יום ראשון, מאי 29, 2011

כי תצא אש ומצאה שקצים

שבת קודש פר’ בחוקותי

בשבת פר' בחוקותי נכנס רבינו לסעודת רעוא דרעווין ופניו בוערות כלפיד אש. בדברי תורה פתח רבינו בדב"ק על הפסוק ואפו עשר נשים לחמכם בתנור אחד ותמה הלא כשיגמרו לאפות הלחם יצאו כולם לרחובות העיר ומחמת הדוחק יכול להיות שילכו על הצד השני של האנשים והוא משום יהרג ואל יעבור הרחוב ואיך יאפו העשר נשים לחם הלא טוב יותר שיתמוטטו ברעב ולא יעברו על גזירת השטעטל? ועוד אם יהיה בזמן מנחה יכולים לבא לעשות מנין מי' נשים בבית פרטי ולא בהווייבער שיל של הבית מדרש?

ותירץ שהפירוש שכל הבית תשרף באש כ"כ גדולה שראוי לאפות בה עשר נשים עם לחמיהם שכידוע רומז על הבני בית כפירוש רש"י על קראן לו ויאכל לחם ואם אינו ענין להנשים מכיון שכבר כתוב ואפו עשר נשים תנהו ענין לעולליהם ויונקיהם שגם הם בכלל. והוסיף רבינו שהקב"ה יעשה נקמה בצוררי ישראל ויסלק אותם מהעולם. און רבינו האָט צוגעלייגט במתק לשונו ושרף את הפרה לעיניו די קי דארף מען פארברענען ותהי למופת. (ואחרי מה שאמר בפרשת קדושים על מפני שיבה תקום רמזו גדולי החסידים שעוד צורר ישראל בוודאי ינחל מפלה בשבוע זו. וניבאו ולא ידעו מה ניבאו שתלה קללתו באחרים.)

מוצש”ק פר’ בחוקותי – ל”ג בעומר

במוצאי שבת קודש בירך רבינו בורא מאורי האש בכוונות עצומות ולאחר הבדלה קרא לנערו משרתו שאול השוכב בחיקה של הרבנית מפני מעשה שהיה. שפעם אמר רבינו להרבנית ועל הארץ הראך אישו הגדולה וענתה ואמרה איה גדולותיו ואיה כוח גבורותיו וכו’ וכבוד אלקים הסתר דבר. ומני אז החליטו החסידים על פי קבלה איש מפי איש מר’ נפתלי דיין שאינה ראויה למשכב של אותו צדיק ובלבלו משכבו וחללו יצועיו. ורבינו המוחל על עלבונו ושומע חרפתו ואינו משיב קרא לשאול באהבה רבה 'שאול בחיר ה'' וכבדו ללטף עפעפי עיניו מיין הבדלה. וכידוע רבינו מחבב מאד אלו בלי חתימת זקן כמו הרבני ר' בן ציון דונער ע"ה ולהבחל"ח החסידה מאומות העולם מרת ה. קלינטאן הי"ו.

לאחר שהכינו המדורה כרך רבינו את ידיו בנייר אשר יצר שנחתך בליל ניטל ונגנז לאותה שעת רחמים ורצון  ועל הנייר כרך מגבת כדרכו בקודש והדליק המדורה על ידי זריקת חמשה בקבוקי מאלאטאוו שכידוע הקפידו מאד על זה רבותינו הקדושים כאות הכרת טובה ותשואות חן על עצת מאלאטאוו וסיעתו איך לרדות ולמשול על עם קשה עורף. ובלאו הכי בוודאי היו נותנים עיניהם בו ומיד נשרף.

