וקורח שפּיקח היה...

'...און דו קטלא קניא וואָס דו ביסט דאָך נישט אַ נאַר, װי קומט צו דיר אַזאַ מעשה שטות פֿון זען בלױז דער נעגעטיװער זײַט פֿון אונז חסידים?'

בערך אַזױ האָט מיר געשריבן אַ לײענער, אַ בעל דרך ארץ, װאָס װיל פֿאַרשטײן פֿאַרװאָס איך פֿאַרב אַזאַ שװאַרצער אומעטיקער בילד פֿון אונזער לעבן.

זײַנע טענות זענען פֿיל. אײנס אַז אונז זענען מיר נישט די ערגסטע און דאָס לעבן שטײגער פֿון די גוייִם איז אױך נישט אַ שטענדיקע גן־עדן, והשנית אַז ס'איז דאָ בײַ אונז אױך שײנע זאַכן װאָס מען קען דערפֿון שרײַבן און איך טו זײ איגנאָרירן און קאָנציטריר זיך נאָר אױף די נעגעטיװע זאַכן. כּיהודה ועוד לקרא האָט ער מיר געבעטן אַז איך זאָל מיך אינטערסירן אין דער אַרבעט פֿון ר' אביגדור מילר. ועל כּולם האָט ער מיר געטענהט אַז איך צוברעך און טו פֿאַרייִאושן יונגעלײַט װאָס לײענען מײַנע בלאָגס. מאידך גיסא װוּנטשט מיר דער שרײַבער 'חזק ואמץ' אין ער דאַנקט מיר אױפֿן אַרבעט 'אױפֿצועפֿענען אונזערע פֿאַרשטאָפּטע מוחות מיט התבוננות'.

שמעו נא רבותי װאָס איך האָב דאָ צו זאָגן. ראשית כּל איז דער מה טובו פֿון מײַן בלאָג אַז בתוך עמי אנכי יושב. איך בין נישט אַ זורנאַליסט װאָס איז היום כּאן און למחר נײַן װערסט הינטער לעמבערג. איך רעפּאָרט נישט װי אַסאַך װאָס מאַכן בײַ אונז בליץ באַזוכונגן, טרעפֿן זיך מיט אַפּאָר װיכטיקע עסקנים און ויסעו. אַזעלכע שרײַבן אָדער כאילו אונז זענען אַזױ עקזאָטיש װי אַ פּאַװע װאָס האָט זיך געשפּרײט די פֿעדערן, אָדער קומט זײ צו ברעכן און געבן אונז איבער װי אַ מישונג פֿון ציגײַנער, משוגעים און חיות רעות.

ואני, און איך קטלא קניא, איך בין אַ חסיד, איך אָטעם חסידות און שנײַדט מיר אױף װעט פֿליסן פֿון מיר רײן חסידיש בלוט. דאָס מײנט אָבער נישט אַז איך האָב ליב יעדעס װינקל און יעדער שפּאַרע פֿון אונזער לעבן. בפֿירוש נישט. און װײַל איך האָב ליב דער הײמישקײט און װאַרעמקײט מײנט עס אױך נישט אַז איך מיז מיך אױסדרוקן פּונקט אַזױ װי אַסאַך װאָלטן געװאָלט הערן. זאָגט דען נישט דער חכם מכּל אדם 'חושך שבטו שונא בנו'? און זאָגט דען נישט דער פּסוק 'כי את יאהב ה' יוכיח'?

פֿרעגט איר אָבער פֿאַרװאָס זאָג איך נישט מער װעגן די פּאָזיטיװע זאַכן און װעגן דעם טעם פֿון אַ טשולנט צי אַ קרעכץ פֿון אַ ניגון. װעל איך דערצײלן מײַן הגדה פֿון אַרמי אובד אבי און האָפֿענטלעך װעט איר דערנאָך פֿאַרשטײן. איך בין אַרױס פֿון ישיבה און חתונה געהאַט כדרך כל הארץ. איך האָב מיך אַרום געדרײט אַהין און אַהער און מקיים געװען לעולם ישליש אדם מעותיו׃ אַ ביסל אין כולל, אַ ביסל אין אַקציען און אַ ביסל אין ריל עסטײט, כּמאמר החכם אַביסל פֿון אַלעס, אַסאַך פֿון גאָרנישט. דאָס אַלעס איז פֿאַר מיר נישט געװען קײַן תכלית און איך האָב געשפּירט אַז איך בלאָנדזע. איך האָב אָבער פֿון װײניק געװוּסט.

