אַ שטיקל גמרא, אַ קפיטל נ"ך. און צום דאַווענען ווערט מיר דער בעל דבר אַ שותף. ווי להכעיס שלעפט ער מיר אַריין אין שיל ביי כולם אהובים און הרגט מיר מיט דעם אַוועק סיי דעם תענוג פון אַ תפילה בציבור און סיי דער האַלבער שעה וואָס איך פאַרברענג אין שיל. נישט עולם הזה און נישט עולם הבא.

אין בעט זע איך מיך ווידער מיטן פאַרגאַפטן יינגל וואָס קען נישט אויסוואַרטן ביז נאָך עלינו, האַלט אין איין מוטשערן דעם טאַטן ווען מען גייט שוין בלאָזן, קוקט אַרום אַ גאַנצן דאַווענען פאַר אַ זכר פון אַ שופר, נאָך עלינו לויפט ער זיך שטעלן לעבן דער מענטש וואָס וועט בלאָזן און ווען דער תקיעה קומט אַרויס ברעכט אויף אים אויס אַ שמייכל אַז ער וועט קענען דערציילן די מאַמע אַז היינט האָט ער געהערט אַ שופר.

נאָך אַזאַ אלולדיקן מודה אני האָב איך אויפן צווייטן טאָג פונעם חודש שוין מקיים געווען יראוך עם שמש. זיך אויפגעכאַפּט אין פינף און ווידער אין זעקס און ענדלעך פאַר זיבן פלייסיק מקיים געווען דעם מחברס ערשטען סימן פון יתגבר כארי. און אַז נישט ווי אַ לייב איז אָבער אויך נישט ווי א טשערעפּאַכע. אריה שאג מי לא יירא, אין שיל גייט מען באַלד ווידער טראָמפּייטערן און דער היתקע שופר בעיר לאָזט מיר קוים שלאָפן דעם לעצטן מעת לעת. אָנגעקומען בין איך צו ויברך דוד וואָס איז פרי לויט מיינע מושגים ערוואַרטנדיק אַ שיל וואָס האָט פושט צורה ולובש צורה געווען לכבוד חודש אלול.

קום איך אָן און די טעפּעכער זענען אָנגשטויבט ווי דער געהעריקער שטייגער, די טישן אָנגעמושבט פון דער ראש חודש סעודה פון אַ נאַכט פריער, טליתים אַרויפגעוואָרפן אויף בענקלעך, דער משנכנס הענגט נאָך איבערן טיר, דער לאָמפּ וואָס האָט געכאַפּט אַ שאָס פון אַ שמחת תורה פּעקל איז אַלץ נישט פאַרראָכטן און אין שיל איז נישט מער דאָ ווי א קאַרגער מנין. אלול אַהין און אלול אַהער אָבער ביי דער וועלט איז נאָך אָגוסט און מען האלט נאָך טיף אין מיטן זינדיקן. דער איינציקסטער שינוי איז אַ לדוד ה' אורי איבערגעדעקט מיט אַ פּלאַסטיק ווי אַ בענטשער אין אַ ביליקע פיצה סטאָר, צוגעקלעבט צום וואַנט מיט אַ שטיקל ווייסע סקאָטשטייפּ און הענגט צווישן דער מודים דרבנן און אַ חרם נישט אַרויסצוטראָגן ספרים פון ביהמ"ד מיט איינגעדרייטע עקן ווי א פיפצן מאָל איבערגענוצטער נוי סוכה אונטער אַ לעכערדיקער שלאַק. קיין יינגל איז נישט דאָ און די מתפללים זענען רוב רובם זקנים צו וועם אלול און פורים מאַכן אַן ענלעכן איינדרוק. שוין זעכציק יאר טון זיי גאָטס ווילן און זענען צו אַלעס מסכים אַבי עס זאָל נישט צו לאַנג געדויערן.