בשירת בר יוחאי אור היקוד הם יוקדים ממש נזדעזעו אמות הבנין ונתקיים ואש תהיה לילה בו לעיני כל בית ישראל. וזקני החסידים מסרו שאפילו בכתבי ר' משה גבאי לא נמצא רשימה ממעמד כזו ואפילו דגי הים היו מספרים כבוד רבינו אילו יכלו לדבר. ונס גדול היה שם שהלבנה לא היתה מכוסה בעננים והסתכלו מפני קדשו של רבינו להירח וחוזר חלילה ונראה בעליל שפניו כפני הלבנה. לאחר כן צוה ר' ישעיה לקבל נזיפה מרבינו שמכיון שאתפשטותא דמשה בכל דרא ודרא ופני משה כפני חמה וחלילה לומר שפניו של רבינו מאירות רק בלילה ולא ביום ובפרט שעומד על המשמר בעינא פקיחא יומם ולילה לא ישבות וכנאמר אצל דוד ויכם מהנשף עד הערב למחרת.

יום א’ במדבר

ביום א' כשוב דוד מהכות את הפלישתי והגיעה הבשורה ששאול באחת ולא עלתה לו וכמעט שלא פרחה נשמתו ועוד נשמתו בו נענע רבינו בראשו הטהור ואמר שהוא אשם תלוי וחייו תלויים ועומדים אם לחיים אם למיתה. כי הנה כמורד ביד רבינו שברצותו שורפו וברצותו הורגו ועוד ינצחו האראלים את המצוקים. והפטיר רבינו ער איז דאָך אַ קרבן און עס שטייט על כל קרבנך תקריב מלח און בפרט אין סקווירא איז אַן ענין צוצוגיסן זאלץ.

יום ב' במדבר

ביום ב' הפטיר הבעל תפלה השיר של יום הוא ינהגנו על מות וכידוע מנהג קהלתנו לומר ב' הנסחאות על-מות ועלמות כי הא בהא תליא כי רבינו ינהגנו עולמית אך ורק אם מוכנים להמית. וכל העם פצחו בשירה וברקידה על הניגון החדש באבוד רשעים רנה ואחר כך צוה רבינו להלחין ניגון על אם לא ביד חזקה ובזרוע נטויה ובחמה שפוכה אמלוך עליכם בכדי לשיר על הלוייה.

לאחה”צ הגיע לביתו נאוה קודש של רבינו הגרי"מ לאו רבה של תל אביב והנה תוכן השיחה:

אחר טעימה מן הענבים ומן התאנים ומן הרמונים דברו באריכות בסוגית אשו משום חציו וכבר ידועים הדברים ואכמ"ל. והעלה רבינו חיוך על שפתיו הטהורות ואמר שאפשר לפרש בזה מטבע של אש הראה למשה. שידועים דברי הנועם אלימלך זצ"ל שאש מחמם ואש שורף כי דוקא למשה שהוא הצדיק בכל דור ודור הראה מטבע של אש שהוא יודע מתי לחמם ומתי לשרוף כי החיות הקודש הם תמיד אצל השרפים. וזה אשו משום ממונו כי הצדיק אינו מסתכל בצורתא דזוזא (עיין פסחים ק"ד ע"א) וחנינא בני די לו בקב חרובין וכל תכלית של ממונו היא שבני ישראל יחממו לאורו וישרפו בגחלתו. וזה גם פירוש כל ששמירתן עליך ודרכן להזיק שמרמז להצדיקים ששמירתן על כלל ישראל שמחוייבים לפרנסם ודרכן להזיק כדלעיל.

יום ג' ויום ד' במדבר

רבינו הלך אַוואָ"ל (AWOL בלע"ז) וחפוי ראש כי נחבא הוא אל הכלים ולא ידע איש מקום מחבואו.

יום ה' במדבר

לדוד בשנותו את טעמו ורבינו חילק לעקך מלחם עוני (humble pie בלע"ז) ואמר יאכלו ענבים וישבעו ובירך אחריו על העץ ועל פרי העץ. אח"כ פתח ואמר על העגמת נפש שנגרם לו על שידינו לא שפכו הדם הזה ונשאר בחיים חיותו והיה לו לדאבון נפש. והוסיף הממלל רברבן שמאז ומתמיד היתה דרכה של סקווירא דרכיה דרכי נועם ועל אף שבעבר היה עת לעשות בפרט מכיון שעשה של הוצא את המקלל דוחה לא תעשה של לא תרצח אולם משום דרכי שלום אל נא אחי תרעו וכנאמר שם הוציאם עלינו ונדעה אותם מלשון וידע בהם אנשי סוכות. אח"כ שאל רבינו לר' ישעיה שליט"א על מקום הנחת הפּאַספּאָרטן.