איך האָב אָנגעהױבן לײנען װעלטלעכע צײַטונגן, הערן דער ראַדיאָ און זיך אינטערסירן אין װעלטליכקײט. ס'איז מיר אונטערגעקומן צו לײנען דײל קאַרניגיס 'װיאַזױ צו געװינען חבירים און באַאײַנפֿלוסן מענטשן' און איך האָב געמײנט אַז דערמיט האָב איך שױן קונה געװען חכמה, בינה און דעת. פֿאַר צװײ סיבות. אײנס, װײַל אױפֿן דעקל פֿונעם ביך איז געשטאַנען אַז איבער אַ מיליאָן מענטשן האָבן עס געקױפֿט. איך האָב געקלערט אַז דער גױישער עולם קױפֿט עס מוז דאָרט ליגן דער גױישער אמת. װײניק האָב איך דעמאָלסט געװוּסט אַז דער דיקאָטאָמי פֿון ייִד און גױ איז אַ ייִדישע ערפֿינדונג, און אַז ס'עקזיסטירט נישט אַ ייִדישער אמת, קל וחומר אױף אַלע פֿאַרשידענע פֿעלקער װאָס מיר האָבן פֿאַראײניקט אונטערן נאָמן גױים. איך האָב אױך געמײנט אַז אין דעם קען איך אָפּלערנען כּל הגױישע תורה כּולה על רגל אחת. דער פּאָפּולערע פּלאַטשיקע סטיל פֿון זעלבסט־הילף ביכער מאַכן אַ שטאַרקער אײַנדרוק אױף פּראָדוקטן פֿון אַ סיסטעם װי מען הײסט נאָר און מען איז װײניק מסביר, און נאָך װײניגער בסבר פּנים יפֿות. פּוק חזי װי מדריכים פּאַפּעגײַען פון 'מענער זענען פֿון מאַרס, פֿרױען פֿון װענוס' און פֿאַרקױפֿן זיך װי געבילדעטע מבינים אױף שלום בית.

איך בין דאָס שנעל אױסגעװאַקסן און איך האָב אָנגעהױבן לײנען ליטעראַטור בעיקר אױף ענגליש. איך האָב מיך אױך באַקענטיקט מיט װעלטלעכער קולטור װי קלאַסישער מוזיק און טעאַטער. נאָר נאָך איך האָב געפֿונען שלום עליכם האָב איך אָבער געשפּירט אַז אײנער רעדט צו מיר. אַז עמיצער האָט שױן געטרױטן מײַן שטראָז און ער האָט איבערגעלאָזט פֿיסטריט. איך האָב מיך באַליבט אין די ייִדישע קלאַסיקע און איך האָב געלײנעט מענדעלע, פּרץ און באַשעװיס זינגער. בײַ זײ האָב איך מיך אױסגעלערנט אַז ס'עקזיסטירט בײַ אונז אױך אַ װערדפֿולע קולטור װאָס מען קען אַנאַליזירן און שײן באַשרײַבן. אַז אױך מיר האָבן אַ שפּראַך אױף דעם, און נאָר אונזערע שפּראַך איז פֿעהיג אָנצוקומן צו אונזערע מהות. דאָס האָב איך נישט אַנדעקט אין מײַן קרײַז װי איך האָב געזען אַז אַזױװי אירע װערן 'אױפֿגעקלערט' צו לױפֿן כאַפּן בעלי תשובות אָדער האַקן אין טשײניק מיט כּמו־װיסנשאַפֿטן און כּמו־פּסיכאָלאָגיעס, קאָפּן זײ אין ייִדיש װי אַ מועד און באַנוצן זיך מיט הױכע ענגלישע און העברעישע טערמינען. זײ מײנען אַז דערמיט זענען זײ מסביר גדלות הבורא אָבער אין אמתן זעט מען דערפֿון בלױז זײערע שפֿלות עצמם.