קומט תקיעת שופר און אַ בוכהאַלטער ציט ארויס א קורצע העל־ברוינע שופרל פון זיין טלית באַרטל, ער דרייט זיך אויס צום וואנט מיטן רוקן צום עולם און די שופר לייגט ער ביי איין עק פון זיין מויל נאָך זיך אָפּווישן די ליפּן פון שפּייאַכץ. ער הייבט אויף דער פויסט פון זיין אַנדערע האַנט און דער קנעכל פון זיין צווייטן פינגער שטעלט ער אויפן אַנדערן עק פון זיין מויל, קרומט זיך אויס דעם קאָפּ און דערלאַנגט אַ בלאָז. עס הערן זיך די תקיעות אָבער אויסגעמישט מיט א היפש ביסל לופטץ. די לעצטע תקיעה שטאַרבט אויס און דער עולם ברימט לדוד ה' אורי. קיינער איז נישט פאַרגאַפט, נישט דא קיין קינדער אויף נתפעל צו ווערן, די ערשטע שורה פון לדוד ה' אורי אויפן וואַנט איז איבערגעקלעבט און סך־הכּל האָבן זיך געהערט אַ פּאָר בלאָזן.

און איך פרעג מיך פון וווּ נעמט זיך דאָס ביי מיר די סתירה. אין מיין קאָפּ לעבט אַ יידישקייט וואָס לאָזט מיר נישט לעבן, וואָס בליט אָבער וויל ביי מיר נישט שפּראָצן, וואָס לייכט און מאַכט מיר אָן אַ פינצטערניש, וואָס רופט צו מיר בלויז צו ווייזן ווי ווייט איך בין פאַרפאָרן. אָבער ווען איך שטויס זיך אָן דערמיט איז עס אין אַ שיל וואָס וויינט אויף אַ בעזעם, אויף היימישע געסער אָנגעלייגט מיט מיסט, ביי פרעס מאלצייטן פון תנאימס און רעסעפשענס, אין מחלוקהלעך פון געוואלד, געריכטן און מכות רצח, אין אַ חינוך וואָס ערציט אָן קיין צוועק, אין אַ רשות הרבים וווּ אית דיין ולית דין און אין אַ יידישקייט ווי הלכהיסטן צושמעטרען די טעמי המצוות.

איז יידישקייט ווי אַ ווערק פון קונסט וואָס קען געפונען שיינקייט סיי אין געמיינהייט און סיי אין פּראָסטקייט? וואָס קען נעמען אַ גרויזאַמער אַקט און שאַפן דערפון אַ מייסטערישער ווערק פון פלאי פלאים? וואָס קען שילדערן אַ דינסט אין אַ קאָך גיסן אַ קריגל מילך און טרעפן דערין אַ זעלטענער רוהיקייט און האַרמאָניע? איז אונזער גלויבן בלויז פאר די ספרי קודש וואס נעמט אַ באַרבאַרישער דערציילונג ווי עקידת יצחק און דרייט עס סובטיל איבער מיט אַ צאַרטיקע שאלה פון איה השה לעולה און אַ דערבאַרעמדיקער באַפעל פון אל תשלח ידך אל הנער? איז עס ווי אַ געזאַנג וואס קען מאַכן פון יעלס טשוואָק און סיסראס מערדער אַ שירה פון העלדישקייט און זיג?

און אַז יידישקייט ליגט בלויז אין די ביכער און איז אויף ללמוד וללמד אָבער לאו דווקא אויף לשמור ולעשות איז צו וואָס לעכצערט מיין זעל? פאַרוואָס איז פאָרט שמחתי באומרים לי בית ה' נלך?

יעדער יאָר דער צייט איז זיך מקיים אין מיינע געדערעם עורו ישינים מתרדמתכם אָבער דער וואָס שלאָפט שלאָפט ווייטער. הייסט עס דאָס איז אַ שפּיל וואָס דער לעצטער פירהאַנג פאַרמאַכט זיך איבערן קבר? דער ציל איז פשוט זיך פרעגן אַ סאַך שאלות כאַטש די תשובות זענען מונח עד שיבא? מאַכן אַ חשבון הנפש אָן אָנצוקומען צו אַ סכום.

כי אבי ואמי עזבוני, די זיכערקייטן וואָס מען ירשנט ביי די עלטערן וואַקלען זיך אָבער מען וואַרט נאָך אויפן וה' יאספני. ער איז קרוב לכל אשר יקראוהו באמת און צו די רעשט איז ער קוים בנמצא. דער גאונות פון אַ גאָט וואָס בכדי צו עקזיסטירן ביי זיינע מאמינים מיז ער לחלוטין נישט עקזעסטירן ביי אַלע אַנדערע. אַ סאָרט שראָדינגערס קאַץ וווּ אַ יש און אַן אַיִן זענען משתמשים בערבוביא.

און מיט דעם אַלעם לאָז איך אַלץ אויס, קוה אל ה', קוה וחוזר וקוה.