כדי לשמח לבו הנשבר עם פקודי ה' ישרים דרוש דרש רבינו בסוגית אין שליח לדבר עבירה שנאמר ואותו הרגת בחרב בני עמי כידוע. ואם תמצי לומר דברי הרב ודברי רבינו דברי מי שומעים. ולעג עליו אפיקורס אחד שר"י עפרא לפומיה כי הרי ידועים דברי הקצות ששליחות הוי רק בפעולה ואין שליחות בהעדר פעולה. ואם כן מכיון שלא היה פעולה וחלות של מיתה הרי אין בזה תורת שליחות כלל וכלל. ולא ידע כי דברי הקצות הם מסטרא אחרא ורבינו מוכן לפשוט צוארו ולמות עצמו באוהלו של איי רייקערס מקום אשר אסירי המלך אסורים מאשר לסמוך על היתר של הקצות. (וממש להפליא גודל ענוותנותו של רבינו שהרי ידועים הדברים שלא עלתה בידו של שאול בכדי שחלילה לא ישירו הנשים המשחקות ר"ל שהכה דוד באלפיו ושאול ברבבותיו. ואף על פי כן סובל רבינו בצרתן של ישראל ומשתתף בצערן ומוכן להקריב עצמו נפש תחת נפש בפועל ממש.) ונתן רבינו עיניו בו ותיכף נעשה לגל של עצמות. ובשעה שיצאו דברי אלקים חיים מפי רבינו ראו ממש שכל עוף הפורח עליו מיד נשרף.

ערב שבת קודש פר’ במדבר

לאחר המקוה כשרבינו חתך הצפרניים של בוהן רגליו נכנסה הרבנית ושאלה האם לתקן שידליקו הנרות חמש דקות מוקדמות כדי לעורר העם בתשובה מכיון שכנראה נצחו המצוקים ונשאר המורד בחיים. וגעה רבינו בבכיה עצומה ואמר בלשון קדשו 'וואָס וויל מען פון מיר האָבן? איך האָב אַוועק געגעבן מיין גאַנץ לעבן פאַר יידישע קינדער.' ונשקו הרבנית על מצחו והזכירה לפניו שאול בחיר ה' לרפואה שלמה.

יום שישי, מאי 27, 2011

והיה כי ישאלך בנך מחר לאמר…

יידישע קינדער וועלן זיך זעצן צו די שבת סעודות נאָך שלום עליכם און אתקינו סעודתא און מען וועט שמועסן. קיינע שיינע מעשות אויף במדבר זענען נישט דאָ אויסער אַז מחמת חבתם מנאם און אַז משה האָט זיך געשטעלט אינדערויסן פון געצעלט צו וויסן וויפיל אייפעלעך זענען דאָ אינעווייניק. מיר זענען אָבער בעלנים עפּעס אַרויסצושמוגלען אפילו פון אַ סדרה וויסט ווי במדבר. די קינדער וועלן אוודאי האָבן אַ דיוק און אַ וואָרט און נאָך כּל מקדש און יה רבון קומט מען שוין אָן צום קאָמפּאָט.

עס זענען דאָך דאָ נאָך אַפּאָר מינוט ווען די אשת חיל טיילט אויס דער זיפּ און שפּעטער ווען מען נוגט אויס דער גערגל. און מען מעג דאָך שמועסן אַפּאָר ווערטער אויך. אַז נישט ביים סעודה איז אויפן וועג אַהיים נאָך די קינדער האָבן געזען ווי דער טאַטע פלאַקערט אין שיל אָבער אַזוי ווי זיי רעדן צו אים איז ער קאַלט און ווייסט אויף גאָרנישט אַ תשובה. על כּל פנים די קינדער הערן און זיי פרעגן, ‘טאַטע וואָס גייט דאָ פאָר?’ עס איז אמת? וויאַזוי קען עס זיין? מה זאת?