אַרום די צײַטן האָט זיך אָנגעהױבן צו אַנטװיקלן דער נעץ. איך האָב מיך געדרײט אױפֿן עולם הנעץ און דאָרט אױך האָב איך לאַנג געבלאָנדזעט זוכענדיק אַ הײמיש פּלאַץ. דער נעץ האָט מיר געגעבן אַ געלעגנהײט צו טרעפֿן און שמועסן מיט מענטשן װאָס אין מײַן באַגרעניצטן לעבן פֿון דער עולם העשייה איז עס נישט מעגלעך געװען. װי דער באַשעפֿער פֿאַר קבלת התורה, האָב איך געשפּירט אַז אױך איך האָב אַ תורה אין מיר און איך האָב באַזוכט בײַ פֿאַרשידענע קרײַזן זען װער װיל עס מקבל זײַן.

איך האָב מיך געדרײט בײַ מאָדערנע אָרטאָדאָקסישע זײטלעך און איך האָב באַװוּנדערט זײערע תורה עם דרך ארץ, זײערע פֿעסטקײט אין אמונה און שמירת המצוות צוזאַמן מיט זײערע װיסנשאַפֿט און װעלטלעכקײט. איך האָב באַגעגענט ערנסטע תלמידי חכמים װאָס זײערער אַלגעמײנער בילדונג באַשײנט און באַלײַכט זײערע תורה קענטעניש. איך האָב בעסער פֿאַרשטאַנען די גמרא אַז דער װאָס זאָגט אַז ער האָט בלױז תורה האָט תורה אױך נישט.

נאָך זיך דרײען אַביסל האָב איך געזען אַז ס'איז טאַקע פֿײַן או װױל אָבער זײערע ייִדישקײט איז נישט דער װאַרעמע חסידישקײט װאָס איך בין צוגעװױנט. זײערע דאגות זענען צו מען טאָר אַרײַנשטעקן אַן עלעקטראָנישן קאַרט אין אַ האָטעל טיר נישט װוּ מען קען קױפֿן אַ שאָצער הושענא. איך זאָג נישט מיר זענען בעסער אָבער דאָרט איז נישט מײַן הײם. אױך האָב איך אַנדעקט אַז זײערע װעלטלעכקײט האָט אױך אַן עק. יומאָר האָב איך דאָרט נישט געפֿונען און איך האָב געזען אַז פֿאַר אַ רב אָדער אַ פּוסק איז רעזערװירט אַַ יראת הכבוד װי פֿאַר גאָט אַלײן. בײַ חסידים זעט מען טאַקע אַזאַ כבוד פֿאַרן אײגענעם רבין אָבער זײ לאַכן כאָטש פֿון אַלע אַנדרע רביס. דאָרט לאַכט מען פֿון קײנעם נישט. האָב איך פֿון זײ געהולכט:

ר' מאָדערנע אָרטאָדאָקסישע ייִד: אַז איר האַלט אַזױ שטאַרק פֿון די רביס און רבנים קומט קלײַבט אײַך איבער און באָדט אײַך בעפֿר רגליהם מיט אַלע אײַערע גלידער און דערנאָך װעלן מיר רעדן. אָבער אַז איר װױנט אײַך אין אײַערע באַקװעמע אַפּאַרטמענטן, איר געניסט פֿון טעלעװיזיעס און די לעצטע פֿילמס, פֿיר קינדער הײסט שױן בײַ אײַך אַ גרױסע פֿאַמיליע, אײַערע קינדער שיקט איר אין די בעסטע שולן און יוניװערסיטעטן, איר מיט אײַערע פֿרױ און קינדער טון זיך אָן װיאַזױ עס געפֿעלט אײַך און װיאַזױ ס'איז אײַך באַקװעם, אײַערע קהילות פֿירן זיך על פּי רוב דעמאָקראַטיש מיט װאַלן, אײַערע סינאַגאָגן געבן אָפּ יעדעס יאָר אַ דין וחשבון אױף די הכנסות און אױסגאַבעס, און איר זענט אַ שײנער ייִד צו האַלטן פֿון רבנים װאָס װױנען טױזענטע פֿיזישע מײַלן פֿון אײַך און אידיאַלאָגישע ליכט יאָרן אַװעק. איר טוט זיך אָננעמן מיט אײַערע פּערפֿעקטן ענגליש אױף רבנים און גדולים װאָס אַסאַך פֿון זײ פֿירן ישיבֿות װוּ פֿיל פֿון די תלמידים קענען זיך קױם אױסדרוקן אין אַ בריװל, זה בלא. פֿונדעסטװעגן טו איך זײ שאַצן אַז כאָטש איך זע אױס פֿיל מער ייִד פֿון זײ, טון זײ מיר אַלע פֿאַרשטעקן מיט זײערע געטרײַהײט לה' ולתורתו מיט אַ תמימותקײט און אַ פֿאַרשטענדליכקײט װאָס מען זעט צו װײניק אין אונזערע קרײַזן.