יום ראשון, מרץ 31, 2013

האיש מקדש ה' – קול קורא

מיר האָבן ברוך השם נייעס צו דערציילן. נאָך נישט אַ מזל טוב, ווייט דערפון, אָבער נייעס איז אַלץ דאָ. וואָס איז, פרעגט איר, אַ שדכן האָט גערופן און איך רעד דאָ פון אַ שדכן בשם המפורש. נישט אַזאַ סאָרט שדכן, אַ שוועסטערקינד וואָס האָט געזען מיין זין ביים באַבע און האַט דערציילט פאַר זיין פרוי וואָס האָט דערציילט פאַר איר מאַמע וואָס האָט גערעדט מיטן שכנטע וועם איז איינגעפאַלן אַז זי האָט אַ גוטע זאַך. איך רעד דאָ פון אַן אמתן שדכן, אַ יונגערמאַן אין די צוואָנציקער יאָרן וואָס האָט זיך דערין אַריינגעלייגט פראָפעשענעלי און האָט שוין אויסגעפירט אַ שיינע פּאָר שידוכים און טאַקע אַזאַ סאָרט האָט מיר גערופן בכבודו ובעצמו עפּעס פאָרצושלאָגן.

עס איז שווער צו וויסן פאַרוואָס אַ יונגערמאַן זוכט זיך דווקא אַזאַ פּרנסה. עס איז דאָ פון זיי וואָס זענען אַליין געווען אַלטע בחורים און בשעת ווען זיי האָבן געשמאַכט אין דער טורמע פון עלנטקייט צוקוקנדיק ווי יעדער ראָצער באַקומט זיך זיין אייגן שטריימל און ווייבל און ביי אים וואַקסט צו דאָס בערדל און ער מיז וווינען מיט די עלטערן און פאַרליידן זיינע געשוויסטער האָט ער געמאַכט אַ נדר אַז אם יהיה אלקים עמדי ונתן לי לחם לאכול, און איר ווייסט דאָך שוין וואָס הייסט לחם (עיין אשת פּוטיפר), וועט ער מאַכן אַ סוף צו דער שידוכים קריזיס. און אַז גאָט העלפט און ער האָט שוין היינט אַן אשת חיל מיט אויגן אויפן צווייטער זייט מחיצה איז שוין דריי פערטל שידוך ערלעדיגט.

נאָך מען האָט געטראָפן אַ בחור ובתולה וואָס מער ווייניקער קלאַפּן די משפּחות דאַרף מען סך־הכּל די עלטערן זאָלן מסכּים זיין אַז דער בחור און די מיידל זאָלן זיך טרעפן און פון דאָרט פאָרט עס שוין. בפרט אַז מען האָט שכל און מען גרייט אָן אַ טאָרט און בראָנפן שטאָמפּלעך און אַביסל שליוואָוויץ אין דער זייט, און מען זאָגט אָן די זיידעס און באַבעס, פעטערס און מימעס, בעסט פרענדס און גאָר נאָנטע שכינים אַז היו נכונים לזייגער עלעף איז דאָך אָפּגערעדט אַז דער שידוך וועט זיך שליסן. און אַז דער חתן דינן אָדער בתולתא דא צווייפלען זאָגט מען זיי אַז דער עולם וואַרט שוין אינדערויסן און באַבי אַנד זיידי וויל בי סאָוי האַפּי און אַלע ספיקות ווערן צושמאָלצן אין דער היץ פון די פילע לעמפּ אויף דער קריסטאַלע לוסטרע וואָס מען האָט שוין אָנגצינדן לכּבוד דער שמחה.

ווייטער זענען דאָ אַנדערע שדכנים וואָס זענען סתּם כּולל יונגעלייט אָדער מלמדים און עס פאַלט זיי איין אַ פיינער זאַך איז פאַרוואָס נישט. שטייט פון צדיקים אַז שדכנות געלט איז גאָר כּשר געלט און דער איי.אַר.עס פאַרשטייט אינגאַנצן נישט צו יידישע געשעפטן ממילא איז חל אין שדכנות געלט אַ געוואַלדיקע סימן ברכה און ווער רעדט נאָך אַז יעדער צד צאָלט אַ טויזנטע איז דאָך די ברכה עד בלי די. אַ כּולל יונגערמאַן און אַ מלמד איז בכלל זייער פעהיק צוצוטרעפן אַ גוטער שידוך היות ער דאַרף נאָר פרעגן נאָך אַ יונגערמאַן ביים צווייטן טיש אָדער אַ מלמד אין דעם שטאַב שטיב ביים הפסקה און באַלד האָט ער תירוצים אויף אַלעס פון דער ייחוס פון די זיידעס, דער באַשעפטיקונג פון די טאַטעס, די קליידונג פון די מאַמעס, דער יראת שמים פונעם בחור און דער אַפּל שטרודל פונעם זאַך אַליין.