איך קען אונזערע יידן. מיר האָבן נישט ליב דאָס דורכצושמועסן מיט די קינדער. איז לייקענט מען. ‘ע, חס ושלום. סתם, מע רעדט זיך איין.’ ווייל מען וויל נישט קאָנפיוזן די קינדער און מתוך חבתם האַקט מען זיי אין בוידעם. אַז דאָס גייט נישט ווערט מען אַ מדקדק אויף לשון הרע. מען טאָר פון דעם נישט רעדן און מען דאַרף זיך דערווייטערן פון מחלוקת בשעת ווען גאַנץ לכו נרננה האָט מען איבערגעקייט וואָס חיים יענקל האָט געענטפערט פאַר משה ברוך. אַנדערע וועלן פאַרדרייען דער שמועס און כאַפּן אַ זמירות און לאָמיר זינגן מה ידידות. אָדער מוישי, האָסט עפּעס אַ וואָרט אויפן סדרה?

בלית ברירה אַז מען מיז רעדן וועט מען זאָגן, חלילה, דער רבי איז אַן ערליכער נאָר פון די חסידים זענען דאָ פאַרדאָרבענע. אָבער אויף אַ רבי טאָר מען נישט רעדן. און מען וועט צולייגן אַ וואָרט. פאַרוואָס שטיין אייביק בית שמאי און בית הלל און נישט שמאי און הלל? ווייל דער מחלוקת איז געווען נאָר צווישן די חסידים בית שמאי און בית הלל אָבער די פירערס, שמאי און הלל אַליין, זיי האָבן זיך געלעבט ווי ברידער ווייל תלמידי חכמים מרבים שלום בעולם. און ווי ביי אונז יידן קען מען נעמען יעדער שטות און אַזוי ווי מען געפונט דערצו אַ טייטש אין אַ פּסוק הייבט עס אָן מיטאַמאָל צו באַקומען אַ דערהער און צו שטימען.

ואני הקטן, קען נישט וואַרטן אַראָפּצושלינגן דער חלה און איידער זיי פרעגן נאָך, ווי דער שאינו יודע לשאול, את פתח לו. איך וועל דערציילן פאַר די גרויסע און קליינע, ייִנגלעך און מיידלעך אַז נבלה נעשתה בישראל. יידן וואָס זען אויס ווי אונז האָבן געוואָלט הרגענען אַ גאַנצע משפּחה. און אַז די עלטערע וועלן מלמד זכות זיין אַז דער רבי האָט נישט געוווּסט וועל איך זיי אַריינהאַקן אַז צי ער האָט געוווּסט צי נישט פון דעם איז ער דער שולד. חכמים הזהרו בדבריכם און אַז ער שווייגט שוין חודשים לאַנג איז ער שולדיק. און דער גאַנצער מושג פון נישט לאָזן נאָך אַ מנין און דיקטאַטירן וויאַזוי אַ גאַנצער דאָרף דאַרף לעבן איז אַזוי אויסטערליש און אַזוי כוליגאַניש אז ער איז שולדיק פשוט פאַרדעם ווייל ער איז דערפון דער הויפּט. און ווייל נאָך מען פאַרבענט עמעצן איז עס פאַר אים סך הכּל ‘עגמת נפש’.

זיי וועלן אפשר פרעגן ווי קען אַ רבי אַזוינס טון. ער איז דאָך א רבי. וועל איך זיי זאָגן אַז אַ רבי איז פּונקט ווי זיי און אַז ער באַנעמט זיך נישט ווי אַ רבי מעג ער זיין יעדער וואָך אין דער המודיע און כּל העולם כּולו מיט נאָך אַ פאַרב בעקיטשע און ער איז פאַרדעם נישט קיין קלענערע שקץ. וועלן זיי וועלן וויסן ווער איז דער אמתע רבי. און איך וועל זיי זאָגן אַז זיי זאָלן נישט ערשט קוקן אויפן צדיק און באַשליסן אַז וואָס ער טוט איז גערעכט, נאָר זיי זאָלן וויסן וואָס איז גערעכט און אַז אַ רבי פירט זיך נישט אַזוי איז ער ווערד אַ רעטעך.