האָב איך מיך איבערגעקליבן מיט מײַן תורה צו די ייִדישיסטן. דאָרט האָב איך געפֿונען דער װאַרעמקײט פֿונעם ייִדישן שפּראַך און דער אָפֿענקײט צו דיסקאָטירן און שפּעטן אַלצדינג, און איך האָב דאָרט אױפֿגעשטעלט אַ הײם אױף אַ װײַלע. װיבאַלד רוב פֿון די ייִדישיסטן לעבן נישט אין ייִדיש רעדענדיקע קהילות און זײערע לעבענסשטײַגער איז װײַט פֿון די סממנים װאָס אָן זײ איז ייִדיש װי אַ גוף בלא נשמה, האָב איך געשפּירט אַז מײַן שפּראַך מיט זײ איז אַ באַגרעניצטע. איך בין נישט צופֿיל אינטערסירט אין דער אַקאַדעמישע זײַט פֿון ייִדיש און איך בין נאָך װײניקער אינטערסירט אין די בונדיסטישע פּאָליטיק װאָס האָט זיך אָנגעטשעפּעט אין ייִדיש. איך בין אײנמאָל געגאַנגן אױף אַ בונדיסטישע אסיפֿה און מער בין איך נישט צוריק. דער ענן הכּבוד האָט זיך פֿון דאָרט אױך געהױבן און ס'איז געקומן אַ צײַט זיך צו ציען. איך האָב אָבער דאָרט געמאַכט פֿילע פֿרײַנדשאַפֿטן מיט טײַערע ייִדן װאָס האָב מיך גוט פֿאַרשטאַנען און זײ האָבן מיך פֿיל געהאָלפֿן מיט עצות און חיזוק.

איך האָב נאָך באַזוכט אין ארץ ישראלדיקע חרדישע זײַטלעך אָבער דאָרט האָב איך אױך נישט געטראָפֿן מײַן פּלאַץ. די פּאָליטישע פּראָבלעמן פֿון ישראל גײן מיר נישט צופֿיל אָן, און דער אָבסעסיע מיט חילונים און װיפֿיל 'זײ' האָבן 'אונז' פֿײַנט איז בײַ מיר אַן עקל. אַנדרע זײַטלעך װאָס באַנעמן זיך מיט פֿרומע איז פֿאַר חוזרים בשאלה (אָפּגעפֿאָרענע איז פּאָליטיש נישט־קאָרעקט) אָדער אין גאַנצן אַנטי פֿרום. דאָס אַרומזיכן האָט מיר געמאַכט זיך שפּירן װי אַ יוצא דופֿן. איז טאַקע נישט דאָ נאָך אַ ייִד װאָס האַלט בײַ װײניק אָבער ער איז אינערװײניק און האָט ליב צו לאַכן און שפּעטן? איך װיל רעדן װעגן דער פֿאָלק און זײערע טאָג טעגליך לעבן. איך װיל אָבער שרײַבן פֿון אינערװײניג, איך װיל שרײַבן פֿון דער שטאַנדפּונקט װוּ ייִדישקײט איז אַן עקזיסטענסואַלע מצב, נישט װוּ מען איז אַ מענטש, אַ ייִד, נאָר װוּ אַז מען איז נישט אַ ייִד איז מען גאָרנישט.

נאָך זוכן אַזױ פֿיל אין דער פֿרעמד האָב איך אײַנגעזען װי ר' אײַזיק ר' יעקעלס אַז דער גאָלד ליגט נישט אין װין אונטערן בריק נאָר בײַ אים אין קראָקע אונטערן אױװען. איך האָב געזאָגט אלכה ואשובה אל אישי הראשון און איך בלײַב בײַ מײַנע חסידים. װי יתרו װאָס ער האָט געזאָגט עתה ידעתי נאָך ער האָט טועם געװען אַלע עבודה זרהס, האָב איך אױך אַנערקענט אַז דאָ איז מײַן הײם. װי װײַט איך זאָל נישט לױפֿן, װעט מײַן חסידות מיט מיר מיטקומן, און ממילא איז כּדאי מיט איר שלום צו מאַכן. איך האַלט נאָך אין מיטן טועם זײַן עבודה זרהס, איך גײ מיר מײַן װעג און טו װאָס איך האָב צו טון אָבער בתוך עמי אנכי יושב און פֿון זײ װעל איך געניסן און שרײַבן.