צו וועלכע פון די מיין שדכן געהער ווייס איך נישט. איך האָב אָבער באַלד געזען אַז צום געשעפט טויג ער כזקן ורגיל. ומעשה שהיה כך היה. איין שיינעם טאג שטיי איך אין א דרוקעריי. ארומגענומען בין איך מיט איינלאַדענונגס קארטלעך צו בר־מצווהס און חתונות, בענטשעלעך מיט שבע ברכות, תפילות לזיווג הגון, ליקוטים לעניני שלום בית, שנאָרער בריוולעך און בראָשורן פאַר מלווה מלכהס, און מיטאַמאָל קלינגט מיר דער צעל. איך צי עס מיר אַרויס פון קעשענע, איך געב אַ קוק אויפן נומער און איך דערקען עס נישט. דער רופער איז נישט פון מיינע קאָנטאַקטן און איך ערוואַרט נישט פון קיינעם אַז מען זאָל מיר רופן.

דעם אמת געזאָגט רופט מען מיר נישט אַסאַך און איך רוף נאָך ווייניקער. ענטפער איך "האַלאָוי" מיט אַ צענטל כבדהו און דריי פערטל חשדהו. יענער לעבט אָבער.

"דאָס איז קטלא?"

"יאָ, עס איז קטלא."

איר ווייסט אויף יידיש ענטפערט מען נישט ווי די בעסערע גויים, איט איז אײַ, דאָס בין איך. ביי אונז חסידים האָט עס אַ טאָן פון גאווה. דאָס בין איך? ווער מיינסט דו דו ביסט? אויך מיר אַן איך. דער באַשעפער זאָגט אני אני הוא און מיר ווייסן וואָס האָט פּאַסירט מיט שמואל הנביא נאָך ער האָט זיך גערימט, אני הרואה. ביי אַ חסיד ליגט נאָך אויך אויפן נשמה דעם רבישן טייטש פון היסתר איך במסתרים ואני, לא אראנו נאם ה'. ממילא מיר גיין נישט בקומה זקופה זאָגן עס איז איך נאָר אַז מען פרעגט דער בעל דבר צי דאָס איז ער איז מען ערשט בודק צי עס איז נישט אַ באַאַמטע און פאַרוואָס ער דאַרף דאָס וויסן. און אויב אַ ייד פרעגט ענטפערט מען מיט אַ בטלנישן שמייכל, יאָ, מהיכי תיתי, הודו לשם דאָס זענען מיר.

"אָ, איך בין משה פינקלשטיין און איך בין אַ שדכן."

די זיווג הגונס און שלום בית קונטרסים האָבן שוין גאָרנישט געמיינט. קטלא איז שוין אַ מענטש צום טיש. מען רעדט אים שוין שידוכים. רבותי, שוין נישט דער זעלבער קטלא. ער שטייט שוין ביים שוועל פון מחותנשאַפט און מען דאַרף זיך שוין צומאַכן דאָס אויבערשטער קנעפּל.

אַכּלל, ער וויל וויסן צי איך האַלט שוין ביי שידוכים ווייל ער וויל מיר רעדן א שידוך. עס האָט מיר גענומען אַביסל זיך צו כאַפּן דעם אָטעם. אומגעראָכטן און נישט געגרייט רעד איך דאָ פּה־אל־פּה מיט אַן אָטענטישן שדכן צום ערשטן מאָל און צו דעם דאַרף מען דאָך עטוואָס יישוב הדעת. זאָג איך אים אַז איך בין נישט אינטערסירט לכל הפּחות אויף אַכצן חודשים. דאָ האָב איך אים געגעבן עפּעס זיך אָנצוכאַפּן און דער שדכן האָט געוויזן ווי ער ליגט שוין אין דעם פאַך זייט דעם תוספת יו"ט ולמעלה בקודש.