און אַז זיי וועלן זאָגן אַז אַלע רביס זענען דער זעלבע און קומט אויס אַז זיי זענען אַלע אייניק ווערד וועל איך זיי זאָגן אַז זיי זאָלן נישט זוכן גדלות אין די בלעטער פון די צייטונגן און ביים אויבן אָן נאָר אין תלמידי חכמים, איידעלע מענטשן, פּשוטע יידן וואָס אַרבעטן שווער און קומען אין שיל דאַווענען און האָבן אַ שיעור. איי די גדולים? מימות יהושע בן נון ואילך זענען זיי על פּי רוב אָדער טיפּשים אָדער פאַרברעכער און אָפט ביידע. אַז מיר האָבן איבערגעלעבט אַ ביטערער גלות איז עס טראָץ זיי און נישט צוליב זיי.

פון דאָ קען מען שוין אַריבער גיין צו רעכט און אומרעכט, גניבה און גזילה, רציחה און שפיכת דמים. ומאידך, חסד און העפטלעכקייט און אָרנטלעכקייט. און עס איז נישט אַ חילוק צי אַ חסיד צי אַ מאָדערנער, אַ פרומע צי אַ פרייע, אַ ייד צי אַ גוי, שוואַרץ צי ווייס אַלע זענען גלייך אַז זיי פירן זיך אויף ווי מענטשן. איך וועל זיי דערציילן וואָס האָט פּאַסירט ווען בוש און אַל גאָר האָבן זיך נישט געקענט פאַרגלייכן איבער פלאָרידע. מען האָט נישט געהויבן הענט, פאַרברענט הייזער אָדער מבזה געווען טויטע. מען איז געגאַנגן צום געריכט און מקבל געווען וואָס עס האָט געפּסקנט. דער וועלט איז נישט אונטער געגאַנגן כאָטש ביידע האָבן שטאַרק געוואָלט זיגן. איך וועל זיי זאָגן אַז דאָס איז נענטער צו דער תורה פון צדק צדק תרדוף מער ווי אַלע ווייסע זשופּיצעס און דיקע גאַרטלעך.

ואם תאמר פאַרוואָס ברענט עס מיר אַזוי? איז פּשוט. ווייל אונזערע חורבן איז כאָטש רוב זענען אנשים יראי אלקים האָבן מיר אָבער גענומען דער ברכה פון ושמתי זרעך כחול הים און באַגראָבן דער קאָפּ דערין. אַז מיר וועלן נישט מודה זיין אין אונזערע פּראָבלעמען און עפּעס דעריבער טון וועט זיך עס ממשיך זיין אָדער אונזערע קינדער וועלן זיך פון אונז פאַרעקלען ווי פיל טון שוין. אָבער אַז מען איז מודה און מען זאָגט פאַר די קינדער, די צדיקים זענען נישט אונזערע מוסטער און די גדולים זענען נישט אונזערע וועג ווייזער נאָר דאָס וואָס עס שטייט אין דער תורה און חז”ל מיט אַ היפּש ביסל פון דער פינפטער חלק שולחן ערוך און מענטשליכקייט דעמאָלסט איז אפשר דאָ אַ האָפענוג.

האָט מיר אַ גוטן שבת.

יום חמישי, מאי 26, 2011

ויצא רוצח מגזע טווערסקי

וואָס האָט פּאַסירט אין סקווער איז אַ מכּה וואָס נעמט איין חרדישע יידן בכלל און חסידים בפרט בכל מקומות מושבותיהם. סקווער איז סך הכּל אַן עקסטרעמער מוסטער. צי אין באָבאָוו צי אין בעלז צי אין וויזניץ צי אין גער זענען מכּות די מנהג המקום און געוואַלד פון די מצוות אנשים מלומדה. ווער רעדט נאָך פון סאַטמאַר וווּ זיי האָבן דערויף אַ חלק שולחן ערוך. און איידער די ליטווישע פּאַטשן זיך די בייכלעך לאָמיר זען וואָס גייט פאָר אין פּאָנאָוויטש.