בין איך מיר געגאַנגן אין דער װעג פֿון דער רבישע אײניקל װאָס װען ער געפֿונט נישט אַ שטיבל װוּ מען דאַװענט פּונקט װי זײַן זײדעס נוסח הײבט ער זיך אױף און ער מאַכט אַן אײגענער מנין. אַזױ האָב איך געטון און איך האָב עס אַ נאָמן געגעבן קטלא קניא. דאָ בין איך בעל הבית און דאָ קען איך שרײַבן װיאַזױ דאָ לעבן אַרום מיר זעט אױס פֿון מײַן פֿענסטערל. דאָ איז אױך אַ פֿענצערל װי דער לאָדן איז נישט פֿאַרמאַכט און דער גאָרער װעלט קען אַרײַנקוקן. צי איך זע מיט רױטע ברילן צי מיט שװאַרצע ברילן אָדער צי איך בין אין גאַנצן בלינד איז נישט פֿאַר מיר צו באַשליסן. איך װײס נאָר אַז דאָס זע איך און דאָס געב איך איבער.

װי אַן אלשיך װאָס הײבט זיך אָן מיט פֿופֿצן קשיות, גיט אַ לאַנגע הקדמה און דערנאָך פֿאַרענטפֿערט ער אַלע שװעריקײטן, װעל איך אײַך אַצינד ענטפֿערן אױף אײַערע פּרטיתדיקע טענות.

איר פֿרעגט פֿאַרװאָס געב איך נישט אַ פֿולן בילד פֿון די גוטע װױלע זאַכן אױך. איר מוזט פֿאַרשטײן אַז איך װיל נישט אין מײַן שטיבל עובר זײַן אױף בעל תוסיף. אַז איר װילט לײענען װעגן דער טיפֿער טרױער װאָס װיקעלט אײַן יהדות החרדית יעדעס מאָל אַן אַלטע פֿאַרץ פּעקעלט זיך, װעגן דער פֿרײד װאָס באַנעמט יעדער נשמה װען אַ בת של קדושים האָט אַ ליל טבילה, װעגען די גמילות חסדים פֿון אַ פֿרישער גמ"ח װאָס באָרגט װינדלעך ערב שבת בין השמשות, אַז איר װילט דאָס אַלעס הערן קענט איר גײן קױפֿן אַ דזויִש אָבזערװער, דער איד, המודיע, דער בלאַט ועוד כהנה וכהנה. איך בין אין דעם נישט אינטערסירט װײַל נישט דאָס איז דער סאַמע פֿון אונזער לעבן. נישט דאָס לאָזט מענטשן נישט שלאָפֿן בײַ נאַכט און נישט דאָס אַנימיערט ר' ישראל און כּל ישראל. טאַקע װאָס איר האָט אַװעקגעמאַכט אין אײַער בריװ, אַ פֿרױ װאָס מפּילט, װײַל לױט אײַך האָט זי סײַװי אַ האַלבע טוץ קינדער אין דער הײם, דאָס און ענלעכע זאַכן זענען פֿון װאָס אונזער לעבן באַשטײט אָבער קײנער װיל עס נישט געבן אַ קול. אַמאָל איז עס גוט אַמאָל איז עס שלעכט. ס'איז אָבער אַלעמאָל װאָס איך האָב געזען און דער מערקונג װאָס עס האָט געמאַכט אױף מיר.

אַז איר זאָגט אַז יונגעלײַט לײנען מיר און װערן מיואש איז עס בלױז װײַל אױך זײ דערקענען דאָס בילד. אם כן קענט איר נישט באַשולדיקן דעם פּאָסטטרעגער. גײט רעט מיט דער בעל הבירה פֿאַרװאָס ער/זײ האַלטן דאָס אױף און זוכן נישט צו ענדערן דער מצב פֿון זיײערע נאָכפֿאָלגער. איך האָב נישט קײַן שום אַזענדע חוץ פֿון װעלן שרײַבן און זיך טײלן מיט מײַנע אָבזערװאַציעס. װי אַ רב האָט געזאָגט פֿאַר אַ ייִד װאָס איז אים געקומן זאָגן אַז ער װיל דרוקן אַ ספֿר, 'אַ ס'דרוקט דיר, דרוק'. איך האַלט אָבער נישט אַז טועם זײַן פֿונעם ביטער־זיסן עץ הדעת ברענגט צו ייִאוש. װאָס בײַ אײנעם איז שבירת הלוחות איז בײַ אַ צװײטן יישר כּוח ששברת. דער איש מלחמה איז אױך אַ זקן מלא רחמים. איך בין טאַקע נישט אױסן אײנעם אױפֿצוקלערן, אָבער אַז ס'לערנט זיך עמיצער דאָ װיאַזױ צו נוצן דער פֿיגוריטיװע גאָפּל און מעסער צו דער גאָרער װעלט איז הכל ריווח.