"אַהאַ, ער דאַרף נאָך ווערן אַ למדן," זאָגט ער מיר. "ער וויל נאָך צוענדיקן אַפּאָר מסכתות איידער ער גייט אונטער דער חופה."

כאָטש זיין פנים האָב איך נישט געזען האָב איך געקענט הערן דאָס שמייכל אין זיין קול בעסער ווי ווען ער שטייט מיט מיר אין פּאָליש אין שיל און שושקעט מיר אַריין הינטער אַ פאַרשטעלטן טלית. אָנגעפער ווי אַ בעל־הבית פון אַ שטח וווּ מען קען בויען אַ חתונה זאַל אויפן ערשטן שטאָק, אַכט דויפּלעקסן העכער דעם מיט אַ פּאַרקינג לאָט פון אונטן וואָס מען טראָגט אים אָן אַ קונה און ווען ער זאָגט ער איז נישט גרייט צו פאַרקויפן פרעגט אים דער מעקלער מיט אַ שמייכל אויפן פילן ברייט פון זיין פּנים, "אַהאַ, איר האָפט עס ווערט דאָרט נאָך שפּראָצן קרויט און איגערקעס." אַזאַ שמייכל איז מיר באַפאַלן דורך די דראָטן. כּאילו, דו אכזר איינער, גיי כאַפּ וואָס מען גיט דיר און זיי צופרידן דיין זין זאָל קענען שפּאַצירן מיט אַ טלית באַרטל וואָס קען גאָר זיין חייב במזוזה.

די שמועס איז געווען אַרום חנוכּה און דער שדכן נאָך זיך האָבן אויסגעווערטלט לאָזט אויס אַז ער וועט מיך רופן נאָך פּסח, כּלומר אַ שדכנותדיקע אַכצן חודשים. קוים אַראָפּ געלייגט און איך רוף מיין באַלעבאָסטע אַז דער טעלעפאָן האָט שוין געקלינגן. די שוועגערן האָט אַריינגעשריגן אַז איך בין משוגע נישט צו פרעגן מיט וועם, דעם בחור שמקעט עס נישט אַז דער שדכן האַלט אים פאַר איינס פון יענע סאָרטן וואָס ווערן חתנים נאָך איידער זענען ראוי לביאה און איך קוועל אַז סיי יענער האָט גערופן און סיי מען האָט אים דערלאַנגט אַ שנעל אין דער נאָז.

מיינט איר אַז ביי דעם האָט זיך עס געענדיקט. מיט אַ פּאָר וואָכן שפּעטער רעד איך מיט מיין שוועסטער און זי פרעגט מיר צי משה פינקלשטיין האָט גערופן.

"פון וווּ ווייסטו?" פרעג איך.

"וואָס הייסט פון וווּ? ער האָט מיר גערופן פאַר דיין נאָמבער. "און וואָס האַלטסט דו?" וויל זי וויסן.

ענטפער איך אַז איך ווייס נישט ווייל איך האָב נישט געפרעגט.

"אַאַאַ" זאָגט זי, "דו ווייסט נישט? וועל איך דיר זאָגן. מיט ע. ר."

זי האָט שוין געוווּסט וועם דער שדכן האָט אינזינען געהאַט, ווי גוט עס איז, וואָס די חסרונות זענען און מער ווי אַלעס האָט זיך אויך געוווּסט איבער דער סחורה אַליין.

איך מיז זאָגן אַז דער נאָמען אַליין איז מיר געפעלן. אַנדערע וועלן זאָגן אַז די משפּחה האָט פאַרשידענע פעלערס און דערצו איז דאָ אַ ריח פון געלט וואָס איז געווען און פאַרשווינדן כאָטש נישט אינגאַנצן אַ יורד מנכסיו. ביי מיר איז אָבער גענוג צו זען וווּ זיי טאַפּן ווייל סייווי איז עס נישט נוגע למעשה איז לאָמיך כאָטש וויסן אין וועלכן קאַטערגאָריע די שדכנים שטעלן מיר. און ביי דעם בין איך נישט געווען אַנטוישט.

דערווייל איז שוין ערב שביעי של פּסח און דער שדכן האָט זיך נאָך נישט געמאָלדן. איז דאָך אָבער קשה זיווגו של אדם כקריעת ים סוף און ווער ווייסט, ער קען נאָך אָנקומען איידער דער חמץ פון דעם תנור שלישי.