מיר האָבן צוויי מכּות אשר לא כּתובים וואָס זענען שטאַרק פאַרבינדן: איינס אַז יעדער משוגעת ווערט באַלד אַ יהרג ואל יעבור און אַ דריטער חורבן בית המקדש. איבער אַפּאָר נאַרקאָטיק שמוגלער געט מען אויס מיליאָנען כּאילו כּלל ישראל וועט אונטערגיין אָן זיי בשעת ווען קינדער לערנען אין האַלב צאַמגעוואָפענע געביידעס און עלטערן ווייסן נישט וווּ זיך אַהינצוטון מיט אַזויפיל קינדער. און צווייטנס האָבן מיר זיך ערגעץ איינגעבאַקן אַז לית דין ולית דיין און אונז מיינט מען נישט. פון צופיל געוויכט אויף אַ פליגער ביז גנבנען פון ציבורישע קאַסעס ביז פאַרברענען מענטשן, אין אַלעס זענען מיר אַן אויסנאַם. אַ הלכה בפני עצמם, אַ לאָ אָנטו אָוירסעלווס. מיר וועלן דן זיין עד כּלות הנפש צי אויפמאַכן אַ פּעקל צוקער אויף שבת הייסט מאַכן אַ כּלי און צי אַ כּזית איז דער גרייס פון אַ מילגראָם אָדער אַ מעלאָן אָבער אַז מען דאַרף זיך צוגאַרטלען ווען מען זעצט זיך אַריין אין אַ קאַר איז צו שווער אַריינצוגיין אין אונזערע קאַרפּן קעפּ.

דאָס איז נאָר ביי פּשוטי עם. ווען עס קומט צו רביס איז אַ גאַנץ באַזונדערע מסכת. לפני מלכים יתיצב. מאן מלכי רבנן. מלך פורץ גדר. וויבאַלד זיי וואַרטן נישט אין אַ רייע ביי די פּאַספּאָרטן, גייען נישט אין מקוה מיטן עולם און קענען זיך אָנרוקן צי אַ דינער מיט אַ מנין הינטער זייערע בענקל שכן דרך בני מלכים לעמוד איז אַריין אַ דמיון אין קאָפּ אַז זיי זענען אָנטאָטשעבעלס. אפילו פון די חוקים פון גראַוויטי זענען זיי פטור ווייל די בייכלעך זייערע האָבן זיי אויך געירשנט. די שיסטערס און שניידערס פאַר זיי איז געמאַכט אַ דין תורה אָבער די צדיקים זייערע כּוח איז ביד חזקה ובזרוע נטויה.

מיר זענען רעלאַטיוו ווייניק און על פי רוב איז דער וועלט נישט צופיל אינטערסירט ממילא רעדן מיר זיך איין אַז אונזער גמרא קאָפּ איז דער והיא שעמדה. ווי דער גולם וואָס איז אַרומגעלאָפן אין שטאָט מיט אַ במדבר חומש און געזאָגט עס איז בראשית און זיך געפרייט אַז ער האָט אויסגענאַרט דער גאַנצער שטאָט. קומט אָבער פאָר עפּעס אַ מעשה צי מען פּראָטעסטירט פאַר געוואַלדיקערס, צי מען מאַכט זיך משוגע איבער אַ בילד פון אַ פרוי, צי מען וויל פאַרברענען אַ גאַנצע משפּחה און עס שטעלט זיך אויס ואת ערום ועריה. נישט נאָר מיר האָבן נישט וואָס צו פאַרקויפן נאָר מיר קענען זיך קוים אויפעפענען דאָס מויל אָן צו זיין ללעג ולקלס. און אַלץ ווייל דער וועלט וויל אונז נישט פאַרשטיין. נאָר וואָס דען, זאָל דער וועלט מוחל זיין אַראָפּקומען קיין ברוקלין אָדער ניו סקווער און צוקוקן ביים מלמד דרדקי ווי ער לערנט שנים אוחזין בטלית וועלן זיי שוין אַלע איינזען אַז מי כּעמך ישראל.