ועל מה ששאלת אַז בײַ די גויים איז אױך נישט אײַ יײַ יײַ, טוט מיר אַ טובה. יעקב האָט נישט אַ מאָנאָפּאָל אױף עולם הבא און עשו נישט אױף עולם הזה. װען איך װעל רעדן צו אַ גױישע ציבור װעגן דאָס גױישן לעבן װאָלט עס געװען אַ טענה. איך רעד צו אַ ציבור ייִדן, אָדער הױפֿטזעכטלעך ייִדן, װעגן אַ חסידישע עקזיסטענץ. נו זאָל איך שרײַבן אַז פֿיל פֿון זײערע שולן האָבן נאַרקאָטיקס און געװאַלדערײַען? מה ענין שמיטה אצל הר סיני? און מיר זאָגן דאָך אתה בחרתנו װײַל מיר דאַרפֿן זײַן אור לגויים איז װאָס פֿאַר אַ תירוץ איז עס אַז בײַ זײ איז אױך דאָ פּראָבלעמן.

אַז איר לײנט װעט איר װיסן אַז דער װעלטלעכע װעלט פֿאַרזוכט צו באַהאַנדלן זײערע פּראָבלעמן מיט אַן אָפֿענקײט װאָס מיר קענען זיך נאָר װוּנטשן. 'פּײטון פּלײס' דערצײלט װעגן אַ פֿאָטערס פֿאַרגװאַלדיגונג פֿון זײַן טאָכטער, דער קאַטױלישע קירכע קלאַפּט זיך יעצט על חטא אױף סעקסואַלישע זינד פֿון גלחים צו קינדער, 'טו קיל ע מאָקינגבירד' שילדערט דער טיפֿער ראַסיסטישקײט פֿונעם דרום אַמעריקאַנעם געזעלשאַפֿט, 'אַנזעלעס אַשן' גיט איבער אַ יוגנט אין אַ צוריקגעבליבענע, פֿאַראָרעמטע און קאַטױלישע אירלאַנד. זענען מיר מוכן צו דיסקאָטירן אונזערע פּראָבלעמן אפֿילו בצינעא צי װילן אונז לעבן װי אַ בת היענה מיט דער קאָפּ אין דער זאַמד און אַלעס איבערדעקן מיט צאי לך בעקבי הצאן? דאָס איז דער פֿראַגע, נישט צי בײַ אַ צװײטן איז נישט בעסער.

אחרון אחרון חביב, װעל איך דיר ענטפֿערן װעגן ר' אביגדור מילר. ס'איז מיר לעצטענס אױסגעקומן צו הערן זײַנס אַ קאַסעט. האָט ער אַזױ אײַנגעטײַטשט דער פּסוק 'ותרא שרה את בן הגר המצרית אשר ילדה לאברהם מצחק'. רש"י זאָגט אַז מצחק מײנט עבודה זרה צי גילויִ עריות, װאָס װײסט אָבער רש"י קעגן ר' אביגדורן. ר' אביגדור זאָגט אַז מצחק מײנט פּשוט לאַכן. אין זײַנע יעקישע קאַדענצן איז ער מסביר אַז אין דער הײם פֿון אַ גדול בישׂראל איז נישט דאָ קײַן פּלאַץ פֿאַר געלעכטער, און אַז ישמעאל האָט זיך געטרױעט צו לאַכן האָט מען אים געדאַרפֿט פֿאַרשיקן מיטן מאַמן.

איר װעט מיר מוחל זײַן, אָבער קטלא קניא אַפֿילו װען ער זאָל װעלן קען ער דאָס נישט באַװײַזן: אָן לאַכן האָט זײַן קיום כּמעט נישט קײַן װערט.