נאָך איין נקודה און איבער דעם זאָלן זיי מיר באַשטיינערן: עס איז נישט אַ גרויסע חילוק צווישן דער טיפוש וואָס האָט זיך געשטעלט פאַר די פאָטאָגראַפירער און אויסגערופן אַז ער וווינט נישט אין אַמעריקע נאָר אין דזולאַנד און צווישן דער אַנדערע תנא קמא וואָס האָט זיך אויפגעשטעלט פאַר דער וועלט אַז אונזערע היסטאָריע פון פיר טויזענט יאָר געבט אונז רעכטן איבער אַנדערע און ווייל אברהם האָט שרהן באַהאַלטן אין אַ קאַסטן קענען מיר ווייזן אַ פייג פאַרן וועלט. היינו טעמא דשופר והיינו טעמא דמגלה. די נפקא מינה איז גאַנץ קליין צווישן דער מבין אויפן אַראַבער אַז מיט זיי העלפט נאָר כּוח און מיין מלמד וואָס האָט געזאָגט אויף די שוואַכערע קינדער אַז נאָר צו אַ שטעקן פאַרשטיין זיי. און דער וואָס וויל מיר באַשולדיקן מיט זעלבסט האַס זאָל מיר מוחל זיין ווייזן אין די צייטונגן וואָס פליסן איבער מיט אהבת ישראל אויף וועלכן זייט נומער ווערט באַריכטעט דער פּריוו אומצוברענגן אַ גאַנצע משפּחה פון היימישע יידן.

מיר זענען נעבעך די גרעסטע קרבנות פון אונזערע אייגענע היסטאָריע. דער גוי איז אַ פערד און מיר זענען די חכמים מחוכמים. בשעת ווען זייערע זיידעס האָבן זיך געוואַרעמט אַרום אַ פייער אין אַ הייל זענען שוין אונזערע עלטע באַבעס געגאַנגן רבינו תם תפילין. נאָר מיר ווייסן פון יושר און בלויז אונזערע געזעצן זענען ומשפטים בל ידעום מה שאין כּן טעות עכּו”ם מותר. דער וועלט האָט אונז פיינט און אַז שוין דען שוין. אונז טאָר מען נישט אָנרירן כּמלא נימה אָבער פאַר אַנדערע איז לנכרי תשיך. מיר האָבן אַ מדינה ומי יאמר לו מה יעשה. ובכן מיר האָבן אויך אַ שטעטל און אַז דו ווילסט מאַכן אַ מנין ביסטו חייב מיתה ווייל אַז עס געפעלט דיר נישט פּאַק דיר די געפּעק און ווער נעלם.

אַ דאַנק אַזאַ סאָרט גערעדעריי וווינען מיר מער נישט אין דער שאָטן פון די קאַרפּאַטישע בערג נאָר אין מערב לענדער וווּ מען לאָזט אונז זיין נאָך מער יידיש ווי עס האָט זיך אפילו געחלומט אויף באַרג סיני. דער אָ עודף איז אָבער אונזער גרעסטער דעפיציט. נחזיק טובה להפעדס אַז עס איז נאָך דאָ עמעצער פון וועם די כוליגאַנעס האָבן מורא. אין דער זעלבסטשטענדיקער ישראל איז דאָס נעבעך אויך נישט דאָ און טאַקע פאַרדעם איז זייערע עקסיסטענציעלע פּראָבלעם נישט די אַראַבער און פּאַליסטינענדער נאָר דבר ה’ ותורתו.

לאָמיר מסיים זיין מיט אַ חז”ל. על מה אבדה הארץ? על שלא ברכו בתורה תחלה וסוף. ווייל אַז מען ווייסט נישט וווּ די תורה הייבט זיך אָן און ווען זי ענדיקט זיך קען דער לאַנד נישט האָבן אַ קיום.